Norymberga: atrakcje, zwiedzanie, zabytki

Norymberga to drugie co do wielkości największe miasto kraju związkowego Bawaria, które w epoce średniowiecza było jednym z kluczowych ośrodków historycznej krainy Frankonii. Zyskało wówczas status wolnego miasta cesarstwa, a na miejscowym zamku zwoływano sejm niemiecki.

Z Norymbergą związanych było dwóch znakomitych artystów - Albrecht Dürer oraz Wit Stwosz, których wybitne dzieła możemy podziwiać w muzeach i kościołach miasta. Co ciekawe, ten drugi popadł w konflikt z norymberską radą miejską, której przedstawiciele mieli określać go szalonym i krzykliwym człowiekiem.

W powszechnej świadomości współczesna Norymberga jest najczęściej kojarzona z procesami norymberskimi, co sprawia, że nie jest ona częstym wyborem wśród turystów. A szkoda, bo to zdecydowanie jedno z ciekawszych miast do odwiedzenia u naszych zachodnich sąsiadów, a atrakcje Norymbergi powinny zadowolić nawet najbardziej wybrednych podróżników. W naszym przewodniku znajdziecie odpowiedź na pytanie, co warto zobaczyć w Norymberdze, a także jak zaplanować zwiedzanie miasta.

Jak zwiedzać Norymbergę?

Z punktu widzenia turysty, większość interesujących miejsc i zabytków znajduje się w obrębie historycznych murów miejskich lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Pragniemy jednak ostrzec czytelników, którzy oczekują spacerów po uliczkach pełnych historycznej atmosfery - w Norymberdze takich miejsc jest niewiele!

Niewątpliwie, norymberskie stare miasto otoczone jest pierścieniem dobrze zachowanych średniowiecznych fortyfikacji obronnych, jednak niewiele innych zabytków przetrwało w nienaruszonym stanie alianckie bombardowania. Stare miasto zostało odbudowane z zachowaniem oryginalnego układu, lecz w przypadku budynków zastosowano większą dowolność. Wierność pierwowzorowi zachowano tylko przy najbardziej znaczących zabytkach, co w efekcie nie zawsze prezentuje się estetycznie.

Jeżeli zdecydujemy się na nocleg w okolicy starówki, praktycznie wszędzie z łatwością dotrzemy pieszo. Z komunikacji miejskiej warto skorzystać planując wizytę na przykład w Pałacu Sprawiedliwości (miejsce procesów norymberskich), na dawnych terenach zjazdowych nazistów lub w ogrodzie zoologicznym. Więcej informacji o norymberskim transporcie publicznym znajdziecie na końcu naszego przewodnika.

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Norymbergi?

Jeśli planujemy skupić się głównie na największych atrakcjach Norymbergi, to przy odpowiednim tempie powinniśmy być w stanie obejrzeć lub zwiedzić je wszystkie w ciągu jednego weekendu. Pamiętajcie jednak, że Norymberga słynie ze swoich wspaniałych muzeów, więc naprawdę jest tu co robić!

W praktyce, zwiedzanie Norymbergi nie jest tak proste i wymaga sporządzenia odpowiedniego planu, ponieważ niektóre atrakcje, takie jak wycieczki do podziemi, organizowane są nie więcej niż kilka razy dziennie. Optymalna liczba dni, które pozwolą dobrze poznać miasto, to 3.

Karta do zwiedzania NÜRNBERG CARD + FÜRTH

Władze Norymbergi i sąsiedniego miasteczka Fürth przygotowały dla odwiedzających atrakcyjny produkt ułatwiający zwiedzanie. Oficjalna karta turystyczna NÜRNBERG CARD + FÜRTH umożliwia darmowe korzystanie z komunikacji miejskiej (w strefie A, obejmującej oba miasta) oraz bezpłatne wejście do ponad 30 muzeów i innych atrakcji. Dodatkowo, w niektórych miejscach zapewnia 50% zniżki.

Karta występuje wyłącznie w wersji 48-godzinnej, która kosztuje 33€. Można ją nabyć w biurze informacji turystycznej lub w punkcie informacji na lotnisku. Niektóre hotele umożliwiają zakup karty w recepcji, warto jednak wcześniej napisać i o to zapytać. Alternatywną opcją jest zakup online na oficjalnej stronie. Kupując kartę musimy określić, od której godziny będziemy z niej korzystać.

Co warto zobaczyć w Norymberdze? Największe atrakcje oraz zabytki

Zamek w Norymberdze

Górujący nad starówką zamek, wzniesiony na skalnym wzgórzu, jest jednym z najważniejszych zabytków Norymbergi i nieustannie przypomina o dawnej potędze tego miasta. W okresie późnego średniowiecza Norymberga posiadała status wolnego miasta Rzeszy. Jej znaczenie było tak wielkie, że nazywano ją nawet "nieoficjalną stolicą Świętego Cesarstwa Rzymskiego". Co więcej, każdy nowo wybrany monarcha zwoływał tu swoje pierwsze posiedzenie.

