Kordoba: atrakcje, zabytki, ciekawe miejsca. Zwiedzanie miasta wielu kultur

Kordoba (hiszp. Córdoba) to położone na południu Hiszpanii miasto z bogatą historią, które może pochwalić się czterema wpisami na liście światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Trzy z nich dotyczą zabytków - są to: Mezquita (Wielki Meczet), historyczne stare miasto oraz ruiny Medina Azahara), a jeden odbywającego się rokrocznie w maju festiwalu dziedzińców (Fiesta of the patios).

Kordoba leży w północnej części Andaluzji, nad rzeką Gwadalkiwir, u stóp gór Sierra Morena. W okresie średniowiecza, w czasach rozkwitu muzułmańskiego Al-Andalus, Kordoba była największym i najbardziej rozwiniętym miastem ówczesnej Europy - czego świadectwem są zabytki porozrzucane po jednym z najbardziej rozległych starych miast na kontynencie.

Kordoba: krótka historia miasta wielu kultur

Starożytna Kordoba (znana jako Corduba) należała do największych rzymskich miast - w okresie republikańskim była stolicą prowincji Hispania Ulterior (Hiszpania Dalsza), a od czasów Oktawiana Augusta Hispania Baetica. Na świat przyszedł w niej Seneka Młodszy, filozof i wychowawca cesarza Nerona.

ZDJĘCIA: Pałac Viana w Kordobie (Palacio de Viana)

Po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego miasto trafiło w ręce Wizygotów. W VIII stuleciu południowa część Półwyspu Iberyjskiego została zdobyta przez muzułmanów, którzy utworzyli na jej terenie emirat zwany Al-Andalus. Jego stolicą została Kordoba (w tamtym czasie Qurtuba), co rozpoczęło złoty okres w historii miasta. Chwilę później powstał Wielki Meczet, dziś uważany za najwspanialszy zabytek wzniesiony przez muzułmanów w Europie. Przez kolejnych kilka wieków Kordoba rozkwitała jako centrum handlowe oraz kulturalne - jej ulice wypełniały tysiące sklepów, biblioteki, łaźnie, meczety. Szczyt rozwoju Kordoby przypadł na IX wiek, kiedy Abd ar-Rahman III utworzył samodzielny Kalifat Kordoby i ogłosił się niezależnym kalifem. W tym czasie Kordoba była największym (liczącym w szczytowym momencie około pół miliona mieszkańców) i jednym najbogatszych miast Europy. Nowy kalif chcąc dorównać swoim bagdadzkim odpowiednikom wzniósł na obrzeżach Kordoby całkowicie nowe królewskie miasto, Medina Azahara, będące de facto stolica całego kalifatu, z którego przetrwały wyłącznie ruiny.

Na początku XI wieku wybuchła wojna domowa, która doprowadziła do upadku kalifatu i rozbicia zwartego państwa Al-Andalus na wiele mniejszych (zwanych taifami). Okres ten nie należał do najgorszych dla samej Kordoby, która aż do połowy kolejnego stulecia utrzymała status miasta nauki oraz otwartych umysłów, gdzie wspólnie, i w pokoju, żyli przedstawiciele trzech wielkich religii - chrześcijaństwa, islamu oraz judaizmu. W mieście działali filozofowie (w tym Majmonides i Awerroes), wynalazcy, rozwijała się medycyna.

W 1236 roku mauretańska historia miasta dobiegła końca. W ramach rekonkwisty obronę Kordoby przełamał kastylijski król Ferdynand III, a niedługo później jej ulicę zaczęły zapełniać się chrześcijańskimi świątyniami. Aż do XV wieku i odbicia Granady Kordoba wykorzystywana była jako baza wojskowa, a położony w centrum Alcázar pełnił funkcję siedziby chrześcijańskich władców. Po ostatecznym wygnaniu muzułmanów rola miasta znacznie się zmniejszyła i nigdy nie odzyskało ono swojego wcześniejszego statusu.

ZDJĘCIA: Pałac Viana w Kordobie (Palacio de Viana)

Jak zwiedzać Kordobę?

