Narodowe Muzeum Etruskie w Villa Giulia w Rzymie

Narodowe Muzeum Etruskie (wł. Museo Nazionale Etrusco di Villa Giulia) należy do najważniejszych na świecie placówek poświęconych cywilizacji etruskiej. W jego zbiorach zgromadzono niektóre z najcenniejszych etruskich dzieł sztuki i innych artefaktów.

Muzeum zlokalizowane jest nieco na uboczu głównego szlaku turystycznego, kawałek na północ od Ogrodów Borghese, przez co nie jest tak popularne jak inne muzea w Rzymie. Mieści się ono w zabytkowym kompleksie Villa Giulia, który sam w sobie stanowi prawdziwą gratkę dla miłośników architektury.

Nasz artykuł rozpoczniemy od kilku słów o na temat historii oraz architektury Villa Giulia, a następnie przedstawimy najważniejsze eksponaty zgromadzone w Narodowym Muzeum Etruskim.

Villa Giulia - jeden z najważniejszych przykładów manieryzmu w Rzymie

Pomysłodawcą wzniesienia okazałej podmiejskiej rezydencji był papież Juliusz III, od którego bierze ona swoją nazwę. Willa, której budowa trwała od 1551 do 1553 roku, powstała poza granicami murów obronnych, na obszarze znanym jako Vigna Vecchia, położonym na zboczach wzgórza Monte Parioli.

Głównym architektem całego założenia był Giacomo Barozzi da Vignola, jeden z czołowych twórców manieryzmu, stylu kończącego epokę renesansu. Zadanie zaprojektowania ogrodów oraz budynków wzniesionych na terenie posiadłości powierzono jednak Bartolomeo Ammanatiemu, któremu pomagał ceniony Giorgio Vasari. Efektem końcowym współpracy całej trójki było stworzenie jednego z najwspanialszych przykładów manieryzmu w architekturze.

Pierwotnie cały kompleks zajmował znacznie większy obszar niż obecnie, a w czasach swojej świetności posiadał nawet bezpośrednie połączenie wodne z Tybrem. Do naszych czasów przetrwał jednak tylko fragment całości. Jego najważniejszymi elementami są dziedziniec, półkolisty portyk budynku kasyna oraz nimfeum.

Nimfeum, które znajduje się w samym sercu założenia, jest najczęściej fotografowanym i najbardziej okazałym elementem kompleksu. Za jego projekt odpowiadali wspólnie Vasari oraz Ammanati. Jest to trzypoziomowa budowla. W jej dolnej części umieszczono fontannę, ozdobioną kariatydami. Dwa kolejne poziomy mają formę loggii. Nimfeum jest obecnie częścią muzeum. Aby je zobaczyć, konieczne jest zakupienie biletu wstępu.

Warto również zwrócić uwagę na fasadę budynku, którą zaprojektował Vasari.

Narodowe Muzeum Etruskie w Villa Giulia - kilka słów o historii

Początki muzeum sięgają końca XIX wieku. W 1889 roku zdecydowano, że w przejętym od Państwa Kościelnego pałacu Villa Giulia przechowywane będą odnalezione na terenie Włoch antyki spoza cywilizacji rzymskiej, należące do Narodowego Muzeum Rzymskiego. Głównym pomysłodawcą tego kroku był Felice Barnabei, archeolog i parlamentarzysta zjednoczonego Królestwa Włoch.

Z czasem placówka zyskała autonomię, a dzięki akwizycjom oraz znaleziskom archeologicznym rozrosła się do obecnych rozmiarów.

Muzeum Etruskie - jak zorganizowano wystawę?

Etruria, jak nazywano historyczną krainę zamieszkaną przez ludy etruskie, była podzielona na wiele niezależnych miast. Ta charakterystyka znalazła odzwierciedlenie w organizacji muzeum, którego kolekcja została podzielona zarówno geograficznie, jak i chronologicznie (rozpoczynając od IX-VIII wieku p.n.e. i kultury willanowiańskiej, a kończąc na okresie wchłonięcia przez państwo rzymskie, co nastąpiło około III-II wieku p.n.e.).