Zamek został poważnie uszkodzony podczas alianckich bombardowań i mimo renowacji, jego wnętrza nie odzyskały dawnej świetności. Niemniej jednak, zabytek ten skrywa cenny skarb architektury romańskiej, który cudownie przetrwał bombardowania - dwupiętrową kaplicę wybudowaną około 1200 roku. Oba jej poziomy powstały na tym samym planie, ale wyższy był przeznaczony dla monarchy, który mógł przechodzić do niej bezpośrednio z własnych komnat. Co ciekawe, w 1520 roku, specjalnie dla cesarza Karola V, stworzono przy kaplicy ogrzewane oratorium.

Punkt widokowy na wieży Sinwell

Drugą płatną atrakcją kompleksu zamkowego jest możliwość wspięcia się na wieżę Sinwell (Sinwellturm). Do pokonania jest prawie 120 stopni, ale z wieży roztacza się malowniczy widok na starówkę. Wewnątrz budowli zorganizowano wystawę zdjęć, które przedstawiają Norymbergę przed i po bombardowaniach. Zakup biletu umożliwia także zobaczenie głębokiej studni, wydrążonej w skale na głębokość niemal 50 m (podczas krótkiej prezentacji do studni zostanie spuszczony pojemnik ze świecami, co umożliwi rzut oka do wnętrza).

Nazwa wieży pochodzi od historycznej formy języka niemieckiego (średniowysokoniemieckiego), w którym słowo sinwell oznaczało coś idealnie okrągłego.

Ogrody zamkowe (Burggarten) oraz Ogrody Burmistrza

Niewielu turystów zdaje sobie sprawę, że zamek w Norymberdze posiada ogrody, które są usytuowane na szczycie bastionu. Aby się tam dostać, wystarczy przejść do końca ulicy Am Ölberg, która zaczyna się przy wejściu na zamek.

Z ogrodów zamkowych można skierować się w stronę Ogrodów Burmistrza (Bürgermeistergarten), gdzie znajdziemy wejście na mury obronne. Ich wewnętrzna część, po której możemy pospacerować, znajduje się na wprost opisanego w następnym punkcie Domu Dürera.

Dom Albrechta Dürera

Norymberga jest nierozerwalnie związana z postacią renesansowego artysty, Albrechta Dürera, który tutaj się urodził i zmarł. W bliskiej odległości od zamku wznosi się dom, w którym spędził on ostatnich 19 lat swojego życia (1509 - 1528). Budowla, datowana na 1420 rok, szczęśliwie przetrwała wojenną zawieruchę, a jej górną część zdobi charakterystyczna konstrukcja szachulcowa.

Już w 1828 roku zabytek ten został przekształcony w muzeum dedykowane artyście, które otrzymało nazwę Albrecht-Dürer-Haus, czyli Dom Albrechta Dürera. Co prawda wnętrze nie zachowało oryginalnych dekoracji, ale kuchnia, sypialnia oraz pracownia zostały odtworzone na podstawie hipotez, z użyciem autentycznych mebli z tamtego okresu. Nie mamy pewności co do przeznaczenia poszczególnych pomieszczeń z czasów, gdy mieszkał tu Dürer (poza kuchnią), więc nie możemy zakładać, że tak właśnie wyglądały w czasach artysty. Pomimo to, w środku czuć ducha tamtych czasów, a wystawa przybliża nam sylwetkę tego wybitnego twórcy.

Hauptmarkt - norymberski rynek z "Piękną Fontanną"

Nasze zwiedzanie Norymbergi możemy rozpocząć od głównego miejskiego rynku, Hauptmarkt, gdzie rano odbywa się targ spożywczy, a przed świętami Bożego Narodzenia organizowany jest słynny jarmark bożonarodzeniowy. Najważniejsze zabytki rynku to Piękna Fontanna (Schöner Brunnen) oraz gotycki kościół Frauenkirche, czyli Kościół Najświętszej Marii Panny (więcej o nim przeczytacie w dalszej części naszego przewodnika).

Fontanna, o której warto powiedzieć kilka słów, ma aż 19 m wysokości. Została stworzona pod koniec XIV stulecia i początkowo miała wieńczyć kościół Frauenkirche - stąd jej charakterystyczny kształt iglicy. Podobno jednak tak bardzo oczarowała miejskich rajców, że postanowili umieścić ją na placu targowym, aby każdy mógł z bliska podziwiać tak wspaniałe dzieło sztuki. Fontannę zdobi około 40 posągów, które reprezentują postacie związane ze Świętym Cesarstwem Rzymskim. Widoczne dziś rzeźby są replikami, natomiast oryginały można podziwiać w Muzeum Germańskim.

