Zatoka Kotorska (Boka Kotorska) - atrakcje, zwiedzanie, najpiękniejsze miejsca

Na wodach tej malowniczej zatoki od wieków krzyżowały się szlaki handlowe oraz ścierały wpływy mocarstw. Do dziś przetrwały zabytkowe kościoły, twierdze, a nawet rzymskie mozaiki, a wszystko to na tle gór malowniczo opadających ku morzu. Nic więc dziwnego, że co roku Kotor czy Perast odwiedzają tysiące turystów, a Zatoka Kotorska zalicza się do największych atrakcji Czarnogóry.

Zatoka Kotorska - kilka słów wprowadzenia

Popularnie nazywana Boką (od włoskiego słowa bocca oznaczającego usta, których kształt ma ponoć przypominać linię brzegową) Zatoka Kotorska składa się z czterech zalewów: Hercegnovskiego, Tiwatskiego, Risańskiego i Kotorskiego. Najgłębszy punkt ma 44 metry (według innych źródeł ok. 60 metrów). Okoliczne szczyty górskie osiągają ponad 1000 metrów wysokości (za najwyższy uznawany jest Štirovnik – 1749 metrów).

Tutejszy klimat określany jest jako śródziemnomorski. W miejscowościach położonych bliżej morza (np. Herceg Novi) zimy są łagodniejsze niż chociażby w niedalekim Risan. Niewielki pas ziemi uprawnej sprawił, że mieszkańcy od lat żyli z rybołóstwa, handlu i uprawy niektórych roślin (oliwki, winogrona czasem cytryny i pomarańcze). Dziś Boka Kotorska zarabia przede wszystkim na turystyce.

Atrakcje Zatoki Kotorskiej - co warto zobaczyć i zwiedzić?

Strategiczne położenie Boki oraz bliskość morza i układ szlaków handlowych od lat przyciągały tu osadników. Liczne zabytki świadczą o bogatej przeszłości obszaru.

Kotor - jedno z najpiękniejszych miasto Czarnogóry

Uznawany za jedno z najpiękniejszych miast Czarnogóry bajkowy Kotor od lat korzysta z turystycznego boomu. Osada założona przez Greków należała następnie do Rzymu, Serbii, Wenecji i Austrii (z krótkimi epizodami na przynależność do carstwa Bułgarii, Republiki Dubrownickiej oraz niezależności). Dzięki potężnym umocnieniom dwukrotnie odparto tu atak wojsk tureckich. Kotor często nawiedzały trzęsienia ziemi - ostatnie w 1979 roku. Miasto dwukrotnie wpisano na listę UNESCO: po raz pierwszy doceniono zabudowę tutejszego Starego Miasta, po raz drugi zabytkowe mury miejskie we wspólnym wpisie "Weneckie fortyfikacje z 16-17 wieku". Cieniem na mieście kładzie się wojna gangów jaka od kilkunastu lat toczy się między kilkoma tutejszymi klanami.

Za najcenniejszą budowlę uznaje się katedrę św. Tryfona (Катедрала Светог Трипуна). Dwunastowieczna świątynia przeszła cztery duże odbudowy i remonty, ale zachowała swój surowy romański rys (choć wprawne oko rozpozna również elementy gotyckie i renesansowe). Wstęp do świątyni jest płatny - na piętrze zorganizowano muzeum sztuki sakralnej. Można też wyjść na taras z widokiem na plac św. Tryfona (Pjaca sv Tripuna).

Miasto jest pełne zabytków. Na świetnie zachowanej starówce przetrwały dawne pałace (Pałac Bizanti, Pałac Drago czy Pałac Grubonjów) i świątynie (cerkiew św. Łukasza, kościół św. Anny czy klasztor franciszkański). Całość otaczają potężne mury miejskie, przez które do centrum prowadzą trzy bramy: Północna, Morska i Południowa. Górną część umocnień stanowi twierdza św. Jana, wejście na jej najwyższe partie powinni rozważyć jedynie najwytrwalsi.

W sezonie letnim na kotorskie nabrzeże zawijają olbrzymie, wielopiętrowe promy. Widok wielkiego okrętu cumującego tuż obok średniowiecznych murów pozostaje w pamięci na długo.