Większość atrakcji Kordoby znajduje się w granicach średniowiecznego starego miasta. Warto jednak pamiętać, że jest to jeden z największych obszarów tego typu w Europie i chcąc przedostać się z jednego końca na drugi czekać nas będzie ponad 20 minutowy spacer. Zaledwie jedna z opisywanych przez nas atrakcji położona jest dalej od centrum - są to ruiny dawnej stolicy kalifatu zwanej Medina Azahara (pol. Lśniące Miasto), do których dojedziemy specjalnym autobusem lub samochodem.

ZDJĘCIA: Pałac Viana w Kordobie (Palacio de Viana)

Co warto zobaczyć w Kordobie? Największe atrakcje oraz zabytki

Mezquita - Wielki Meczet oraz katedra w Kordobie

Wielki Meczet, przekształcony po rekonkwiście w katedrę, jest największym symbolem i jednocześnie największą atrakcją Kordoby. Okazały kompleks składa się z dwóch części - otoczonego murem i ogólnodostępnego dziedzińca oraz biletowanego gmachu, we wnętrzu którego czeka na nas:

• muzułmańska sala modlitewna z unikatowym lasem ponad 800 kolumn oddzielających dziesiątki naw,
• jeden z najpiękniejszych mihrabów świata islamskiego,
• pełna przepychu gotycko-renesansowa katedra w samym środku dawnego meczetu, która niestety zniszczyła harmonię pierwotnej budowli muzułmańskiej,
• pozostałości wcześniejszej bazyliki, skarbiec, gotycka kaplica (dawna główna kaplica).

W północnej części dziedzińca stoi wysoka dzwonnica powstała na bazie minaretu, pełniącą dziś funkcję punktu widokowego.

Alcázar chrześcijańskich królów wraz z ogrodami

Ta warowna średniowieczna rezydencja wraz z otaczającymi ją rozległymi, współczesnymi ogrodami, należy do najpopularniejszych atrakcji Kordoby. Sam Alcázar jest jednak budowlą typowo obronną a nie typowym pałacem - obecnie w jego murach mieści się muzeum, którego największymi skarbami są... zabytki z czasów rzymskich (mozaiki oraz sarkofag). Podczas wizyty będziemy mogli przejść się po murach, wdrapać się na wieżę oraz zajrzeć do pozostałości łaźni w stylu arabskim.

Do warowni przylegają rozległe, trzypoziomowe ogrody, wypełnione fontannami, rzeźbami oraz różnorodną roślinnością. Dla wielu odwiedzających to właśnie one stanowią największą atrakcję Alcázaru.

Stajnie królewskie (Caballerizas Reales)

Sąsiadujące z Alcázarem stajnie królewskie powstały w 1572 roku. Inicjatorem ich budowy był hiszpański król Filip II, który dał się poznać jako zapalony miłośnik koni. Kompleks składa się z budynku z boksami, krytego placu ćwiczebnego oraz otwartego placu pokazowego. Niestety, oryginalny obiekt spłonął w pożarze w 1735 roku, ale na szczęście niedługo później został odbudowany.

W Kordobie hodowano (i wciąż hoduje się) czystej krwi konie andaluzyjskie (hiszp. caballo andaluz), z których korzystała gwardia królewska. Rasa ta znana jest z dobrej ujeżdżalności, łagodności oraz cierpliwości do ludzi - dzięki tym cechom andaluzy idealnie nadawały się do wykorzystania w trakcie konfliktów zbrojnych.

Stare Miasto w Kordobie - kraina wąskich uliczek i udekorowanych dziedzińców

Kordoba może pochwalić się jednym z największych w Europie zabytkowych zespołów miejskich, co doceniła organizacja UNESCO wpisując tutejsze stare miasto na listę światowego dziedzictwa kulturowego. Unikalnym elementem kordobańskiego krajobrazu są dekorowane przez mieszkańców dziedzińce. Sama idea centralnego, skrytego w cieniu patio, wokół którego toczy się życie domowników, sięga jeszcze czasów rzymskich. Przez dokuczające upały (w lato temperatura dochodzi do 40 stopni!) zamysł ten zapożyczyli muzułmanie, a po nich chrześcijanie.

