Liptowski Mikułasz - atrakcje, zwiedzanie, zabytki. Co warto zobaczyć?

Liptowski Mikułasz (Liptovský Mikuláš) to stolica historycznego regionu Liptów. Dla większości turystów stanowi bazę wypadową do wyjazdów w Tatry Wysokie lub Tatry Niżne. Warto odbyć choćby krótki spacer po centrum i zobaczyć kilka zachowanych zabytków, a także odkryć miejsca związane ze słynnym zbójnikiem - Janosikiem.

Liptowski Mikułasz - co warto zobaczyć? Największe atrakcje oraz zabytki

Kościół św. Mikołaja (Kostol svätého Mikuláša)

(adres: Námestie osloboditeľov 725/27)

Najbardziej okazała świątynia miasta wznosi się przy głównym placu Mikułasza. Kościół gotycki powstał w XIII wieku (wybudowano go na fundamentach romańskiego kościoła) obok siedziby rodu Pongráczów. Prawdopodobnie otoczono go murem, który bronił również niewielkiego zameczku. Świątynia została przebudowana w okresie baroku, a regotyzację przeprowadzono pod koniec XIX wieku. Powszechnie utrzymuje się, że wtedy nadano jej formę pseudobazyliki, trzeba jednak zaznaczyć że nawa główna otrzymała niewielkie, okrągłe otwory okienne, co wskazywałoby na pewną formę pośrednią między bazyliką, a pseudobazyliką.

Warto wejść do środka gdzie zachowało się dobrze widoczne sklepienie żebrowe oraz trzy zabytkowe późnogotyckie ołtarze. W ołtarzu z głównej nawy umieszczono gotyckie figury świętych (w centrum rzeźba patrona kościoła), na tym z lewej nawy wyobrażono sceny z życia Matki Bożej, zaś w prawej nawie aniołów adorujących Najświętszy Sakrament w monstrancji.

Zabytki związane z Janosikiem

W Liptowskim Mikułaszu zachowało się kilka miejsc związanych z osobą Juraja Janosika. Wbrew powszechnemu w Polsce poglądowi był on z pochodzenia Słowakiem (przekonanie o "polskości" zbójnika to efekt twórczości Kazimierza Przerwy-Tetmajera oraz serialu Jerzego Passendorfera). Swoja działalność zbójnicką prowadził na pograniczu polsko-węgierskim i wbrew legendzie raczej rzadko rozdawał zrabowane dobra ubogim (co więcej, niektóre poszlaki wskazują, że mógł współdziałać z lokalną szlachtą). Mit o dobroci Janosika powstał prawdopodobnie w XIX wieku i był efektem antyfeudalnych poglądów ludności wiejskiej. W 1713 roku Juraj został pojmany i przewieziony do Liptowskiego Mikułasza.

Janosika uwięziono w zachowanym do dziś Kasztelu Vranovo (Kaštieľ Vranovo, Vranovská 97/1) gdzie dawniej mieściło się niewielkie muzeum. Od kiedy budynek przeszedł w ręce prywatne zamknięto go dla zwiedzających, a poświęconą zbójnikowi wystawę przeniesiono do centrum miasta.

Pamiątką po Janosiku jest pomnik, który stoi przed zabytkowym kasztelem.

Nie wiemy do końca gdzie zbójca był sądzony. Najprawdopodobniej miało to miejsce w tzw. Pierwszym Domu Żupy. Jest też możliwe, że z przyczyn technicznych (w roku procesu Dom Żupy był w remoncie) sąd zebrał się w Dworze Pongráczów (Námestie osloboditeľov 61/1) gdzie dziś mieści się galeria sztuki.

Nie wiadomo też gdzie Janosika stracono. Źródła nazywają to miejsce Šibeničky (od słowackiego słowa szubienica). Przyjmuje się wprawdzie, że mogło to stać się na Liptowskim rynku, ale badacze wskazują, że często miejsca kaźni umieszczano poza centrami miast. W tym przypadku mogło chodzić o współczesną dzielnicę Vrbica (dawne miasto).

Muzeum Janko Kráľa - muzeum miejskie i wystawy poświęcone Janosikowi

Historię słynnego zbójnika poznać można w Muzeum Janko Kráľa mieszczącym się we wspomnianym pierwszym Domu Żupy, które działa przy Liptowskim rynku i prezentuje dzieje miasta oraz smutne losy słowackiego bohatera. Oprócz sali sądowej dla odwiedzających przygotowano tu ekspozycję "katownia Janosika".