Herceg Novi i jego historyczne Stare Miasto

Miasto zostało założone przez króla Bośni Tvrtko I, który próbował w ten sposób umocnić swoja władzę nad nowo zajętymi obszarami. Ze względu na położenie było ono wielokrotnie atakowane, a jednym z najbardziej dramatycznych epizodów w jego historii była bitwa pod Castelnuovo (gdzie kilka tysięcy Hiszpanów do końca broniło twierdzy przed wielokrotnie liczniejszą armią turecką).

Od 1918 roku Herceg Novi znajdowało się w granicach Serbii (w ramach Królestwa Jugosławii), później Socjalistycznej Republiki Czarnogóry (w Jugosławii Tito), a od 2007 roku Republiki Czarnogóry.

Herceg Novi jest często uważane za najbardziej "śródziemnomorskie" miasto całego kraju. Pomiędzy zabytkowymi uliczkami posadzono to wiele palm i innych roślin charakterystycznych dla ciepłego klimatu południa Europy. Do najważniejszych zabytków należy przede wszystkim zabudowa starego miasta z twierdzami Kanli-kula i Forte Mare, kościołem św. Hieronima, cerkwią św. Michała Archanioła i pełniącą funkcję bramy Wieżą Zegarową. Warto przejść się również nabrzeżem gdzie umieszczono pomnik założyciela miasta króla Tvrtko I.

Poza centrum znajduje się monaster Savina (Манастир Савина - 42°27'07.7"N 18°33'14.8"E) z trzema zabytkowymi cerkwiami (zachowane średniowieczne freski). Co roku przybywa tu wielu wiernych Serbskiego Kościoła Prawosławnego. Na północ od miasta możemy zwiedzić zrujnowaną twierdzę Španiola (ul. 13. Jula).

Perast - perła Zatoki Kotorskiej

Przez wielu turystów miasto uważane jest za najpiękniejsze w całej Zatoce Kotorskiej. Miasto to podupadło co prawda w latach 90 XX. wieku, ale dziś dzięki turystyce z roku na rok pieknieje (jednocześnie nieco zatracając swój cichy charakter). Wiele starszych przewodników i artykułów opisuje miasto jako na poły wymarłą osadę pełną ruin i porzuconych domów. Wprawdzie nie wszystkie zabytki zostały odbudowane, a część zachowano w postaci trwałych ruin, to jednak miastu daleko do takiego obrazu. W centrum działają luksusowe hotele, modne restauracje, a nabrzeże jest czyste i pełne turystów.

Na terenie starówki przetrwały pałace dawnych mieszczan: barokowy pałac Bujović (42°29'16.3"N 18°41'44.5"E - obecnie Muzeum Miejskie, Brajković-Martinović (42°29′11.5″ N, 18°41′52.8″ E), częściowo zrujnowany podczas trzęsienia ziemi pałac Visković z wieżą pochodzącą z początku XVI wieku (42°29'06.8"N 18°42'00.9"E) lub pałac biskupa Andrija Zmajevića (42°29'13.1"N 18°41'54.6"E).

Z okresu świetności miasta pochodzi kilka świątyń. Najważniejsza z nich to kościół św. Mikołaja budowany od XVIII wieku z mierzącą 55 metrów dzwonnicą - na jej szczycie przygotowano dla turystów punkt widokowy. Świątynia zachowała zabytkowe wnętrze, którego część stanowi udostępniony do zwiedzania skarbiec. Poza tym warto zobaczyć również kościół Matki Boskiej Różańcowej (Gospa od Rozarija, 42°29'19.8"N 18°41'52.0"E). Na wzgórzu ponad miastem znajdują się ruiny Twierdzy św. Krzyża.

Wyspa Gospa od Škrpjela (Wyspa Matki Bożej na Skale)

Większość turystów przybywa do Perastu aby popłynąć na sztuczną Wyspę Gospa od Škrpjela (Wyspa Matki Bożej na Skale). Została ona usypana w średniowieczu przez bogobojnych mieszkańców miasta. Według legendy na wystającej z wody niewielkiej skale dwóch rybaków odnalazło piękny obraz Maryi. Zawieziono go do kościoła św. Mikołaja gdzie jeden ze znalazców został cudownie uzdrowiony. Obraz jednak zniknął z kościoła i wrócił na skałę. Mieszczanie uznali to za znak i rozpoczęli przygotowania do budowy świątyni. W tym celu w okolicach skały zatapiano zdobyte lub uszkodzone okręty. Po usypaniu wysepki rozpoczęto budowę kościoła.