Z czasem w mieście wytworzyła się kultura ich ozdabiania - fontannami, kwiatami oraz doniczkami powieszonymi na ścianach, która doczekała się kolejnego wpisu na liście UNESCO. Dziś spacerując po starym mieście raz po raz natrafimy na przyciągający wzrok dziedziniec. W maju organizowany jest nawet festiwal dziedzińców, i wtedy najpiękniejsze z nich są ogólnodostępne (przez resztę roku często możemy na nie spojrzeć wyłącznie zza krat).

Tradycja ozdabiania dziedzińców doczekała się nawet dwóch pomników przedstawiających mieszkańców przy pracy. Jeden z nich znajduje się na zachodnim krańcu starego miasta (Escultura del abuelo y el niño - pomnik dziadka i wnuka), a drugi na północnym (Monumento Patios Cordobeses).

Judería de Córdoba: atrakcje dzielnicy żydowskiej w Kordobie

Dawna dzielnica żydowska należy do najbardziej urokliwych obszarów kordobańskiego starego miasta. Mimo że gros średniowiecznej zabudowy musiał z czasem ustąpić nowszej, to dzielnica ta zachowała swój oryginalny układ wąskich, krętych uliczek.

Odnajdziemy tu też kilka z najciekawszych atrakcji Kordoby. Wśród nich są:

• Brama Almodovar (najlepiej zachowane z wejść z czasów arabskich) oraz długi odcinek muru obronnego.
• Średniowieczna synagoga (jedna z trzech zachowanych na terenie Hiszpanii i jedyna w Andaluzji!). Chociaż jest ona niewielka, stanowi punkt obowiązkowy dla każdego miłośnika historii.
• Casa de Sefarad - muzeum w zabytkowym budynku poświęcone judaizmowi oraz historii hiszpańskich Żydów. Polecamy wizytę w tym muzeum każdemu, kto chciałby poznać lepiej historię dawnych kultur Kordoby.
• Capilla de San Bartolomé - urokliwa kaplica ozdobiona w stylu mudéjar.

Most Rzymski i młyny

Przerzucony przez rzekę Gwadalkiwir szesnastoprzęsłowy most należy do najbardziej charakterystycznych zabytków Kordoby. Jego historia sięga I wieku p.n.e., choć z tego okresu pozostały wyłącznie fundamenty, a cała reszta powstała w wyniku średniowiecznej przebudowy. Od jakiegoś czasu most przeznaczony jest wyłącznie dla pieszych, więc grzechem jest po nim przynajmniej raz nie pospacerować. Na środku przeprawy od połowy XVII wieku stoi statua archanioła Rafała, którą mieszkańcy ustawili w podzięce za ustanie plagi.

Po północnej stronie mostu, w miejscu dawnej bramy miejskiej, stoi klasycystyczny łuk triumfalny (XVI w.) projektu Hernána Ruiza III, architekta odpowiedzialnego za obecny wygląd przykatedralnej dzwonnicy. Za niewielką opłatą możemy wejść na szczyt zabytku i spojrzeć stamtąd na most.

Młyny na rzece Gwadalkiwir

Stojąc na moście warto rzucić okiem w zachodnią stronę rzeki, gdzie zachowały się pozostałości młynów oraz kół wodnych, które w średniowieczu wykorzystywano m.in. do produkcji mąki. Ruiny jednego z nich, Molino de la Albolafia, widoczne są przy północno-zachodnim brzegu. Zamontowane na nim koło jest rekonstrukcją. A co stało się z oryginalnym mechanizmem? Podobno został rozebrany, gdyż jego hałasy przeszkadzały królowej mieszkającej w sąsiednim Alcázarze.

Po przeciwnej stronie rzeki stoi zachowany w całości młyn św. Antoniego (Molino de San Antonio) - początki budowli sięgają średniowieczna, ale jego obecny wygląd jest efektem rekonstrukcji w ostatnich stuleciach. Obecnie w jego wnętrzu organizowane są wystawy czasowe. Ruiny pozostałych młynów wypatrzymy na zarośniętych wysepkach.

Wieża Calahorra

Po południowej stronie mostu stoi okazała wieża Calahorra (Torre de la Calahorra), która w przeszłości pełniła funkcję ufortyfikowanej bramy. Jej budowę zlecił Alfons XI, wykorzystując do tego pozostałości arabskiego fortu. Swój obecny kształt wieża otrzymała w 1369 roku, podczas walk o władzę dwóch jego potomków. Jej powiększenie zlecił Henryk II, pierwszy z władców z dynastii Trastámara, który toczył wojnę domową z przyrodnim bratem, Piotrem I Okrutnym.

