Medina Azahara w Kordobie: zwiedzanie ruin miasta kalifów

Medina Azahara (arab. Madinat al-Zahra) nieopodal Kordoby to wzniesione w X wieku miasto, będące przez kilkadziesiąt lat centrum administracyjnym kalifatu Kordoby, który sprawował władzę nad rozległym terytorium Al-Andalus (jak nazywano obszar Półwyspu Iberyjskiego znajdujący się pod panowaniem muzułmanów).

Medina Azahara, zwana w czasach swojej świetności "Lśniącym Miastem", była szczytowym osiągnięciem muzułmanów na kontynencie europejskim. Jej historia trwała jednak krótko - po zaledwie kilkudziesięciu latach, w trakcie wojny domowej, miasto zostało zrujnowane i na blisko tysiąc lat zapomniane. Ponownie odnaleziono je na początku poprzedniego stulecia, po czym rozpoczęto trwające do dziś prace wykopaliskowe, dzięki którym udało się przywrócić fragmentom części pałacowej ich dawny blask. W 2018 roku stanowisko archeologiczne wpisane zostało na Listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Artykuł jest częścią naszego przewodnika po największych atrakcjach Kordoby.

Medina Azahara - historia legendarnego miasta kalifów

Abd ar-Rahman III i jego wizja

Pomysłodawcą wzniesienia nowego, reprezentacyjnego miasta był Abd ar-Rahman III, twórca i pierwszy władca kalifatu Kordoby. Gdy w 912 roku obejmował urząd emira, który uzyskał dzięki niespodziewanemu splotowi okoliczności, jego państwo znajdowało się w stanie rozkładu. Udało mu się jednak rozprawić ze wszystkimi wrogami - zwyciężył katolickiego władcę Nawarry, pokonał sprzyjającą chrześcijanom lokalną opozycję oraz przeprowadził podboje w północnej Afryce, dzięki czemu oddalił zagrożenie ze strony panującej tam dynastii Fatymidów.

W 929 roku ogłosił się kalifem, zrywając tym zależność polityczną od kalifatu bagdadzkiego. Utworzone przez niego państwo było jednym z najpotężniejszych królestw w całej średniowiecznej Europie, które bogactwem oraz rozwojem kulturalnym dorównywało samemu Cesarstwu Bizantyńskiemu.

Około osiem lat po stworzeniu kalifatu Abd ar-Rahman III podjął decyzję o budowie nowego miasta przeznaczonego wyłącznie dla władcy oraz jego dworu. Na lokalizację wybrano sąsiedztwo Kordoby, ówczesnej stolicy i największego miasta Al-Andalus. Medina Azahara miała być demonstracją potęgi i siły nowego państwa, a przede wszystkim przyćmić innych muzułmańskich władców.

Dzień w dzień na budowie pracowały tysiące robotników. Z całej Hiszpanii pod Kordobę sprowadzono kilka tysięcy kolumn. Najlepsi architekci i rzemieślnicy, ściągani również z Syrii oraz Bizancjum, pracowali w pocie czoła nad wspaniałymi dekoracjami oraz okazałymi budynkami. Prace budowlane trwały prawdopodobnie około 40 lat. W ich efekcie powstało nie tylko nowe miasto, ale wytworzył się również unikalny styl architektoniczny, będący szczytowym osiągnięciem muzułmańskiej Al-Andalus.

Medina Azahara w czasach swojej świetności

Wzniesiona na zboczach gór Sierra Morena Medina Azahara zajmowała około 112 hektarów i rozciągała się na trzech otoczonych murami poziomach - różnica wysokości pomiędzy najniższym a najwyższym obszarem miasta wynosiła nawet 70 m!

Dwa górne tarasy zajmował kompleks pałacowy (Alcázar) przeznaczony dla władcy, jego rodziny oraz najważniejszych przedstawicieli dworu i gwardzistów. Na najwyższym tarasie znajdowały się apartamenty kalifa, a środkowy zajmowały ogrody, domy najważniejszych urzędników oraz budynki administracyjne. Najniższy poziom miał formę dzielnicy mieszkalnej i zarezerwowany był dla żołnierzy, artystów oraz mniej istotnych członków dworu. To właśnie tam znajdowały się łaźnie, domy mieszkalne oraz rynek. Miasto posiadało również własny meczet, który stał poza murami.

Część pałacowa podzielona była na dwa obszary - prywatny oraz publiczny, gdzie władca przyjmował oficjalnych gości. Ozdobą całego kompleksu była kilkunawowa sala audiencyjna nazywana dziś Salą Abd ar-Rahmana III lub Bogatą Salą (hiszp. Salón Rico), która wręcz ociekała przepychem i musiała onieśmielać wszystkich przybywających na wysłuchanie gości (do jej upiększenia wykorzystano podobno prawdziwe złoto, kość słoniową oraz kolorowe marmury). Ściany w pomieszczeniach pałacowych ozdabiano arabeską (charakterystycznym ornamentem roślinnym), marmurowymi kolumnami oraz kolorowymi malowidłami.