Niewielka, barokowa świątynia pełni dziś funkcję muzeum (chociaż w święta i podczas ślubów odprawiane są tam msze) i jest często pomijana przez turystów. To poważny błąd bo wnętrze, chociaż niewielkie, należy do najpiękniejszych w całej Czarnogórze. Przetrwały tu liczne wota, które składali przed Madonną wypływający w morze marynarze.

Cudowny obraz umieszczono w marmurowym ołtarzu z XVIII wieku. Przechodząc do muzeum przez zakrystię zwróćmy uwagę na wiszące nad drzwiami zasuszone kwiaty. Stary zwyczaj głosi, że aby małżeństwo było szczęśliwe panna młoda, która bierze ślub w tym kościele powinna zawiesić tu swój wianek lub bukiet.

Na Gospa od Škrpjela możemy dopłynąć z nabrzeża - przewoźnicy czekają na turystów nad samą wodą i przy parkingach.

Sveti Đorđe (Wyspa św. Jerzego)

Obok Gospa od Škrpjela znajduje się jeszcze jedna (naturalna) wysepka - Sveti Đorđe (Wyspa św. Jerzego), na której przetrwał zabytkowy klasztor i cmentarz gdzie chowano przedstawicieli najbogatszych rodów oraz kapitanów statków. Dawniej nie było możliwości dostania się na wyspę.

Risan z bezcennymi rzymskimi mozaikami

Małe miasteczko położone na północy zatoki na pierwszy rzut oka nie wyróżnia się niczym szczególnym (nie licząc zabytkowej cerkwi św. Piotra i Pawła). To właśnie tutaj znajduje się jedna z najciekawszych rzymskich mozaik na świecie. Risan był niegdyś największym miastem cesarstwa nad Boką (wybudowano tu wiele reprezentacyjnych willi). Co ciekawe zachowane mozaiki były znane już w XIX wieku (opisano je w dziele "Les mosaiques romaines"). W XXI wieku prace archeologiczne w Risan prowadzili polscy archeolodzy z Uniwersytetu Warszawskiego.

Turyści mogą zwiedzić resztki tak zwanej "Willi Hypnosa". Najprawdopodobniej pochodzi ona z końca II wieku naszej ery - był to duży dom składający się z dziesięciu pomieszczeń. Siedem pokoi, w których mieszkała rzymska rodzina posiadało podłogi z mozaikami, a trzy pomieszczenia dla służby jedynie zwyczajne klepiska. Najcenniejsza z zachowanych mozaik przedstawia boga snów Hyponsa - ukazanego pod postacią leżącego, uskrzydlonego młodzieńca. Jest to jeden z nielicznych wizerunków tego bóstwa z czasów starożytnych.

Atrakcje Zatoki Kotorskiej poza utartym szlakiem

Na półwyspie Prevlaka zachowały się ruiny austriackiej twierdzy. Turyści (zwłaszcza z krajów byłej Jugosławii) odwiedzają Igalo, gdzie przetrwała letnia willa Josipa Broz Tito - Tito Villa Galeb (5 Sava Ilića). Miejscowość ma charakter uzdrowiskowy, znana jest zwłaszcza z radioaktywnej wody mineralnej "Igaljka".

Na terenie wielu tutjeszych wsi zachowały się zabytkowe cerkwie i kościoły (Kuti, Muo, Kumbor, Bijela, Đenovići). Zespoły zabytkowych budowli znajdziemy w Kamenari, Dobrocie i Prčanj. Wielu turystów odwiedza niewielką jaskinię Sopot, położoną pomiędzy Risan a Kamenari. Ciekawa jest historia wsi Lepetane, która w dawnych czasach pełniła funkcję domu uciech dla marynarzy wypływających z Perast. Według legendy jej nazwa ma pochodzić od włoskiego słowa "la puttana" czyli "dziwka".

Najlepsze punkty widokowe Zatoki Kotorskiej

Malownicza Zatoka Koroska to wiele miejsc, z których roztaczają się przepiękne widoki na czarnogórskie miasteczka i wody Adriatyku.