Weissgerbergasse - najpiękniejsza uliczka w mieście

Przedwojenna Norymberga słynęła z barwnych, drewnianych fasad w stylu szachulcowym. Chociaż niewiele z nich zrekonstruowano, jedna z ulic - Weissgerbergasse - jest ich pełna i w najlepszy sposób nawiązuje do bogatej historii miasta. Z tego powodu warto przejść ją od początku do końca. Nazwa Weissgerbergasse wywodzi się od cechu garbarzy.

Muzeum Germańskie

W Norymberdze znajduje się jedno z najistotniejszych i największych muzeów w Niemczech - Germanisches Nationalmuseum, czyli Muzeum Germańskie. Założono je w 1852 roku w starym klasztorze, do którego dobudowano neogotyckie skrzydła, a część ekspozycji rozmieszczono w dawnej kaplicy.

Na wizytę muzeum warto zarezerwować nawet do dwóch godzin - liczba sal i eksponatów jest naprawdę imponująca. W środku zobaczymy m.in. najstarszy globus na świecie, prace Albrechta Dürera, złotą księgę Codex Aureus, barokowy domek dla lalek, relikwiarze czy prace takich artystów jak Wit Stwosz, Rembrandt czy August Macke.

DB Museum w Norymberdze

Chociaż Germanisches Nationalmuseum uchodzi za najważniejszą instytucję muzealną w Norymberdze, naszym ulubionym miejscem jest DB Museum - muzeum poświęcone historii niemieckiego kolejnictwa oraz komunikacji. W jego wnętrzach czeka na nas między innymi:

• kolekcja zabytkowych lokomotyw i składów (w tym wagon króla Ludwika II, wagony Otto von Bismarcka - łącznie 40 eksponatów),
• ponad 2000 modeli,
• wystawa plenerowa oraz różnorodne ekspozycje tematyczne.

Muzeum znajduje się pod adresem Lessingstraße 6 (Lessingstrasse 6), dosłownie kilka kroków za historycznymi murami miejskimi. Na zwiedzanie możemy przeznaczyć nawet 2-3 godziny.

Kościoły w Norymberdze

Trudno znaleźć zabytki lepiej przypominające o bogatej historii miasta niż kościoły. Każdy z nich ucierpiał podczas bombardowań, lecz wszystkie najważniejsze zostały odbudowane. Czasami trudno uwierzyć, że jeszcze niedawno znajdowały się w stanie ruiny.

Poniżej opisaliśmy trzy najważniejsze kościoły w historycznym centrum Norymbergi.

Frauenkirche (Kościół Najświętszej Marii Panny)

Mimo że gotycki kościół stojący na rynku zachwyca dekoracjami, historia jego powstania jest dość ponura. Gdy w XIV wieku podjęto decyzję o lokalizacji rynku w miejscu dzielnicy żydowskiej, dokonano pogromu ówczesnych mieszkańców, a ich synagoga została zrównana z ziemią. Na miejscu dawnej bożnicy cesarz Karol IV polecił wznieść nową świątynię, która miała pełnić funkcję cesarskiej kaplicy.

Dziś trzynawowy gotycki kościół halowy stanowi jeden z najważniejszych zabytków Norymbergi. Wnętrze świątyni skrywa kilka skarbów, w tym Ołtarz Tucherów z 1445 roku, uznawany za jedno z najważniejszych dzieł norymberskich artystów z okresu sprzed ery Dürera.

Kościół św. Sebalda (Sebalduskirche)

Najstarszy kościół parafialny w Norymberdze, Sebalduskirche, znajduje się naprzeciwko miejskiego ratusza. Ma formę późnoromańskiej bazyliki z dwoma chórami i został w całości odbudowany po zniszczeniach wojennych.

Wnętrze świątyni jest dość surowe, ale kryje wiele cennych zabytków. Jednym z największych dzieł sztuki w Norymberdze jest wspaniały grobowiec z brązu, wykonany przez Petera Vischera i jego synów. W grobowcu tym spoczywają szczątki św. Sebalda - patrona miasta - umieszczone w pozłacanym relikwiarzu.

Podczas zwiedzania kościoła warto również wypatrywać dzieł Wita Stwosza, takich jak epitafium Pawła Volckamera w formie płaskorzeźby oraz krucyfiks Mikołaja Wickla.

Kościół św. Wawrzyńca (Lorenzkirche)

Gotycka świątynia pod wezwaniem św. Wawrzyńca jest trzecim najważniejszym kościołem w Norymberdze. Budowla powstała około 1250 roku, ale w XV wieku została przebudowana na modłę późnogotycką. Fasadę zabytku charakteryzują dwie wysokie wieże, o wysokości 80 i 81 metrów.

