Muzea w Wiedniu - kulturalny przewodnik po stolicy Austrii

Wiedeń zalicza się do europejskich stolic kultury i sztuki. Tutejsze muzea w swoich zbiorach posiadają dzieła najbardziej cenionych artystów (zarówno starych mistrzów, jak i twórców bardziej współczesnych) oraz artefakty będące unikatami w skali świata. Niełatwo jest wybrać zaledwie kilka placówek, które powinniśmy odwiedzić w trakcie naszego pobytu.

Aby ułatwić Wam decyzję, przygotowaliśmy subiektywne zestawienie najlepszych muzeów w Wiedniu, wraz z krótkim wprowadzeniem do ich kolekcji oraz najważniejszych prac. Przy każdej placówce znajdziecie nasze porady i wskazówki praktyczne.

Artykuł jest częścią naszego przewodnika po największych atrakcjach Wiednia.

Muzeum Wiednia przy Karsplatz

Otwarte na nowo Muzeum Wiednia przy placu Karlsplatz to dziś jedna z najlepszych wizytówek turystycznych stolicy Austrii. Wystawa stała, rozciągająca się na trzech poziomach nowoczesnego budynku, przedstawia pełną historię miasta – od czasów starożytnych po współczesność.

Na parterze ekspozycja skupia się na dziejach Wiednia sprzed 1700 roku. To najmniejsza część kolekcji pod względem liczby eksponatów, ale prezentowane obiekty są naprawdę wyjątkowe. Można tu zobaczyć średniowieczne witraże, makietę miasta, zbroje oraz dekoracje rzeźbiarskie. Fragment wystawy poświęcono starożytnej Vindobonie, czyli rzymskiej osadzie, z której wyrosło miasto, a także oblężeniom Wiednia przez Turków.

Na pierwszym piętrze zaprezentowano okres od 1700 do 1900 roku. To prawdopodobnie najbogatsza część wystawy, pełna malowideł przedstawiających miasto i życie jego mieszkańców (wiele z tych dzieł reprezentuje styl Biedermeier). Wśród eksponatów znajduje się również olbrzymia makieta Wiednia z połowy XIX wieku, ukazująca miasto jeszcze przed rozbiórką murów obronnych, a także liczne pamiątki. W tej części muzeum można poznać zarówno czasy największego rozwoju Wiednia, jak i okres napoleoński.

Na drugim piętrze znajduje się ekspozycja poświęcona Wiedniowi od 1900 roku do czasów współczesnych. Ku naszemu zaskoczeniu można tu zobaczyć obrazy Gustava Klimta (w tym wspaniały portret Emilie Flöge), Oskara Kokoschki i Egona Schielego, a także pejzaże stolicy Austrii.

Oprócz malarstwa znajdziemy tu także:

• Secesyjne plakaty dokumentujące rozwój modernistycznej sztuki użytkowej.
• Pokój dzienny z kominkiem z domu architekta Adolfa Loosa.
• Krzesło dla burmistrza zaprojektowane przez Otto Wagnera oraz fragment konstrukcyjny jego autorstwa.
• Wystawę poświęconą Ringstraße, prezentującą makietę Wiednia już po budowie słynnej obwodnicy.
• i wiele, wiele więcej!

Muzeum Historii Sztuki

Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu (Kunsthistorisches Museum) to jedna z najważniejszych galerii sztuki w Europie, mogąca bez kompleksów rywalizować z Luwrem czy Prado. Mieści się w monumentalnym, neorenesansowym gmachu wzniesionym z inicjatywy cesarza Franciszka Józefa I w latach 1871–1891 jako element niezrealizowanego Forum Cesarskiego. Jego projektantem był Gottfried Semper, jeden z najwybitniejszych architektów epoki historyzmu.

Wystawa rozciąga się na trzech poziomach, a samo wnętrze muzeum jest równie imponujące co jego kolekcje. Szczególną uwagę przyciąga monumentalna klatka schodowa, w dekorowaniu której brał udział sam Gustav Klimt. W połowie schodów stoi rzeźba Antonio Canovy "Tezeusz pokonujący Centaura", pierwotnie zamówiona przez Napoleona, a po jego upadku nieco przewrotnie nabyta przez cesarza Franciszka I. Oryginalnie znajdowała się w Świątyni Tezeusza w Volksgarten, specjalnie wzniesionej dla tego dzieła.

Podczas wizyty warto również zajrzeć w kawiarni pod kopułą – najlepszy widok na nią znajdziecie w galerii powyżej, do której wejście znajduje się obok kolekcji numizmatycznej.

Muzeum posiada pięć wystaw stałych, z których każda oferuje unikatowe zbiory:

Kunstkammer (dosłownie Izba Sztuki, piętro 0,5)

Kolekcja zachwycających przykładów sztuki złotniczej, rzeźb z marmuru i kości słoniowej, zegarów i innych arcydzieł rzemiosła artystycznego, gromadzonych przez kolejne pokolenia Habsburgów. Zachwyca zwłaszcza kolekcja zgromadzona przez cesarza Rudolfa II - choć wiele eksponatów należących do tego cesarza zostało zrabowanych podczas wojny trzydziestoletniej, to zachowane obiekty przewiezione z Pragi do Wiednia zachwycają.

Wśród ponad 2200 eksponatów największą sławę zdobyła "Saliera" Benvenuta Celliniego – złota solniczka uznawana za najcenniejsze dzieło złotnicze na świecie. Na nas spore wrażenie zrobiły rzeźby z kości słoniowej.