• Parking przy drodze E65 - Ci, którzy nie chcą płacić za wejścia na wieże mogą zatrzymać się przy drodze wiodącej z Herceg Novi do Risan. Przy ostrym zakręcie (42°28'43.9"N 18°41'10.8"E) powstała niedawno restauracja Verige 65, z której parkingu (bezpłatny) możemy popatrzeć na pobliski Perast i wyrastające za nim niebosiężne szczyty.

• Twierdza Spaniola w Herceg Novi - Wprawdzie dawna hiszpańska forteca znajduje się dziś w stanie ruiny, ale bez większych problemów dostaniemy się na jej mury (bezpieczne wejście po schodach), z których rozciąga się piękny widok na Adriatyk i półwysep Prevlaka.

• Wieża kościoła św. Mikołaja w Perast - Czarnogórcy z dumą podkreślają, że ta wieża kościelna to najwyższa dzwonnica na wschodnim wybrzeżu Adriatyku. Najprawdopodobniej jest ona jednak nieco niższa od katedry św. Dujama w Splicie, ale i tak warto zapłacić za piękny widok na Bokę, jaki się z niej roztacza. Chociażby po to aby ujrzeć Gospa od Škrpjela z góry.

• Twierdza św. Jana w Kotorze - To z całą pewnością jeden z najpiękniejszych widoków na terenie całej Czarnogóry. Z najwyższych partii twierdzy widać kotorską starówkę, cumujące przy nabrzeżu olbrzymie promy i okoliczne pasma górskie. Wejście na sam szczyt jest jednak dość drogie i nie należy do łatwych. Wspinaczka za dnia odbywa się w pełnym słońcu, po wyślizganych kamieniach, a turyści muszą pokonać ponad 200 metrów wysokości idąc cały czas pod górę. Lepiej dobrze przemyśleć wejście!

• Górskie szczyty - Spragnieni wspinaczki mogą wybrać się na wycieczkę w pobliskie góry. Na kilka szczytów prowadzą oznaczone szlaki turystyczne, ale należy zachować daleko posunięta ostrożność - czasem oznakowanie jest słabe, a droga usiana skałami i kamieniami.

Zatoka Kotorska (Boka Kotorska) - wskazówki i informacje praktyczne

• W Budvie, Kotorze i innych dużych miastach w okolicy sprzedawane są wycieczki objazdowe po Boce Kotorskiej. Z reguły plan takiej wycieczki wygląda następująco: Herceg Novi - Kotor - Perast - odpoczynek na plaży w Tivacie. Na każdy z punktów organizatorzy przeznaczają około 1,5 godziny.

• Pomiędzy miejscowościami Kamenari a Lepetane kursuje prom, z którego skorzystać mogą piesi i zmotoryzowani. Opłaty wnosi się jedynie za przewóz aut.

• Nawigacje samochodowe mają kłopoty w małych miasteczkach Boki Kotorskiej - może zdarzyć się, że wyznaczą trasę przez schody lub nieprzejezdne drogi.

• Pomiędzy poszczególnymi miejscowościami w zatoce kursuje kilku przewoźników (np. Blue Line, Dangrad). Choć kursy nie są zbyt częste to nie powinniśmy mieć problemu z dotarciem do większości interesujących nas zabytków. Aktualne godziny odjazdów z Kotoru możemy sprawdzić tutaj: link.

• Plaże na terenie Boki Kotorskiej są podobne do tych w całej Czarnogórze - kamienne i niewielkie. Dużą popularnością cieszy się plaża Morinj (drobny żwirek) położona przy drodze do Risan. Rezerwując nocleg warto sprawdzić też jak wyglądają plaże w okolicach miejsca naszego pobytu. Może się bowiem okazać, że coś co nazywane jest plażą jest tak naprawdę betonową opaską położoną tuż obok ruchliwej drogi!

Zatoka Kotorska (Boka Kotorska) - noclegi

Wybór noclegu podczas pobytu nad wodami Zatoki Kotorskiej nie powinien być problemem. Czarnogóra jest dość dobrze przygotowana na napływ turystów, a liczba miejsc noclegowych zwiększa się z roku na rok. W przypadku tego obszaru należy pamiętać o jednym - pod względem cen można powiedzieć, że Zatoka dzieli się na Kotor i całą resztę. Najpopularniejsze miasto regionu drożeje z każdym sezonem i nic nie wskazuje na to aby ten stan rzeczy uległ zmianie.