Wnętrze świątyni skrywa wiele wartych uwagi dzieł sztuki, do których należą:

• grupa rzeźbiarska "Pozdrowienie Anielskie" autorstwa Wita Stwosza, która zawieszona jest w środkowej części prezbiterium,
• tabernakulum dłuta norymberskiego mistrza Adama Kraffta, stanowiące arcydzieło sztuki gotyckiej,
• średniowieczne ołtarze,
• oryginalne witraże z końca XV wieku.

Warto także poświęcić więcej uwagi na zachodnią fasadę, z pięknie zdobionym portalem oraz okazałą rozetą pochodzącą z połowy XIV stulecia.

Pałac Sprawiedliwości - miejsce organizacji procesów norymberskich

Norymberga jest powszechnie kojarzona ze słynnymi procesami norymberskimi, które odbywały się w miejscowym Pałacu Sprawiedliwości. W ich trakcie przesłuchano i skazano największych zbrodniarzy wojennych.

Obecnie możemy zwiedzić salę sądową numer 600, w której przeprowadzano przesłuchania (o ile nie odbywa się tam w danym momencie proces, ponieważ sala jest wciąż w użyciu), oraz wystawę poświęconą zbrodniom nazistowskim i samym procesom. Wystawa zorganizowana została w miejscu galerii znajdującej się nad salą numer 600, więc zawsze możemy zajrzeć do niej z góry. Przy okazji będziemy też mogli rzucić okiem na teren więzienia.

Mury obronne i bramy Norymbergi

Mury obronne Norymbergi powstawały od XII do XVI wieku - najpierw wzniesiono typowe średniowieczne mury z licznymi wieżami, aby po rozpowszechnieniu się artylerii wzmocnić je bastionami. W czasach swojej świetności długość fortyfikacji wynosiła 5 kilometrów, z czego do dziś zachowało się blisko 4 km murów (z pierwotnych prawie 90 wież przetrwało ponad 70). Osoby, które dysponują większą ilością czasu, mogą przespacerować się wzdłuż całej ich długości, choć niektóre odcinki są monotonne i nie oferują specjalnych widoków.

Najbardziej atrakcyjne dla turysty fragmenty to:

• Odcinek murów przy bramie Tiergärtnertor (niedaleko zamku i domu Albrechta Dürera), po którym możemy przespacerować. Wejście znajduje się po drugiej stronie muru, w Ogrodzie Burmistrza (Bürgermeistergarten). Do Ogrodu Burmistrza możemy wejść idąc od bramy Neutorturm lub z wcześniej wspomnianych Ogrodów Zamkowych. Widok na miasto jest przyjemny, chociaż zobaczymy stamtąd wyłącznie najbliższe budynki.
• Neutorturm - jedna z czterech głównych bram wjazdowych do miasta.
• Gotycka wieża Weißer Turm (Weisser Turm, Biała Wieża) - budowla ta po rozszerzeniu fortyfikacji znalazła się wewnątrz miasta. Jej nazwa nawiązuje do koloru farby, która dawniej pokrywała wieżę. Obecnie służy ona jako wejście do metra.
• Ogród Heilkräutergarten am Hallertor - mniej znany z ogrodów, który ciągnie się wzdłuż murów miejskich.

Podziemna Norymberga - bunkry sztuki, piwnice piwne oraz inne atrakcje

Norymberga to doskonałe miejsce dla turystów zainteresowanych podziemnymi przejściami, tunelami i komnatami. Już w średniowieczu, bezpośrednio pod ulicami starego miasta, wydrążono połączone tunelami wielopoziomowe podziemne hale, które służyły do przechowywania produkowanego w mieście czerwonego piwa. Najstarsze wzmianki o tych magazynach pochodzą z około 1380 roku.

W czasie wojny podziemne magazyny odkryto na nowo, wykorzystując je jako schrony. Dzięki nim zginęło znacznie mniej osób, niż można by przypuszczać, biorąc pod uwagę skalę zniszczeń na powierzchni.

Współcześnie do zwiedzania udostępniono kilka różnych podziemnych atrakcji, z których dwie największe opisaliśmy poniżej w kolejnych punktach.

Bunkry sztuki (Historischer Kunstbunker)

Bezpośrednio pod zamkiem istniał podziemny kompleks bunkrów wyposażony w zaawansowany system klimatyzacji, gdzie przechowywano zrabowane podczas wojny dzieła sztuki oraz najważniejsze niemieckie skarby w celu ochrony ich przed zniszczeniem.