Kolekcja egipska i bliskowschodnia (piętro 0,5)

Jedna z najbardziej zaskakujących ekspozycji, pełna elementów architektonicznych, mumii, elementów i portretów grobowych oraz rzeźb. Jej rozmach sprawia, że mogłaby funkcjonować jako samodzielne muzeum!

Kolekcja greckich i rzymskich antyków (piętro 0.5)

Zbiory obejmują greckie wazy, antyczne rzeźby i sarkofagi, mozaikę podłogową z motywem Tezeusza oraz słynną Gemmę Augustea – niezwykły relief wyrzeźbiony w kamieniu szlachetnym. Wśród eksponatów znajduje się również fragment kopii "Dyskobola" Myrona, a nawet artefaktu etruskie. Kolekcja nie powinna jednak zaskoczyć zbytnio miłośników archeologii, które miały okazję odwiedzić typowe muzea archeologiczne.

Galeria Obrazów (1. piętro)

Główny powód wizyty w Muzeum Historii Sztuki. Zobaczymy tu obrazy największych mistrzów datowane od XV wieku do 1800 roku.

Najważniejsze dzieła:

• Pieter Bruegel (starszy) – największa kolekcja jego prac na świecie. Najwięcej osób spędza czas w sali mu poświęconej oglądając słynną "Wieżę Babel", ale spore wrażenie robią również "Rzeź Niewiniątek" czy "Chłopskie Wesele".
• Johannes Vermeer – "Alegoria Malarstwa".
• Caravaggio – "Madonna Różańcowa" i "Dawid z Głową Goliata".
• Albrecht Dürer - słynny portret cesarza Maksymiliana I oraz "Adoracja Trójcy Świętej".
• Diego Velázquez – "Infantka Małgorzata".
• Rembrandt – dwa autoportrety.
• Bernardo Bellotto (Canaletto) – pejzaże Wiednia.
• liczne dzieła Rubensa (w tym olbrzymie malowidła ołtarzowe), a także prace takich artystów jak Rafael, Tycjan, Hieronim Bosch, Hans Holbein (młodszy) i wielu innych.

Gabinet Monet – 2. piętro

Często pomijany przez turystów, a szkoda! Znajdziemy tu imponującą kolekcję monet i medali pamiątkowych z różnych epok – od starożytności, przez Bizancjum i średniowiecze, po okres nowożytny. W zbiorach wypatrzyliśmy nawet monetę z czasów Al-Andalus.

Na tym samym piętrze znajduje się cykl kartonów Jana Cornelisa Vermeyena, które posłużyły jako wzory do tapiserii ukazujących Kampanię Tuniską cesarza Karola V w 1535 roku.

Jedyną rzeczą, której może brakować miłośnikom sztuki, to większa liczba średniowiecznych i nowożytnych rzeźb. Jednak nawet bez nich muzeum oferuje tak wiele do zobaczenia, że najbardziej zapaleni miłośnicy sztuki mogą spędzić w nim większość dnia!

Polecamy Wam rozpocząć zwiedzanie od Galerii Obrazów, która zajmuje całe piętro. Wystawianych tu wspaniałych dzieł sztuki jest tak wiele, że warto podziwiać je wypoczętym. Następnie dobrze udać się 2 piętro, gdzie w miarę szybko zobaczymy kolekcję monet i spojrzymy na obszar pod kopułą.

Na koniec zostawcie sobie cesarską Kunstkammer i zbiory antyczne. Kunstkammer posiada tak wiele różnorodnych eksponatów, że ich ilość potrafi przytłoczyć. A po zwiedzeniu jej i tak zostanie Wam jeszcze ekspozycja antyczna!

Według nas minimalny czas potrzebny na spokojne zwiedzenie wszystkich sal to 3 godziny. Osoby zainteresowane sztuką mogą zarezerwować sobie na wizytę co najmniej godzinę więcej.

Polecamy Wam nie planować odwiedzin innego dużego muzeum tego dnia, jak również przybyć do Kunsthistorisches Museum z samego rana, zanim jeszcze pojawią się największe tłumy odwiedzających.

Bilet wstępu kosztuje 21€. Możemy zakupić go w zielonej budce naprzeciwko muzeum, przed którą nawet poza sezonem potrafią formować się kolejki. Dlatego polecamy Wam, zwłaszcza w sezonie, kupić bilet online, by mieć więcej czasu na zwiedzanie muzeum. Dla dzieci i młodzieży poniżej 19. roku życia wstęp jest bezpłatny.

Muzeum Historii Naturalnej (Naturhistorisches Museum Wien)

W bliźniaczym budynku naprzeciwko Muzeum Historii Sztuki, również wzniesionym z inicjatywy Franciszka Józefa I, działa wiedeńskie Muzeum Historii Naturalnej. W jego wnętrzach na odwiedzających czekają tysiące eksponatów - od skamieniałości sprzed milionów lat po kolekcję meteorytów i egzotyczne zwierzęta. Ekspozycja została podzielona na dwa piętra: parter poświęcony jest skarbom ziemi, dinozaurom oraz początkom ludzkości, a pierwsze piętro to fascynujący świat zwierząt (zoologia) oraz przepiękna kawiarnia. Swoją drogą, monumentalnej klatki schodowej i eleganckiej kawiarni przykrytej kopułą nie powstydziłby się żaden arystokrata.