Łaźnie z czasów arabskich

Przy placu Campo Santo de los Mártires (świętych Męczenników), gdzie w czasach rzymskich uśmiercano pierwszych chrześcijan, odnajdziemy jeden z ukrytych sekretów Kordoby - ruiny łaźni arabskich (Baños del Alcázar Califal). Kompleks ten w czasach arabskich był częścią nieistniejącego już zespołu pałacowego muzułmańskich władców. Najstarsze fragmenty zabytku pochodzą z X wieku (okres kalifatu), a najnowsze z elementów dekoracyjnych datowane są na czasy Almohadów (XII w.).

Składające się z kilku pomieszczeń łaźnie zostały z czasem nakryte innymi budowlami i na wiele wieków zapomniane. Ponownie natrafiono na nie dopiero na początku poprzedniego stulecia. Obecnie znajdują się w nowoczesnym budynku, gdzie zostały przekształcone w interaktywne muzeum. Co prawda w niektórych pomieszczeń przetrwały wyłącznie kamienne mury, ale cztery z sal posiadają oryginalne sklepienie z charakterystycznymi otworami o kształcie gwiazd.

Calleja de las Flores - najczęściej fotografowana uliczka w Kordobie

Calleja de las Flores (pol. Aleja Kwiatów), oddalona o zaledwie kilka kroków od Wielkiego Meczetu, należy do najbardziej zatłoczonych i najczęściej fotografowanych miejsc w Kordobie. To wypełnione niebieskimi doniczkami z wielorakimi kwiatami wąskie przejście przyciąga całe tłumy turystów, którzy dochodzą do położonego na jej końcu placyku, gdzie czeka na nich nietypowy widok na dzwonnicę katedry.

Trudno jednak nie odnieść wrażenia, że popularność Calleja de las Flores przewyższa jej urok, gdyż wiele dziedzińców czy uliczek starego miasta w niczym jej nie ustępuje, a nie są tak oblegane.

Plaza de la Corredera

Ten kwadratowy, rozległy i otoczony ze wszystkich stron budynkami wzniesionymi w stylu andaluzyjskiego baroku plac swój obecny wygląd otrzymał w XVII wieku, a jego twórcy w oczywisty sposób wzorowali się na słynnym Plaza Mayor w Madrycie. Właściwie jest to jedyny plac o takiej charakterystyce w całej Andaluzji.

Obecnie Plaza de la Corredera uchodzi za jedno z przyjemniejszych miejsc na wieczorny posiłek lub wypicie kieliszka wina (polecamy skosztować lokalne fino). Nie zawsze jednak było tu tak spokojnie - w czasach rzymskich istniał w tym miejscu cyrk (miejsce organizacji krwawych wyścigów powozów), a w okresie bardziej współczesnym na placu organizowano publiczne egzekucje oraz wyścigi byków.

Pałac Viana: arystokratyczna rezydencja z dwunastoma dziedzińcami

Oddalony o kilkanaście minut spacerem od Wielkiego Meczetu Pałac Viana (hiszp. Palacio de Viana) należy do najwspanialszych przykładów kordobańskiej arystokratycznej rezydencji z epoki Renesansu. Pałac ten posiada aż dwanaście pięknie zdobionych dziedzińców w stylu andaluzyjskim, z których każdy wyróżnia się czymś unikalnym.

Jeden z nich, zwany Dziedzińcem Kotów, pochodzi jeszcze z okresu średniowiecza i pierwotnie wykorzystywany był przez członków okolicznej społeczności, a do Pałacu Viana włączono go dopiero w XVIII wieku.

Wizytę w Pałacu Viana polecamy każdemu czytelnikowi, który chciałby zobaczyć jedne z najwspanialszych patiów w Kordobie.

Muzeum Archeologiczne Kordoby (Museo Arqueológico de Córdoba)

Mieszczące się w renesansowym pałacu Paez de Castillejos lokalne muzeum archeologiczne jest nie lada gratką dla wszystkich sympatyków czasów minionych. Jego kolekcja rozciąga się przez wiele różnych epok - zaczynając od czasów rzymskich, przez okres Wizygotów, Arabów, na rekonkwiście i późnym średniowieczu kończąc.