Wśród przechowywanych tu skarbów znajdowały się elementy rozczłonkowanego ołtarza Wita Stwosza z kościoła Mariackiego w Krakowie (którego mimo starań nie udało się ukryć przed Niemcami) oraz niemieckie regalia cesarskie, przywiezione z Wiednia. W trakcie zwiedzania dowiemy się więcej na temat historii tego miejsca, jak również o zasadach przechowywania kosztowności podczas wojny, ale też po niej. Dzięki licznym zabezpieczeniom, kompleks wykorzystywano do przechowywania dzieł sztuki pochodzących z norymberskich kościołów do momentu, kiedy mogły one zostać odbudowane.

Piwnice piwne (Historische Felsengänge)

Dla wielu turystów ciekawszą opcją może być wycieczka z przewodnikiem po piwnicach piwnych, które rozciągają się pod miastem. Zwiedzanie rozpoczyna się przy pomniku Albrechta Dürera, a kończy w budynku znajdującym się niedaleko browaru Hausbrauerei Altstadthof. Na zakończenie zwiedzania goście mają okazję odwiedzić ten browar i spróbować lokalnego czerwonego piwa.

Podczas wycieczki dowiemy się więcej o produkcji i przechowywaniu tradycyjnego czerwonego norymberskiego piwa (Rotbier) oraz o historii miasta. Należy jednak przygotować się na nieco wysiłku i wchodzenia po schodach, gdyż w pewnym momencie znajdziemy się na głębokości około 16 m pod poziomem ulicy.

Ratusz i jego lochy

Usytuowany tuż obok Rynku ratusz był wielokrotnie rozbudowywany na przestrzeni wieków. Najstarsza, gotycka część budynku powstała w połowie XIV wieku. Jej wnętrze wyróżnia się 40-metrową salą, która w momencie zakończenia budowy była największą konstrukcją tego typu na północ od Alp. W XVII wieku ratusz przekształcono, wzorując się na renesansowych pałacach włoskich.

Ratusz skrywa jedną z mniej znanych atrakcji Norymbergi - średniowieczne lochy, które możemy zwiedzić w trakcie trwającej około 40 minut wycieczki z przewodnikiem. Wewnątrz zobaczymy cele, w których przetrzymywano skazańców oczekujących na proces lub egzekucję. Aktualne informacje o godzinach zwiedzania znajdziemy tutaj.

Handwerkerhof - ryneczek rzemieślników

Tuż obok dworca głównego, przy bramie prowadzącej do miasta, znajduje się jedno z najbardziej urokliwych miejsc w Norymberdze - niewielki obszar handlowy Handwerkerhof, gdzie w średniowieczu rzemieślnicy prowadzili swoje warsztaty.

Wejście do tego miejsca to jak podróż w czasie - zrekonstruowane średniowieczne budynki mieszczą sklepiki i kawiarnie, wszystko to otoczone jest murami, tworząc żywy i kolorowy obraz. Mimo że całość jest zaledwie rekonstrukcją, sprawia naprawdę przyjemne wrażenie. Oprócz produktów rzemieślniczych i lokalnych wyrobów, można tu również nabyć pamiątki, a także skosztować typowo frankońskich potraw w jednym z lokali gastronomicznych.

Fembohaus - muzeum miejskie w rezydencji kupieckiej

Jednym z nielicznych zachowanych w całości budynków, a jednocześnie jedyną dużą renesansową rezydencją kupiecką, jest Fembohaus z końca XVI wieku, który obecnie pełni funkcję muzeum miejskiego.

We wnętrzu budynku zobaczymy, jak wyglądały średniowieczne domy zamożnych kupców. Choć niemal wszystkie pomieszczenia zostały zrekonstruowane, jedno z nich zachowało swój oryginalny wystrój. Zwiedzający mogą również dowiedzieć się więcej o historii miasta. Do obejrzenia jest aż 26 pomieszczeń! W muzeum prezentowany jest interaktywny film, który przybliża historię Norymbergi. Pamiętajmy, aby poprosić o przewodnik audio, ponieważ niektóre opisy dostępne są jedynie w języku niemieckim.

Dawne tereny zjazdowe NSDAP - centrum dokumentacji oraz pozostałości innych budynków

Frankonia uchodziła za największą twierdzę nazistów, a Norymberga stała się jednym z symboli nazistowskich Niemiec. Ze względu na swoje strategiczne położenie i bogatą historię, miasto Albrechta Dürera zostało wybrane jako miejsce organizacji corocznych zjazdów partii NSDAP. Do dzisiaj przetrwały fragmenty kompleksu, z którego podium Adolf Hitler przemawiał do dziesiątek tysięcy swoich zwolenników.