Najciekawsze wystawy i eksponaty na parterze:

• Dinozaury i prehistoryczne gady - choć muzeum w Wiedniu ustępuje w tym temacie niektórym placówkom w Europie, to posiada niezwykle realistycznego ruchomego dinozaura. Warto chwilę poczekać, aby zobaczyć, jak się porusza i jakie wydaje dźwięki!
• Liczne skamieniałości.
• Najstarsza biżuteria świata wykonana ze szponów ptaków.
• Minerały, skały oraz kamienie szlachetne - kilka obszernych sal prezentujących setki, a może i tysiące różnorodnych minerałów w oszałamiających kolorach.
• Jedna z największych kolekcji meteorytów na świecie.
• Niewielka, jednak niezwykle wartościowa wystawa obiektów ze złota sprzed ponad 2000 lat - najstarszymi artefaktami są tu dwa złote dyski ze Stollhof, datowane na IV tysiąclecie p.n.e.!
• Figurki prehistoryczne - wykonana z wapienia figurka Wenus z Willendorfu sprzed prawie 30 000 lat oraz filigranowa "tancerka" z Galgenbergu sprzed 36000 lat.
• Szkielet tygrysa szablozębnego.
• Antyczne wazy, hełmy i inne znaleziska.
• i wiele, wiele więcej.

Drugi poziom muzeum poświęcony jest zoologii i prezentuje imponującą kolekcję wypchanych zwierząt oraz ich szkieletów. Wśród nich są między innymi:

• Żubry w naturalnym środowisku.
• Żebra wieloryba i szkielet żyrafy, dzięki któremu na własne oczy przekonamy się, że ma tyle samo kręgów szyjnych co my.
• Rafa koralowa,
• Sala z robakami i insektami, dostosowana pod dzieci.
• Szkielet wymarłej syrenki morskiej (inaczej krowy morskiej).
• Rekiny zaprezentowane w ciekawy sposób.
• Liczne ssaki, kraby i praktycznie dowolnych przedstawicieli świata zwierząt.

Belweder ze słynnym "Pocałunkiem" Klimta

Belweder to jedna z najpopularniejszych atrakcji Wiednia. Niektórzy odwiedzają go, aby pospacerować po ogólnodostępnych ogrodach i podziwiać fasady dwóch pałaców, jednak dla wielu głównym celem wizyty jest Górny Belweder, gdzie znajduje się jedna z najważniejszych kolekcji sztuki w Austrii. Jej największą ozdobą jest słynny "Pocałunek" Gustava Klimta, a także inne dzieła artysty, m.in. "Judyta" i jego charakterystyczne kwadratowe pejzaże.

Na odwiedzających czeka tu jednak znacznie więcej arcydzieł, obejmujących okres od średniowiecza po początek XX wieku. Wśród nich znajdują się m.in.:

• "Napoleon przekraczający Przełęcz Świętego Bernarda w 1800 roku" Jacquesa-Louisa Davida - jedna z czterech wersji tego motywu wykonana przez artystę.
• Portret kucharza Père Paula Claude'a Moneta - jeden z nielicznych portretów tego artysty.
• Olbrzymia kolekcja obrazów Ferdinanda Georga Waldmüllera, jednego z najwybitniejszych austriackich malarzy okresu biedermeier.
• "Skalisty krajobraz" Caspara Davida Friedricha.
• Prace Oskara Kokoschki, Egona Schielego i Kolomana Mosera.
• "Ołtarz ze Znojma" - gotyckie arcydzieło, które zachowało się w niemal nienaruszonym stanie, łącznie z intensywnymi, żywymi kolorami.

Na terenie Belwederu do odwiedzenia jest jeszcze jeden pałac, zwany Dolnym Belwederem. W tym przypadku kolekcja stała jest zdecydowanie skromniejsza - w jej skład wchodzi kolekcja około 130 dzieł sztuki austriackich artystów czasów średniowiecza i renesansu. Obrazy i rzeźby prezentowane są w dawnych stajniach z zachowanymi poidełkami dla zwierząt.

Warto rozważyć zakup biletu, jeśli zainteresują Was wystawy czasowe lub chcielibyście zobaczyć barokowe wnętrza. Tu jednak ostrzeżenie - pomieszczeń do zobaczenia jest niewiele, a do tego nie zachowały się żadne meble i dekoracje, które zostały wyprzedane przez pierwotnych właścicieli.

Trzeci oddział Belwederu, Belvedere 21, oddalony jest o 10 minut spacerem od Górnego Belwederu i znajduje się już poza oryginalnym kompleksem. Mieści się w pawilonie z 1958 roku, który został zaprojektowany przez słynnego architekta Karla Schwanzera. Dziś to nowoczesna przestrzeń wystawowa poświęcona austriackiej sztuce współczesnej oraz międzynarodowym wystawom czasowym

Albertina - połączenie sztuki i historii

Albertina to jedno z najważniejszych muzeów w Wiedniu i miejsce, które łączy w sobie sztukę i historię. Mieści się w dawnej cesarskiej rezydencji, gdzie niegdyś mieszkał książę Albert Sasko-Cieszyński – mąż Marii Krystyny, ulubionej córki cesarzowej Marii Teresy i wielki kolekcjoner sztuki. Dziś jego pasja do zbierania arcydzieł znajduje kontynuację w jednej z najbogatszych kolekcji grafik i malarstwa w Europie.