W przypadku wielu eksponatów widoczny jest wpływ kultury greckiej, przenikającej do Italii.

Kolekcja Narodowego Muzeum Etruskiego - najważniejsze eksponaty

Sarkofag małżonków

Największym skarbem muzeum jest wykonany z terakoty sarkofag z około 520 roku p.n.e., którego górną część ozdobiono rzeźbą przedstawiającą leżących na leżance (zwanej kline) i ucztujących pośmiertnie małżonków. Co dziś może zaskakiwać to fakt, że obie postacie przedstawione zostały w pozycji półleżącej. Pamiętajmy jednak, że w cywilizacjach antycznych, takich jak grecka czy etruska, spożywanie posiłków w taki sposób było mocno rozpowszechnione.

Sarkofag ten nie był wykorzystywany jako trumna, a pełnił funkcję monumentalnej urny prochowej. Odnaleziono go na terenie miasta Cerveteri, gdzie natrafiono w sumie na dwa sarkofagi wykonane w tym stylu - drugi z nich znajduje się obecnie w paryskim Luwrze.

Inne skarby z kolekcji

Do największych skarbów muzeum, oprócz wspomnianego sarkofagu, należą znaleziska z końcówki VI wieku p.n.e. z sanktuarium Minerwy oraz świątyni Apolla w Portonaccio (Weje): wspaniałe rzeźby z terakoty (m.in. słynny Apollo z Wejów, posąg bogini Leto, posąg i tors Herkulesa) oraz bogato zdobiony terakotowy architraw (dolny człon antycznego belkowania).

Inne eksponaty warte uwagi:

• zapisane językami etruskim i fenickim złote tablice z Pyrgi,
• Centaur z Vulci (początek VI wieku p.n.e.) wskazujący na wpływy świata greckiego na Etrurię,
• Waza Chigi z drugiej połowy VII stulecia p.n.e.,
• pokryte kolorem popiersie bogini Junony z terakoty z około III wieku p.n.e.,
• Cista Ficoroni (IV wiek p.n.e.) - naczynie z brązu z wygrawerowaną sceną z mitu o wyprawie Argonautów po złote runo. Na pokrywie umieszczono grupę składającą się z Dionizosa otoczonego przez Satyrów,
• różnorodne znaleziska z etruskich grobowców,
• oraz biżuteria, naszyjniki, wazy, naczynia, fragmenty uzbrojenia i wiele więcej.

Zwiedzanie Narodowego Muzeum Etruskiego - wskazówki i informacje praktyczne

• Na spokojne zwiedzenie muzeum warto zaplanować około dwóch godzin. Po zwiedzeniu kolekcji nie zapomnijmy pochodzić po dziedzińcu i obejrzeć nimfeum.
• Bilet wstępu kosztuje 12€. Osoby w wieku 18-25 lat są upoważnione do zakupu biletu ulgowego w cenie 2€. Wstęp jest bezpłatny dla osób poniżej 18 roku życia.
• Muzeum jest czynne od wtorku do niedzieli. W sezonie letnim, od 28 marca do 30 października, muzeum otwarte jest od 9:00 do 20:00, natomiast w pozostałe miesiące od od 8:30 do 19:30. Ostatnie wejście możliwe jest godzinę przed zamknięciem, a pomieszczenia muzealne zamykane są 30 minut przed zamknięciem.
• W pierwszą niedzielę miesiąca wstęp jest darmowy.
• Na miejsce można dotrzeć autobusem, tramwajem lub dojść pieszo, ale spacer zajmuje sporo czasu. Najbliższa stacja metra, Flaminio, oddalona jest o około kwadrans spacerem.

Villa Poniatowski - mały sekret Rzymu

Ciekawostką jest, że w bezpośrednim sąsiedztwie Villa Giulia znajduje się rezydencja znana jako Villa Poniatowski, która należała dawniej do księcia Stanisława Poniatowskiego.

Istnieje możliwość zwiedzenia jej od kwietnia do października, lecz tylko w weekendy. Obowiązuje w niej bilet z Narodowego Muzeum Etruskiego. Pamiętajcie jednak, że w willi nie są sprzedawane bilety, więc musicie zacząć zwiedzanie od muzeum.