Najważniejszym elementem założenia miał być monumentalny gmach Hali Kongresowej, gdzie planowano organizować zjazdy partii. Speer w swoim projekcie wzorował się na Koloseum, lecz jego budowla miała być dwukrotnie większa od antycznego pierwowzoru. Ostatecznie budowy nie ukończono, a obecnie w części budynków mieści się muzeum poświęcone zbrodniom nazistowskim - Dokumentationszentrum Reichsparteitagsgelände, czyli w skrócie Doku Zentrum.

W środku czeka na nas około 20 wystaw tematycznych przybliżających historię III Rzeszy - od dojścia nazistów do władzy po procesy norymberskie. Na miejscu bez dodatkowych opłat otrzymamy przewodnik audio w języku polskim. Jeśli zdecydujemy się na wysłuchanie wszystkich opisów, na miejscu możemy spędzić nawet dwie godziny.

Oprócz wizyty w muzeum, warto zarezerwować trochę czasu na spacer po okolicy i obejrzenie zachowanych pozostałości obiektów zjazdowych. Wśród nich są m.in.:

• otwarty dziedziniec Hali Kongresowej;
• Pole Zeppelina (niem. Zeppelinfeld), które swoją nazwę otrzymało już w 1909 roku na cześć lądującego na nim sterowca. Do dzisiaj przetrwały pozostałości trybuny o długości 360 m, wzorowanej na słynnym Ołtarzu Pergamońskim**;
• Hala Honoru (Ehrenhalle) - zachowany w niemal idealnym stanie monument, który wzniesiono w celu upamiętnienia członków partii poległych w trakcie dochodzenia do władzy, zwłaszcza "męczenników" puczu monachijskiego. Budowla jako jedyna leży po przeciwnej stronie głównej ulicy;
• szeroka na niemal 40 m Wielka Droga, którą miała służyć do organizacji defilad wojskowych;
• schody Hali Leopolda (niem. Luitpoldhalle) - oryginalna budowla powstała jeszcze w 1906 roku z myślą o Wystawie Królestwa Bawarii, ale została przekształcona w miejsce organizacji zjazdów NSDAP (to tu w 1935 roku ogłoszono wejście w życie ustaw norymberskich). Budowla została zniszczona podczas nalotów w 1942 roku, a do dziś przetrwały po niej wyłącznie schody.

Stare Miasto w Norymberdze - co jeszcze warto zobaczyć?

Przez długie wieki Norymberga uważana była za jedno z najpiękniejszych miast Europy. Jej najstarsza część, otoczona murami, charakteryzowała się malowniczymi uliczkami i kolorowymi, drewnianymi fasadami domów. To wszystko uległo zmianie w XX wieku. W ostatnich dwóch latach II wojny światowej alianci nieustannie bombardowali Norymbergę. Większość zabudowy starego miasta (aż 90%) została zniszczona, a przetrwały jedynie pojedyncze budynki. Po wojnie miasto odbudowano, zachowując historyczny układ, ale tylko niektóre budynki zostały zrekonstruowane w oryginalnej formie - w rezultacie stare miasto Norymbergi, mówiąc wprost, nie zachwyca.

Mimo to na jego terenie wciąż odnajdziemy wiele zabytków wartych uwagi. Najciekawsze z nich znajdują się po północnej stronie rzeki Pegnitz, która przepływa przez centrum miasta. Zresztą to właśnie na mostach i wzdłuż rzeki natrafimy na najpiękniejsze widoki na miasto.

Nasz przewodnik po Norymberdze zawiera wiele atrakcji opisanych bardziej szczegółowo, ale niemożliwe jest wyczerpujące przedstawienie wszystkiego. Poniżej wypisaliśmy kilka dodatkowych miejsc, które warto uwzględnić w swoim planie zwiedzania. Są to m.in.:

• Most kata (Henkersteg) - piękny, drewniany most, którym możemy się przespacerować. Na końcu mostku stoi dom kata (Henkerhaus) przekształcony w małe muzeum. Jeżeli nie posiadacie karty do zwiedzania, to naszym zdaniem nie warto płacić oddzielnie za bilet, ponieważ w środku czeka na nas jedynie malutka wystawa poświęcona Franzowi Schmidtowi - najsłynniejszemu katowi w historii miasta.
• Most Museumsbrücke, z którego możemy spojrzeć na malowniczy, odbudowano od zera Szpital św. Ducha (Heilig-Geist-Spital). Jego dawną rangę najlepiej podkreśla fakt, że przez kilka stuleci przechowywano w nim insygnia władzy cesarskiej. Dla nas jest to jeden z bardziej pocztówkowych widoków w całej Norymberdze. Współcześnie działa tam restauracja.
• Maxbrücke - najstarszy kamienny most w mieście, którego historia sięga końcówki XV stulecia. Przy moście stoi jeden z największych szachulcowych budynków w całych Niemczech, w którym dawniej znajdował się magazyn wina, a dziś działa akademik.
• Fontanna Karuzela Małżeńska w Norymberdze (Hans Sachs-Brunnen - Ehekarussell) - imponująca fontanna z brązu, która w dość ponury sposób przedstawia etapy małżeństwa, od ślubu aż po śmierć. Znajduje się ona obok opisywanej już wieży Weißer Turm.
• Najstarszy w Europie most łańcuchowy (Kettensteg).