Największą atrakcją muzeum jest stała ekspozycja "Od Moneta do Picassa", prezentowana na drugim piętrze. Można tu zobaczyć dzieła impresjonistów, ekspresjonistów i innych mistrzów modernizmu. Wystawa stanowi wspaniałe streszczenie 130 lat historii sztuki, prowadząc widza w sposób chronologiczny przez kolejne przełomy artystyczne. W każdej z sal przygotowano krótką charakterystykę stylów i ich najważniejszych przedstawicieli, a szczegółowe opisy umieszczono również przy kluczowych obrazach.

Wśród najważniejszych nazwisk znajdziemy oczywiście tytułowych Moneta i Picassa (ponad 10 prac hiszpańskiego artysty), a także, między innymi, Degasa, Renoira, Picassa, Chagalla, Kandinsky’ego (spora kolekcja), Matisse’a, Muncha, Miró, Kokoschkę (jego pejzaże są ozdobą kolekcji) i Klimta. Jest tego naprawdę sporo!

Na pierwszym piętrze znajdują się pięknie zdobione apartamenty Habsburgów, które również stanowią część stałej trasy zwiedzania. Złocone sale, kunsztowne sufity i stylowe meble tworzą klimat, który przenosi nas do epoki cesarskiego Wiednia. Na nas zrobiły one większe wrażenie niż apartamenty cesarskie Franciszka Józefa I, który prowadził niemal ascetyczne życie.

Często można spotkać się z informacją, że Albertina słynie z ogromnej, liczącej ponad milion prac kolekcji rysunków i grafik. Niestety, tylko pojedyncze egzemplarze są wystawiane, głównie w apartamentach cesarskich. W większości przypadków nie są to oryginały, lecz faksymile (dokładne kopie). To właśnie tu zobaczycie "Młodego Zająca" (Feldhase) autorstwa Albrechta Dürera i dzieła innych starych mistrzów.

Oprócz tego muzeum posiada trzy przestrzenie przeznaczone na wystawy czasowe.

Skarbiec Cesarski

Skarbiec Cesarski to miejsce, w którym zgromadzono insygnia władzy Habsburgów, artefakty legitymizujące ich panowanie oraz liczne inne skarby. Opinie na temat kolekcji bywają różne - niektórzy narzekają na stosunkowo niewielką liczbę eksponatów (w większości sal prezentowanych jest zaledwie kilka przedmiotów), jednak trzeba przyznać, że niezwykle trudno znaleźć drugie tak wyjątkowe i kompletne zbiory.

Do największych skarbów tego miejsca należą:

• Jedyny zachowany średniowieczny zestaw insygniów cesarskich – pełen komplet regaliów Świętego Cesarstwa Rzymskiego.
• Korona Cesarstwa Austriackiego – wykonana na zamówienie cesarza Rudolfa II na początku XVII wieku, bogato zdobiona złotem, rubinami i perłami.
• Ceremonialne płaszcze i stroje – tabardy heroldów, płaszcze koronacyjne Habsburgów oraz inne szaty używane podczas oficjalnych uroczystości.
• Najważniejsze relikwie cesarstwa – w tym Święta Włócznia i fragment Krzyża Świętego, którym przypisywano niezwykłe znaczenie religijne i polityczne.

A to tylko mały wycinek z kolekcji. Więcej przykładów eksponatów znajdziecie w naszym przewodniku po Hofburgu.

Muzeum Sisi - wystawa poświęcona Elżbiecie Bawarskiej i apartamenty cesarskie

Muzeum Sisi to w rzeczywistości dwie atrakcje w jednej. Zwiedzanie rozpoczynamy od wystawy poświęconej życiu, śmierci i legendzie Elżbiety Bawarskiej, znanej jako Sisi. Ekspozycja ma na celu obalenie mitów i przedstawienie prawdziwej historii jej życia, dalekiej od romantycznej wizji kreowanej przez popkulturę. Wystawa mieści się w kilku niewielkich, często ciasnych pomieszczeniach, w których zgromadzono pamiątki związane z cesarzową. Podstawę narracji stanowi przewodnik audio, który dostarcza kluczowych informacji i pozwala lepiej zrozumieć tę enigmatyczną postać.

Następnie przechodzimy do apartamentów cesarskich - w sumie do zwiedzenia jest około 20 pomieszczeń. Pierwsza część trasy prowadzi przez pomieszczenia zajmowane przez Franciszka Józefa I, który panował w latach 1848–1916. Choć cesarz zasłynął jako budowniczy monumentalnych, bogato zdobionych gmachów, sam prowadził życie niemal ascetyczne. Jego prywatne pokoje wydają się skromne, zwłaszcza w porównaniu do przepychu innych rezydencji Habsburgów. Zwiedzanie tych wnętrz to jednak niezwykle interesujące doświadczenie, pozwalające poznać zarówno codzienne zwyczaje monarchy, jak i miejsca, w których podejmowano decyzje wpływające na losy cesarstwa.

Kolejna część trasy wycieczki obejmuje apartamenty Elżbiety Bawarskiej, które są znacznie bardziej różnorodne i pełne barw. Można tu zobaczyć nietypowe elementy wyposażenia, takie jak drabinki gimnastyczne (Sisi była fanatyczką sportu) oraz pierwszą wannę w pałacu, podkreślającą jej dbałość o higienę, co w tamtych czasach nie było standardem. Ostatnim pomieszczeniem na trasie zwiedzania jest jadalnia, w której stół nakryto dokładnie tak, jak podczas oficjalnych cesarskich ceremonii.