Na szczęście nie jesteśmy ograniczeni do kotorskiego Starego Miasta, które zostało wyłączone z ruchu kołowego. Na północ od niego ciągnie się miasteczko Dobrota, będące idealnym miejscem na nocleg i oferujące znacznie ceny niższe ceny noclegu.

Osobiście za najlepszą bazę wypadową do aktywnego zwiedzania Zatoki Kotorskiej uważamy Perast. Alternatywą dla Perastu i Kotoru jest Herceg Novi, umożliwiające szybki wypad do Dubrownika.

Decydując się na nocleg w jednym z zabytkowych miasteczek pamiętajmy, że starówki są z reguły wyłączone z ruchu samochodowego, a parkingi często zatłoczone i płatne.

Zatoka Kotorska (Boka Kotorska) - bezpieczeństwo

Przeglądając doniesienia medialne na temat Kotoru z całą pewnością natkniemy się na informacje o wojnach gangów w miastach zatoki. Toczy się ona od 2008 roku i związana jest z działalnością Darko Saricia, który pieniądze zarobione na przemycie narkotyków zainwestował w kotorskie hotele. W 2016 roku policja na krótki okres zamknęła Kotor dla turystów. Mimo to trudno powiedzieć żeby pobyt nad Zatoką był bardziej niebezpieczny niż chociażby w pobliskiej Chorwacji. Jak do tej pory żaden turysta nie zginął w krwawych porachunkach czarnogórskich mafii i szansa na to, że będziemy świadkami strzelaniny czy wybuchu bomby nie jest tu większa niż w dużych miastach Europy Zachodniej. Należy jednak pilnować portfeli, a przede wszystkim dokładnie sprawdzać rachunki w restauracjach i sklepach.

Historia Zatoki Kotorskiej

Obszar Zatoki Kotorskiej był zamieszkany już w czasach starożytnych. Tutejsze miasta pozostawały we władaniu Ilirów. Wiemy że królowa Teuta przerażona postępami rzymskiej ofensywy uciekła ze Szkodry do twierdzy Rhizon. Historycy nie są pewni czy wznosiła się ona na terenie współczesnego Risan, ale z całą pewnością leżała w okolicach zatoki (być może na terenie dzisiejszego Kotoru lub Tivatu).

Po zajęciu tych obszarów przez Rzymian nastąpił szybki rozwój tutejszych osad przy ich stopniowej hellenizacji. Mieszkańcy cesarstwa upodobali sobie zwłaszcza dzisiejsze Risan, gdzie jedna za drugą wyrastały bogate wille (miasto zamieszkiwało do 10 tysięcy ludzi). Największe rzymskie osady nad zatoką zostały zniszczone podczas najazdów barbarzyńców - przetrwała jedynie silna twierdza, która dała początek współczesnemu Kotorowi.

Słabość Bizancjum wykorzystali Słowianie - początkowo skolonizowana przez Chorwatów Boka, dostała się następnie we władanie Serbów, a ostatecznie została zajęta przez Bośniaków. Rosnące zagrożenie ze strony Turków pchnęło mieszkańców tutejszych miast ku Wenecji, której władza nad zatoką została przypieczętowana w 1420 roku. Krwawe walki z Turkami toczyły się jeszcze przez wiele lat, ale mimo pewnych sukcesów (np. zajęcie Herceg Novi) Imperium Ottomańskie nigdy na trwałe nie podbiło tutejszych miast.

Do historii przeszła kampania z 1654 roku kiedy to nieliczne siły chrześcijańskie powstrzymały wielokrotnie liczniejszą armię turecką w bitwie pod Perastem. Cały czas dochodziło do spięć pomiędzy katolikami wspieranymi przez Wenecję a prawosławnymi popieranymi przez hierarchów Cerkwi Serbskiej. Po wojnach napoleońskich Boka przeszła pod panowanie austriackie i mimo zabiegów Czarnogóry pozostawała pod nim do roku 1918, kiedy to weszła w skład Państwo Słoweńców, Chorwatów i Serbów. W 1979 roku zatokę nawiedziło silne trzęsienie ziemi, wiele zabytkowych budynków legło w gruzach. Obszarem spornym pomiędzy Chorwacją a Serbią stał się półwysep Prevlaka, który od 1992 roku został zdemilitaryzowany i przyznany Chorwatom.