Atrakcje Norymbergi poza utartym szlakiem

Ogród Hysperyd (Hesperidengärten)

Prawdziwym ukrytym skarbem Norymbergi jest malowniczy Ogród Hesperyd (Hesperidengärten), znajdujący się nieco dalej za bramą Neutorturm. Nazwa ogrodu pochodzi od mitologicznych nimf Zachodzącego Słońca. Jest to niewielkie barokowe założenie wypełnione rzeźbami, które przypominają najpiękniejsze ogrody włoskie. Wejście do ogrodu znajduje się przy ulicy Johannisstraße 13. Na terenie ogrodu działa również urocza mała kawiarnia.

Rezydencja Tuchera

Jednym z ciekawszych zabytków Norymbergi jest rezydencja w formie uroczego małego zamku, którą w latach 1533-1544 wznieśli Tucherowie - jeden z najznamienitszych norymberskich rodów patrycjuszowskich. Co ciekawe, potomkowie tego rodu są wciąż właścicielami zabytku.

We wnętrzach budynku działa muzeum (Museum Tucherschloss und Hirsvogelsaal). Do największych atrakcji tego miejsca należy odbudowany w 2000 roku pawilon Hirsvogelsaal, w którym zobaczymy malowidło sufitowe pędzla renesansowego artysty Georga Pencza, ucznia Dürera.

Zoo w Norymberdze

Kolejnym miejscem wartym uwagi jest norymberski ogród zoologiczny, położony w lasku poza miastem. Można do niego dojechać tramwajem. Jedną z głównych atrakcji zoo jest delfinarium.

Ruiny kościoła św. Katarzyny

Dosłownie kilka kroków od kościoła św. Wawrzyńca odnajdziemy ruiny kościoła św. Katarzyny (Katharinenruine), który nie został odbudowany po zniszczeniach wojennych. Dawna świątynia klasztoru dominikanów zachowana została w formie trwałej ruiny, a w sezonie letnim na jej terenie organizowane są różne wydarzenia kulturalne i muzyczne.

Norymberga na talerzu - kiełbaski norymberskie, pierniki i nie tylko

Kulinarne skojarzenia z Norymbergą obejmują cztery przysmaki:

• kiełbaski norymberskie, serwowane na talerzu lub w bułce,
• przepyszne pierniki,
• precle z masłem, sprzedawane w budkach na terenie miasta,
• tradycyjne czerwone piwo (Rotbier), które jest warzone od czasów średniowiecza - możemy skosztować go w browarze Hausbrauerei Altstadthof, łącząc degustację z wycieczką do podziemnych piwnic.

Oczywiście, kuchnia frankońska jest bardziej zróżnicowana, czego dowiemy się odwiedzając dowolną tradycyjną restaurację, ale dla nas to właśnie te cztery produkty są synonimem tego miasta.

Kiełbaski norymberskie

Jedno jest pewne - znalezienie miejsca serwującego te niewielkie kiełbaski nie powinno stanowić problemu, gdyż jest ich w mieście bez liku. Najlepiej odwiedzić jedną z restauracji i skosztować kiełbasek z dodatkiem zasmażanej kapusty (i/lub sałatki ziemniaczanej). Alternatywą jest skosztowanie szybkiej przekąski na wynos o nazwie Drei im Weckla (dosłownie trzy w bułce, ponieważ otrzymujemy trzy kiełbaski w białej bułce).

Do najbardziej znanych miejsc serwujących kiełbaski norymberskie należą:

• Bratwursthäusle - jedna z najstarszych restauracji w Norymberdze, której samodzielny budynek znajduje się tuż obok kościoła św. Sebalda (na miejscu możemy spodziewać się tłumów).
• Zum Gulden Stern - prawdopodobnie najstarsza restauracja serwująca kiełbaski norymberskie. Według niektórych, miejsce to z powodu wysokich cen jest pułapką turystyczną, ale zdecydowanie warto tam choćby zajrzeć, aby podziwiać niesamowitą fasadę budynku (osobiście byliśmy z wizyty zadowoleni).
• Bratwurst Röslein - kolejne z popularnych miejsc, które znajduje się tuż obok kościoła św. Sebalda (my skorzystaliśmy z okienka i wzięliśmy kiełbaski w bułce na wynos).