Muzeum Świata (Weltmuseum), Zbrojownia Cesarska oraz Kolekcja Historycznych Instrumentów Muzycznych

Nowy Zamek (Neue Burg) to najnowsze skrzydło Hofburga. W jego zachodniej części mieści się kompleks muzealny Neue Hofburg, w skład którego wchodzą trzy placówki. Cały drugi poziom zajmuje muzeum etnograficzne Weltmuseum, pełne eksponatów z całego świata. Na najwyższym poziomie znajdziemy cesarską Zbrojownię (Hofjagd- und Rüstkammer) oraz jedną z największych kolekcji renesansowych i barokowych sprzętów muzycznych.

Muzeum Świata (Weltmuseum Wien) to miejsce, które przybliża różne kultury i opowiada historię odkryć geograficznych, ze szczególnym uwzględnieniem okresu kolonialnego i jego wpływu na świat. Musimy przyznać, że różnorodność wystaw pozytywnie nas zaskoczyła. Osobiście uwielbiamy takie muzea – nawet najzwyklejsze przedmioty potrafią być dla nas czymś zupełnie nowym i fascynującym.

Oprócz słynnego "Pióropusza Montezumy" (jedynego zachowanego nakrycia głowy tego typu!) muzeum prezentuje liczne wspaniałe eksponaty, podzielone na wystawy związane z konkretnym tematem lub wybraną kulturą. Do ciekawszych należą:

• Wystawa poświęcona Królestwu Beninu, które słynęło z niezwykłych brązowych i mosiężnych płaskorzeźb, głów królewskich oraz rzeźb z kości słoniowej. Pełne detali rzeźby z kości słoniowej oraz figurki zobaczymy w Weltmuseum.
• Kolekcja eksponatów związanych z Jamesem Cookiem.
• Zbroje i miecze samurajów oraz wielka makieta japońskiej rezydencji daimyō, czyli feudalnego pana w Japonii okresu Edo (1603–1868). Były to okazałe posiadłości w miastach, zwłaszcza w Edo (dzisiejszym Tokio), Kioto i Osace, należące do władców prowincji podlegających siogunowi z rodu Tokugawa.
• Najróżniejsze wota różnych kultur.
• Wspaniały ekran tronowy w wystawie chińskiej.
• Obiekty wykonane z okazji współczesnego dnia Wszystkich Świętych w Meksyku.
• i wiele, wiele więcej

Co ważne, wystawy w Weltmuseum posiadają opisy w języku angielsku.

Zbrojownia Cesarska zajmuje około dziesięciu sal, prezentując niemal cztery tysiące eksponatów. Wśród nich znajdują się zbroje i broń należące do cesarzy, pełne zbroje rycerskie i paradne, zbroje dla koni, miecze, broń biała, tarcze, kusze oraz broń palna. Część kolekcji obejmuje także uzbrojenie spoza Europy, w tym zbroję samuraja oraz strój arabskiego wojownika. Większość eksponatów to prawdziwe arcydzieła sztuki płatnerskiej, zdobione złotem, grawerunkami i misterną ornamentyką.

Ostatnia część ekspozycji to kolekcja historycznych instrumentów muzycznych. Została podzielona na okresy powiązane z wybitnymi kompozytorami i prezentuje instrumenty z ich epoki. Możemy zobaczyć m.in. fortepiany Franza Liszta i Sigismunda Thalberga.

Muzeum Leopoldów

Zaledwie kilka kroków od placu Marii Teresy, gdzie znajdują się Muzeum Historii Naturalnej oraz Muzeum Historii Sztuki, wzniesiono kompleks MuseumsQuartier – jedno z największych centrów sztuki i kultury w Europie.

W jednym z jego budynków mieści się Muzeum Leopoldów. Placówka ta swoją nazwę zawdzięcza Rudolfowi i Elisabeth Leopold, małżeństwu austriackich kolekcjonerów sztuki, którzy zgromadzili jedną z najważniejszych prywatnych kolekcji sztuki austriackiej XX wieku. Przyznamy się Wam, że dość długo opieraliśmy się przed wizytą w tym miejscu - niepokojąca twórczość Egona Schielego budziła w nas pewien opór, a tymczasem muzeum posiada największą na świecie kolekcje jego prac.

Ostatecznie okazało się, że nasza opieszałość była sporym błędem! Kolekcja stała muzeum (Vienna 1900), która rozciąga się na dwóch piętrach, w sposób niezwykle interesujący wprowadza widza w świat wiedeńskiej secesji - d malarstwa, przez architekturę, aż po sztukę użytkową, dekoracyjną i plakatową. Podziwiając ekspozycję, można zapoznać się z tablicami informacyjnymi w języku angielskim, które przybliżają początki ruchu Wiedeńskiej Secesji, jego nurty oraz najważniejszych przedstawicieli.