Wszystko łączy się z postacią poety-szturowca Janko Kráľa, który urodził się w Mikułaszu, a w swoich utworach nawiązywał do postaci słynnego przestępcy (np. poemat "Wyimki z Janosika").

Rynek (Námestie osloboditeľov)

Dawne miasto skupiało się wokół prostokątnego rynku. W XVIII wieku w jego centralnej części wybudowano nowy Dom Żupy gdzie wkrótce przeniosły się sądy i urzędy. Na początku XX wieku budynek był już za mały, dobudowano więc dwie kondygnacje. Właśnie wtedy uzyskał on obecną formę. Południową pierzeję rynku zamyka kościół św. Mikołaja z dwoma pomnikami: Gašpara Fejérpataky-Belopotockýego (założyciela tutejszego teatru i działacza kulturalnego) oraz Pongráca ze Świętego Mikułasza (szlachcica, polityka i żołnierza żyjącego w XV wieku).

Na placu znajdziemy jeszcze kilka XIX-wiecznych kamienic oraz przecinającą północną część rynku fontannę Metamorfozy.

Synagoga (Synagóga v Liptovskom Mikuláši)

(adres: Hollého 4)

Prężna i dość duża społeczność żydowska wybudowała pierwszą synagogę w XVIII wieku. Była to budowla drewniana i nieco ponad sto lat później zdecydowano się zastąpić ją murowaną świątynią.

Liptowska synagoga dwukrotnie płonęła, za każdym razem przywracano jej jednak dawną świetność. Na początku XX wieku klasycystyczny budynek ozdobiono secesyjnymi malowidłami, które przetrwały do dziś.

Willa dr. Emila Stodola

(adres: M. M. Hodžu 20-28)

To jeden z najpiękniejszych zabytków Liptowskiego Mikułasza notorycznie pomijany przez przewodniki. Willa została wybudowana na początku XX wieku i była jednym z najnowocześniejszych budynków miasta (pierwszy dom z centralnym ogrzewaniem). Fasada utrzymana w stylu historycznym zdradza wpływy coraz to popularniejszej secesji (np. kształt okien). W tutejszym ogrodzie latem zbierała się śmietanka towarzyska Mikułasza. Po wojnie budynek zaniedbano istniały nawet plany jego wyburzenia, ale na szczęście znalazł się prywatny właściciel, który przywrócił domowi dawny blask. Istnieją plany otwarcia w środku galerii, ale jak na razie willa nie jest udostępniana do zwiedzania.

Szkoła im. Michała Miloslava Hodży

(adres: M. M. Hodžu 860/7)

Niedaleko Willi Stodola widać wysoki, monumentalny gmach liceum zaprojektowany na początku XX wieku przez Z. Bálinta i L. Jámbora. Ze względu na interesujące czerwone ornamenty określa się go mianem secesyjnego, jednak sama bryła budynku kojarzy się raczej z historyzmem.

Aquapark Tatralandia i Liptovska Mara

W latach 70. na zachód od miasta powstał duży zbiornik retencyjny zwany Liptovská Mara. Na zagospodarowanie obszarów pomiędzy Liptowskim Mikułaszem, a sztucznym jeziorem nie trzeba było długo czekać. Z kilku inicjatyw największą popularnością cieszy się założy w 2003 roku zespół basenów Tatralandia. W Aquaparku można skorzystać z czternastu basenów (dziesięć całorocznych) i prawie trzydziestu zjeżdżalni (sześć całorocznych) oraz kompleksu saun.

Do Tatralandii możemy dojechać autobusem miejskim, a także autobusami międzymiastowymi (kilkanaście dziennie, przystanek Liptovsky Mikulas Aqua Park).

Inne atrakcje i zabytki w Liptowskim Mikułaszu

Z innych interesujących budynków warto zobaczyć kościół ewangelicki (ul. Tranovského) wybudowany w XIX wieku na miejscu starszej świątyni.