Pierniki norymberskie

Przysmak ten zdobywa coraz większą popularność w Polsce i wiele osób wybiera go zamiast naszych polskich odpowiedników. Należy jednak uczciwie przyznać, że oferowane w polskich supermarketach paczkowane pierniki norymberskie są znacznie gorsze od tych sprzedawanych na sztuki w norymberskich cukierniach lub na rynku. Wypieki o lepszej jakości nie zawierają mąki, charakteryzują się większą zawartością orzechów i obecnością innych dodatków. Jeśli więc lubicie słodkości, to Wasza wizyta w Norymberdze nie powiinna się obyć bez skosztowania tutejszego piernika.

Zwiedzanie Norymbergi - wskazówki i informacje praktyczne

Komunikacja miejska w Norymberdze

Na sieć transportu miejskiego w Norymberdze składają się: metro (U-Bahn), tramwaje, autobusy, szybka kolej podmiejska S-Bahn oraz pociągi regionalne.

Metro posiada trzy linie: U1 (niebieska), U2 (czerwona) oraz U3 (zielona). Każda z nich przejeżdża przez historyczne centrum, a do tego wszystkie przecinają się na dworcu głównym Hauptbahnhof oraz na stacji Plärrer.

Z perspektywy turysty warto wiedzieć, że:

• linia U2 dowiezie nas z lotniska do centrum;
• linią U1 dojedziemy do Pałacu Sprawiedliwości (wysiadamy na stacji Bärenschanze);
• tramwaj nr 6 lub 8 przewiezie nas z okolic dworca głównego Hauptbahnhof do dawnych terenów zjazdowych oraz centrum dokumentacji nazizmu;
• na stadion 1. FC Nürnberg dostaniemy się: tramwajami (6 i 8), metrem U1 lub kolejką S-Bahn, ale we wszystkich przypadkach czekać nas będzie jeszcze około 20 minutowy spacer.

Bilety jednorazowe są ważne przez 90 minut od momentu skasowania i pozwalają na przesiadki. Nabyć je możemy w automatach, u kierowcy autobusu lub w punktach sprzedaży za 3,30 €. Alternatywnie możemy zakupić je za 2,85 € online na oficjalnej stronie. Jak to często w Niemczech bywa dostępne są również:

• tańsze bilety na krótki przejazd - cztery przystanki autobusem lub tramwajem bądź dwie stacje metrem;
• bilety dzienne;
• paczki biletów.

Wszystkie warianty znajdziecie tutaj.

Rozkłady oraz oficjalny planer podróży znajdziemy na oficjalnej stronie miejskiego przewoźnika VGN.

Dojazd z lotniska do centrum miasta

Lotnisko w Norymberdze oddalone jest o zaledwie 5 km od centrum miasta i jest z nim świetnie skomunikowane za pomocą metra linii U2, które kursuje co około 10 minut i w mniej niż kwadrans dowiezie nas do stacji Hauptbahnhof (dworzec główny).

Punkt informacji turystycznej

Tuż po wyjściu z dworca kolejowego na teren starego miasta znajdziemy punkt informacji turystycznej, gdzie otrzymamy mapę oraz wszystkie niezbędne informacje. Na miejscu możemy również zapisać się na jedną z wycieczek do podziemi. Jeśli będziecie mieć szczęście, to wśród obsługi spotkać można kogoś mówiącego po polsku.

Na co uważać podczas odwiedzin Norymbergi?

Niektóre atrakcje w Norymberdze są przede wszystkim nastawione na turystów niemieckojęzycznych. Widać to na przykład w przypadku wycieczek na dachy kościołów czy do podziemi. Większość z nich odbywa się tylko w języku niemieckim (i nie zawsze dostępny jest przewodnik audio!), a inne oferują ograniczoną liczbę wejść z przewodnikiem mówiącym po angielsku. Dla przykładu - podczas naszej wizyty wycieczka po bunkrach sztuki odbywała się z przewodnikiem audio, mimo iż w całej grupie nie było ani jednej osoby znającej niemiecki w stopniu zaawansowanym (co wyglądało dość zabawnie, gdy znudzony przewodnik opowiadał w języku Goethego, choć nikt go dobrze nie rozumiał).

Dlatego rezerwując wycieczkę, warto sprawdzić, w jakim języku jest przeprowadzana, oraz czy dostępne sa jakiekolwiek materiały (przewodniki audio, ulotki) w języku polskim lub angielskim.

Także dłuższe opisy w mniejszych muzeach potrafią występować wyłącznie w języku niemieckim, a opis angielski jest dostępny wyłącznie w przypadku najważniejszych eksponatów lub sal. Jeżeli dostępny jest przewodnik audio, warto z niego skorzystać, aby móc bez stresu skupić się na zwiedzaniu.