Podczas wizyty zobaczymy m.in.:

• Wczesne dzieła Gustava Klimta, a także prace z jego "złotego okresu", w tym pejzaż z Pałacu Schönbrunn oraz jedną z jego najważniejszych realizacji - "Życie i Śmierć". W muzeum wystawiono również oryginalne umeblowanie z jego studia, zaprojektowane przez Josefa Hoffmannna. Łącznie można tu podziwiać kilka prac Klimta.
• Dzieła Otto Wagnera, w tym fragment balustrady z zaprojektowanego przez niego dworca.
• Dwie sale z pracami Egona Schielego - jak wspomnieliśmy, muzeum szczyci się największą kolekcją jego prac. Jego pejzaże są unikatowe, ale obrazy z ludźmi wzbudzają w nas trudny do opisania niepokój.
• Pejzaże, w tym pejzaże miejskie, Oskara Kokoschki. Oglądając jego prace zawsze zachodzimy w głowę, dlaczego nie zdobył on renomy podobnej do francuskich impresjonistów.
• Meble oraz przedmioty użytkowe z epoki secesji, z których wiele zostało zaprojektowanych przez Kolomana Mosera. Na ścianach zobaczymy też jego prace plastyczne.
• Dzieła Richarda Gerstla – jego twórczości, łączącej ekspresjonizm z elementami secesji, poświęcono aż dwie sale.
• Barwne i pełne życia obrazy z epoki romantyzmu, znanej w krajach niemieckojęzycznych jako Biedermeier.
• Kilka rzeźb Augusta Rodina, które dopełniają kolekcję malarstwa i sztuki użytkowej.
• Spora kolekcja plakatów.

Galeria Obrazów (Gemäldegalerie) – ukryty skarb Akademii Sztuk Pięknych

W poprzednich punktach opisaliśmy najbardziej znane galerie sztuki, które są oblegane przez tłumy zwiedzających. Niewiele osób jednak wie, że zaledwie kilka minut spacerem od Muzeum Historii Sztuki znajduje się inna, mniej znana placówka, gdzie możemy obcować z dziełami starych mistrzów - Galeria Obrazów Akademii Sztuk Pięknych (Gemäldegalerie der Akademie der bildenden Künste Wien).

Największą perełką kolekcji jest "Sąd Ostateczny" Hieronima Boscha – tryptyk pełen groteskowych postaci, które od wieków fascynuje i niepokoi widzów. To jedno z najważniejszych arcydzieł sztuki niderlandzkiej, a przy okazji obraz, który można podziwiać bez przeciskania się przez tłumy turystów. Jeśli odwiedzicie galerię rano, nawet w sezonie letnim, będziecie mieć dużą szansę zobaczyć to słynne dzieło w niemal zupełnej ciszy.

Pozostała część ekspozycji zmienia się kilka razy w roku, dlatego trudno przewidzieć, jakie prace będą prezentowane w danym momencie. "Sąd Ostateczny" dostępny jest niemal zawsze, można też zakładać, że zobaczymy Sandro Botticelliego. Reszta jest ruchoma, ale można liczyć na to, że "gwiazd" malarstwa nie zabraknie. Akademia Sztuk Pięknych posiada w swoich zbiorach liczne obrazy Rubensa, a także prace takich artystów jak Rembrandt, van Dyck, Lorenzo Lotto, Rafael czy Tiepolo oraz mistrzów niemieckich, włoskich i flamandzkich.

My staramy się zawsze tu zawitać odwiedzając Wiedeń i kilka razy trafiliśmy na prawdziwe perełki - ostatnim razem mieliśmy okazję podziwiać model malowidła ołtarzowego Rubensa Madonna della Vallicella, które wisi w Rzymie. Widzieliśmy je wielokrotnie w oryginale, ale zawsze z oddali - tutaj mogliśmy lepiej przyjrzeć się detalom. Naszą uwagę zwrócił również obraz przedstawiający Antonio Canovę pracującego nad nagrobkiem Marii Krystyny Habsburskiej.

Galeria chętnie zaprasza do współpracy współczesnych artystów, którzy mają okazję stworzyć wystawę nawiązującą do kolekcji dawnych mistrzów. Warto porozmawiać z pracownikami galerii, którzy chętnie dzielą się wiedzą i mogą opowiedzieć więcej o bieżących ekspozycjach.

MAK - Muzeum Sztuki Stosowanej

Muzeum Sztuki Stosowanej, położone na obrzeżach starego miasta, to jedna z mniej oczywistych placówek kulturalnych w Wiedniu, a zarazem prawdziwa gratka dla miłośników designu. Ekspozycja muzeum skupia się na meblach i sztuce użytkowej, a jej prezentacja wyróżnia się unikatowym podejściem – zamiast jednolitej koncepcji, każda z wystaw została zaprojektowana według odrębnego motywu lub idei (w części azjatyckiej niech nie zdziwią Was rusztowania, a w barokowej budynek ustawiony na środku).

Na odwiedzających czeka pięć wystaw stałych:

• Vienna 1900 (Wiedeńska Secesja).
• Azja.
• Barok, Rokoko, Klasycyzm.
• Renesans, Barok, Rokoko.
• Empire Biedermeier.
• Historycyzm Art Nouveau.

Musimy jednak ostrzec czytelników, którzy wyobrażają sobie MAK jako muzeum podobne do londyńskiego Victoria and Albert Museum, gdzie od zatrzęsienia eksponatów może rozboleć głowa. W tym przypadku jedynie wystawa Vienna 1900 na wyższym piętrze wyróżnia się sporą ilością eksponatów, a pozostałe są znacznie skromniejsze.