Dla historii regionu ważny jest dom zwany Czarnym Orłem (Pamätný dom Čierny orol). W tym zabytkowym zajeździe mieścił się niegdyś teatr, a 1 maja 1918 roku Vavro Šrobár odczytał tu rezolucję dotyczącą niepodległej Czechosłowacji. Obecnie działa tam niewielkie muzeum prezentujące dzieje łowiectwa i rybactwa w Liptowie.

Warto zwrócić też uwagę na dawny klasztor jezuitów. Zbudowano go w 1760 roku, ale już wkrótce (reformy józefińskie) zakonnicy musieli go opuścić. Dziś wewnątrz działa Słowackie Muzeum Speleologii i Jaskiń (Slovenské Múzeum Ochrany Prírody A Jaskyniarstva, Školská 4). Jakiś czas temu placówka dzięki sporemu dofinansowaniu przearanżowała całą ekspozycję i dziś uważana jest za jedno z najnowocześniejszych muzeów w kraju.

Co warto zobaczyć w okolicy?

W okolicy Liptowskiego Mikułasza znajdują się dwie znane słowackie jaskinie. Są to: Demianowska Jaskinia Wolności oraz Demianowska Jaskinia Lodowa.

Dojedziemy tam wszystkimi autobusami, których destynacja to Dolina Demianowska. Zatrzymują się one przy obu jaskiniach (przystanki: Demänovská Dolina,,Ľadová jaskyňa i Demänovská Dolina,,Jaskyňa Slobody).

Przed zaplanowaniem wizyty należy dokładnie sprawdzić dni i godziny otwarcia na oficjalnej stronie słowackich jaskiń: pod tym linkiem (Jaskinia Lodowa jest zamykana po sezonie letnim, Jaskinia Wolności działa nieco dłużej). Wstępy do obu obiektów są płatne, a wejścia organizowane są w określonych godzinach (jedynie w sezonie turystycznym zwiedzający oprowadzani są bez przerwy).

Liptowski Mikułasz (Liptovský Mikuláš) - skąd wzięła się nazwa miasta?

Pochodzenie pierwszej części nazwy nie jest jasne. Według najczęściej spotykanej koncepcji wywodzi się ona od nazwy osobowej (być może Lupča). Mówi się też o lipie lub żyjącym w tutejszych potokach lipieniu. Drugi człon sprawia mniej problemów - wzięto go od patrona kościoła parafialnego (a później całego miasta) czyli świętego Mikołaja.

Liptowski Mikułasz - historia

Najstarsze ślady osadnictwa w regionie liptowskim pochodzą sprzed 2000 lat p.n.e. Archeolodzy odnaleźli tu także pozostałości po Celtach i Słowianach. Pierwsza wzmianka pisemna o mieście pochodzi z XIII wieku (z czasów Władysława IV Kumańczyka) i dotyczy nadania tych terenów jednemu z rycerzy. Niewielkie miasto nazywane było wtedy Svätý Mikuláš co zdaniem badaczy świadczy o tym, że osadnictwo skupiało się wokół kościoła parafialnego.

Mikułasz rozwijał się dość szybko i już wkrótce uzyskał prawo do organizowania dwóch jarmarków w roku. To właśnie tutaj przeniesiono siedzibę żupy czyli ówczesnej jednostki administracyjnej. W mieście odbywały się także lokalne sądy. W XVIII wieku przybyło tutaj wielu Żydów z Moraw gdyż tamtejsze prawo zabraniało im wstępu do miast. W roku 1713 powieszono tu na haku słynnego zbójnika Juraja Janosika, a jego kaźń zapoczątkowała pośmiertną sławę. W 1829 roku w Liptowskim Mikułaszu ścięto innego zbójnika - Mateja Tatarka. Ta śmierć zainspirowała kilkanaście lat później twórczość tutejszych szturowców czyli słowackich działaczy narodowych. Mikułasz był jednym z ważniejszych ośrodków ich działalności. W roku 1918 to właśnie tutaj proklamowano manifest dotyczący poparcia Słowaków dla idei Czechosłowacji. Miasto znacznie rozwinęło się w XX wieku (wchłaniając m. in. pobliską Vrbicę), ale podczas drugiej wojny światowej zniszczona została część zabytkowej zabudowy.

Dziś Liptowski Mikułasz jest ważnym ośrodkiem turystycznym ze względu na bliskość popularnych pasm górskich oraz działających na przedmieściach zespół basenów - Tatralandia.