Na środkowym poziomie, bezpośrednio przy sali audiencyjnej, rozciągały się podzielone na cztery sekcje ogrody z czterema basenami, w centrum których stał letni pałacyk władcy.

Kres Lśniącego Miasta - co z niego przetrwało?

Początek XI wieku przyniósł muzułmanom wojnę domową, w trakcie której Medina Azahara została splądrowana i doprowadzona do ruiny przez Berberów. Miasto opustoszało i zapewne przez kolejne dziesięciolecia (lub stulecia) pełniło funkcję kamieniołomu, aż w końcu przykrył je piach i zostało zapomniane.

Na nowo natrafiono na nie dopiero w 1911 roku, po czym rozpoczęto trwające do dziś prace archeologiczne. Na ten moment na światło dzienne wydobyto praktycznie tylko część pałacową, czyli zaledwie 11% całego otoczonego murami miasta (mimo to Medina Azahara jest jednym z największych stanowisk archeologicznych w całej Hiszpanii).

Niestety, żaden z oryginalnych obiektów nie przetrwał w całości - zachowały się po nich jedynie ruiny, których fragmenty zrekonstruowano. Najważniejszym projektem przeprowadzonym na terenie wykopalisk była rekonstrukcja sali audiencyjnej (Sali Abd ar-Rahmana III) - co oczywiste nie zobaczymy w niej już drogocennych ozdób, ale wchodząc do jej wnętrza i przechodząc pomiędzy nawami oddzielonymi łukowymi arkadami nietrudno wyobrazić sobie, jak mogła wyglądać w swoim złotym czasie.

Medina Azahara: zwiedzanie i informacje praktyczne

Stanowisko archeologiczne Medina Azahara udostępnione jest do zwiedzania. Cały kompleks podzielono na dwie części. Pierwszą z nich jest centrum informacyjne wraz z interaktywnym muzeum, położone znacznie poniżej wykopalisk i oddalone od nich o około dwa kilometry .

Wystawa stała muzeum składa się z czterech wystaw (historia powstania, planowanie i infrastruktura, mieszkańcy miasta, kres miasta i jego ponownie odkrycie). Oprócz tablic i ekranów informacyjnych na odwiedzających czekają również artefakty znalezione podczas wykopalisk (m.in. monety, sprzęt codziennego użytku, fragmenty dekoracyjne bramy). W budynku z muzeum znajdują są toalety oraz schowki.

Po odwiedzeniu muzeum udajemy się do autobusu wahadłowego (kursującego co około 20 minut), który zawiezie nas do stanowiska archeologicznego obejmującego większość oryginalnego kompleksu pałacowego. Wykopaliska zwiedzamy samodzielnie (warto poprosić wcześniej o mapę). Ponieważ teren nie zawsze jest równy, warto mieć wygodne buty.

Jak dojechać do Mediny Azahary z Kordoby?

Dojazd samochodem

Stanowisko archeologiczne oddalone jest o kilka dobrych kilometrów od centrum Kordoby. Jeśli posiadamy samochód, to wystarczy podjechać do centrum informacyjnego, przy którym znajduje się parking. Jego współrzędne to: 37.88097932336347, -4.852758058658931.

Po opuszczeniu auta możemy udać się do muzeum, a następnie wsiąść do płatnego autobusu wahadłowego, który zawiezie nas pod wejście na teren wykopalisk.

Dojazd autobusem turystycznym

W przypadku braku samochodu musimy skorzystać z autobusu turystycznego kursującego z Kordoby, który dowiezie nas do centrum informacyjnego w około 15 minut. Na miejscu będziemy mieć ponad dwie godziny, które powinny nam wystarczyć na spokojną wizytę.

Korzystając z tej opcji pamiętajmy jednak, żeby pilnować godziny odjazdu naszego autobusu - jeśli nie chcemy śpieszyć się zwiedzając ruiny, to możemy właśnie od nich zacząć, a dopiero potem odwiedzić muzeum - dzięki temu będziemy spokojniejsi, że jesteśmy tuż obok miejsca odjazdu i się nie spóźnimy.

Bilety w cenie 10€ (przejazd w dwie strony) można zakupić z wyprzedzeniem na dość trudnej w obsłudze stronie internetowej lub w jednym z punktów informacji turystycznej już na miejscu. Bilet na autobus turystyczny zapewnia nam darmowy przejazd autobusem wahadłowym na miejscu. Wszelkie informacje dostępne są tutaj.