Wystawa Vienna 1900 podzielona została na okresy i prezentuje naprawdę sporo obiektów - o najciekawszych z nich dowiemy się więcej z przewodnika audio. Wśród eksponatów są między innymi meble i zastawa projektu Josefa Hoffmanna, pierwsze meble Otto Wagnera, meble i przedmioty użytkowe zaprojektowane przez Kolomana Mosera oraz szkice Klimta dla brukselskiego Pałacu Stocleta.

Dom Muzyki (Haus der Musik)

Dom Muzyki to muzeum, co do którego sami nie byliśmy pewni, czego się spodziewać. I szczerze mówiąc, mocno nas zaskoczyło – zwłaszcza różnorodnością wystaw.

Zwiedzanie rozpoczynamy już na schodach, które zamieniono w ogromne pianino – po nadepnięciu każdy stopień wydaje dźwięk. Tyle radości, co u biegających po nich dzieci, nie widzieliśmy w żadnym muzeum już dawno!

Na pierwszym poziomie znajduje się wystawa poświęcona Filharmonikom Wiedeńskim – jednej z najsłynniejszych orkiestr symfonicznych na świecie, której koncerty noworoczne są wyczekiwane przez melomanów na całym globie. Ekspozycja ma charakter historyczny, ale wzbogacono ją o multimedialny element – specjalną salę, w której można obejrzeć nagrania z noworocznych koncertów. Wrażenie potęgują fotele stylizowane na te z wiedeńskiej opery, które sprawiają, że widzowie mogą poczuć się jak na prawdziwym występie. Miejsce na taką wystawę nie jest przypadkowe - w tym budynku, który jest pałacem, mieszkał Otto Nicolai - twórca Wiener Philharmoniker.

Na kolejnym piętrze czekało na nas największe zaskoczenie – multimedialne muzeum dźwięków Sonotopia, składające się z interaktywnych stanowisk i efektów audiowizualnych. Na miejscu można samodzielnie tworzyć tony i dźwięki, zrozumieć, jakie prawa fizyki za nimi stoją, a nawet dowiedzieć się, co słyszy dziecko w łonie matki.

Trzeci poziom poświęcono wybitnym kompozytorom związanym z Wiedniem, takim jak Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven, Gustav Mahler czy Johann Strauss.

Każde z pomieszczeń wyróżnia się odrębnym motywem, a ekspozycja obejmuje pamiątki, obiekty związane z kompozytorami, materiały informacyjne oraz interaktywne ekrany multimedialne. W sekcji poświęconej Beethovenowi można zobaczyć m.in. kopię jego maski życia i maski pośmiertnej oraz metronom – narzędzie służące do oznaczania tempa utworów. Dzięki multimedialnym stanowiskom można również pogłębić wiedzę o życiu i twórczości każdego z artystów.

Na ostatnim poziomie możemy wcielić się w dyrygenta - dla odwiedzających przygotowano tu dwa stanowiska interaktywne. Wystarczy wybrać nagranie i rozpocząć "machanie pałeczką", czyli batutą.

Muzeum Judenplatz

Pierwszy z dwóch oddziałów wiedeńskiego Muzeum Żydowskiego mieści się na Judenplatz (placu Żydowskim). Jego sale wystawowe znajdują się w podziemiach, co umożliwia bezpośrednie połączenie z ruinami średniowiecznej synagogi z XIII wieku, odkrytej podczas budowy Pomnika Ofiar Holokaustu.

Muzeum składa się z trzech wystaw. Największa sala poświęcona jest średniowiecznej społeczności żydowskiej w Wiedniu oraz jej eksterminacji podczas tzw. Wiener Gesera (1420–1421). Znajdują się tu dwie makiety – jedna przedstawiająca średniowieczny Wiedeń (z opcją podświetlania poszczególnych miejsc), a druga hipotetyczną rekonstrukcję synagogi (pamiętajcie, by rzucić okiem do jej wnętrza!). Ekspozycja obejmuje także artefakty odkryte podczas prac archeologicznych, w tym tajemniczy klucz (wokół którego toczy się narracja), monety, fragmenty pożywienia i przedmioty codziennego użytku.

Choć liczba eksponatów nie jest duża, ilość materiałów informacyjnych dotyczących zarówno średniowiecza, jak i życia wyznawców judaizmu w tamtym okresie, pozytywnie nas zaskoczyła. To prawdziwa skarbnica wiedzy, nawet dla miłośników epoki. Ciekawym uzupełnieniem wystawy są krótkie nagrania archeologów, dostępne na interaktywnej słuchawce, które opowiadają m.in. o analizie odnalezionych monet czy kości ryb. Odwiedziliśmy sporo muzeów żydowskich w Europie i w większości przypadków powtarzają się te same informacje - tutaj jest inaczej i można dowiedzieć się wielu nowych rzeczy.

Druga, mniejsza sala koncentruje się na powolnym powrocie Żydów do Wiednia po ich wypędzeniu.

Największą atrakcją muzeum są jednak ruiny średniowiecznej synagogi, wzniesionej między 1240 a 1250 rokiem. Do dziś zachowały się fundamenty świątyni, fragmenty ścian, fragmenty podłogi z płytek, a nawet fundamenty bimy – centralnego podwyższenia, na którym znajdowało się podium do czytania Tory. Choć nie przetrwało wiele, zachowane relikty – w połączeniu z materiałami opisowymi – pozwalają odtworzyć w głowie układ dawnej synagogi.

Muzeum Żydowskie przy Dorotheergasse

Drugi oddział Muzeum Żydowskiego w Wiedniu mieści się w samym sercu miasta, zaledwie kilka minut spacerem od katedry. Jego stała wystawa nosi nazwę "Our City! i koncentruje się na historii miasta w kontekście społeczności żydowskiej.

Na parterze znajduje się mniejsza ekspozycja, obejmująca wydarzenia po 1945 roku, która w sposób stosunkowo obiektywny przedstawia obecną sytuację Żydów w Wiedniu. O tym, że ich położenie wciąż nie jest łatwe, świadczy szczegółowa kontrola bezpieczeństwa przed wejściem do muzeum.

Na drugim piętrze czeka druga część wystawy stałej, opisująca czasy przed 1945 rokiem - od średniowiecza do Holokaustu. Szczególny nacisk położono na tzw. trzecią społeczność żydowską w Wiedniu, czyli lata od Wiosny Ludów w 1848 roku do II wojny światowej. Ekspozycja obejmuje również wcześniejsze etapy historii, ukazane w porządku chronologicznym. Oprócz licznych materiałów informacyjnych, w muzeum prezentowanych jest sporo różnych eksponatów: pamiątek, dzieł sztuki i zabytków. Na nas duże wrażenie zrobiła makieta wnętrza synagogi.

Musimy jednak przyznać, że nawet dla osób zaznajomionych z dziejami Austrii i jej władców, niektóre wątki mogą okazać się trudne do osadzenia w odpowiednim kontekście historycznym. Zagranicznemu turyście może być niełatwo zrozumieć wszystkie meandry losów cesarstwa i skomplikowane relacje społeczne tamtych czasów. W oczy rzuciło nam się również, że wzmianki o obozach zagłady w Polsce mogą wprowadzić osoby niezaznajomione z historią w błąd - zagraniczni turyści mogą odnieść wrażenie, że obozy były polskie (choć wcześniej pojawia się informacja o ataku Niemiec na nasz kraj).

Muzeum Papirusów

Muzeum Papirusów prezentuje wybrane dzieła z rozległej kolekcji należącej do Austriackiej Biblioteki Narodowej, która liczy aż 180 000 dokumentów. Większość eksponatów pochodzi z Egiptu i przybliża historię piśmiennictwa od XV wieku p.n.e. do XVI wieku n.e. Może zabrzmi to nieco górnolotnie, ale możliwość spojrzenia na antyczne fragmenty "Iliady" i "Odysei" Homera czy relacje z przemów Cycerona przeciw Katylinie to doświadczenie, które naprawdę przyprawia o gęsią skórkę.

Jednak Muzeum Papirusów to znacznie więcej niż epopeje, listy i dokumenty administracyjne. Wśród najciekawszych eksponatów można znaleźć zniszczoną koptyjską Biblię, papirusy z ilustracjami (np. przedstawiającymi krokodyle), wspaniałą "Księgę Umarłych" – długi tekst pogrzebowy, portrety mumii, a także zapiski żydowskie i arabskie, egipskie hieroglify oraz dokumenty z czasów dynastii Ptolemeuszy. Wszystko to zostało zaprezentowane w ramach dwunastu wystaw tematycznych.

To, co nas zaskoczyło, to średniowieczna kopia mapy Tabula Peutingeriana, wykonana w czasach Karolingów na podstawie starożytnego oryginału. Mapa mierzy 6,75 metra długości i składa się z dwunastu połączonych arkuszy. W jej centrum znajduje się Rzym, a oprócz niego naniesiono na nią 555 miast i wiosek oraz 3500 innych elementów. To fascynujący artefakt, który pozwala zobaczyć świat oczami Rzymian.

Muzeum Globusów

Kolejną placówką prezentującą zbiory Austriackiej Biblioteki Narodowej jest Muzeum Globusów (Globenmuseum) - prawdopodobnie jedyna na świecie instytucja poświęcona wyłącznie globusom i ich historii. Kolekcja znajduje się w barokowym Pałacu Mollard, należącym niegdyś do hrabiego cesarskiego (Reichsgraf) - tytuł ten przysługiwał arystokratom podlegającym bezpośrednio cesarzowi Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

W zbiorach muzeum znajduje się ponad 250 globusów (jest to największa kolekcja tego typu na świecie) - od najstarszych XVI-wiecznych modeli po precyzyjne konstrukcje XX wieku. W sumie Globenmuseum prezentuje około 500 obiektów związanych z kartografią. Musimy jednak Was ostrzec, że tych naprawdę wiekowych egzemplarzy nie ma wcale aż tak wiele, a dwa wspaniałe globusy Vincenzo Coronelliego umieszczono w gablocie, wewnątrz której szkło bardzo odbija światło, utrudniając ich podziwianie. Z drugiej strony, muzeum posiada drugą co do wielkości na świecie kolekcję globusów sprzed 1850 roku – ustępując jedynie Narodowemu Muzeum Morskiemu w Greenwich.

Ekspozycja obejmuje globusy ziemskie, astronomiczne, a nawet księżycowe, pokazując, jak zmieniało się postrzeganie świata na przestrzeni wieków. Oprócz samych eksponatów, muzeum oferuje liczne tablice informacyjne, które pozwalają zgłębić historię kartografii i technik produkcji globusów.

Dodatkowym smaczkiem jest przepiękny barokowy Złoty Gabinet, zdobiony złocistymi dekoracjami wykonanymi w technice a secco (na sucho) - można w nich dostrzec motywy inspirowane twórczością Paolo Veronese.