Ciekawostką jest, że w trakcie rozbudowy muzeum natrafiono na ruiny rzymskiego teatru, które są dziś integralną częścią placówki. Nawet jeśli nie planujemy zaglądać do środka, warto podejść i zobaczyć wspaniały główny pałacowy portal imitujący klasyczny zabytek.

Muzeum Sztuk Pięknych w Kordobie (i inne atrakcje placu del Potro)

Kordobańskie Muzeum Sztuk Pięknych (Museo de Bellas Artes) powstało w zabytkowym budynku dawnego szpitala, który charakteryzuje się unikalnym dla Hiszpanii stylem plateresco (tzw. stylem złotniczym, będącym połączeniem stylu mudejar, lokalnego gotyku oraz elementów renesansowych). W swoich zbiorach placówka posiada malowidła rozciągające się od późnego gotyku do czasów współczesnych, choć dominują w nich prace hiszpańskich artystów.

W bezpośrednim sąsiedztwie Museo de Bellas Artes znajduje się też drugie muzeum - poświęcone życiu i twórczości kordobańskiego artysty Julio Romero de Torresowi, który żył i tworzył na przełomie XIX/XX wieku.

Obie placówki położone są przy podłużnym, zabytkowym Plaza del Potro. W jego północnej części stoi fontanna zwieńczona statuą konia, od którego plac bierze swoją nazwę. Będąc na miejscu nie przegapmy dziedzińca ukrytego pod adresem Plaza del Potro 10. Odnajdziemy tam pochodzący z XV wieku budynek dawnego zajazdu (Posada del Potro), który pojawił się w słynnej powieści Don Kichot (jako miejsce spotkań złodziei). Obecnie w jego wnętrzach organizowane są wystawy czasowe.

Rzymskie zabytki Kordoby

Eksplorując kordobańskie stare miasto natrafimy na kilka zabytków i pozostałości rzymskiej Corduby. Wśród nich są opisany wcześniej most oraz teatr w muzeum archeologicznym, a oprócz nich także: mauzoleum z I wieku, pozostałości świątyni kultu imperialnego, fragment oryginalnego muru obronnego czy położone poza obrębem dawnych obwarowań resztki pałacu cesarza Maksymiana.

Mury obronne Kordoby

Pierwsze mury obronne w Kordobie istniały już w czasach rzymskich, a w okresie średniowiecza ich długość dochodziła do 22 km (niemalże dorównywały one rozmiarem obwarowaniom Konstantynopola!). Mimo że w XIX wieku znaczną ich część rozebrano, to przetrwało kilka dobrze zachowanych odcinków, bram czy wież. Do najciekawszych z nich należą Wieża Malmuerta, Brama Almodóvar oraz dłuższy odcinek muru przy ulicy Calle Cairuán.

Medina Azahara: ruiny miasta kalifów na obrzeżach Kordoby

Zaledwie siedem kilometrów od centrum Kordoby odnajdziemy ruiny królewskiego miasta Medina Azahara, które powstało od zera na zlecenie pierwszego kalifa Kordoby Abd ar-Rahmana III. I choć ta siedziba władcy oraz stolica administracyjna całego Al-Andalus istniała zaledwie kilkadziesiąt lat (zanim została zrujnowana w trakcie wojny domowej), to zdążyła zapisać się w annałach jako jedno z najwspanialszych miast istniejących kiedykolwiek na obszarze średniowiecznej Europy.

Medina Azahara została ponownie odkryta w 1911 roku. Na światło dzienne wydobyto ruiny części pałacowej, które są dziś udostępnione do zwiedzania. Ich największą atrakcją jest odtworzona sala audiencyjna.

Kordoba poza utartym szlakiem

Jeśli opisane przez nas atrakcje Kordoby nie zaspokajają Waszej ciekawości, nic nie szkodzi - wciąż pozostaje jeszcze wiele do zobaczenia! Przykładem jest chociażby kilkanaście kościołów zwanych fernandinas, które wzniesiono na zlecenie króla Ferdynanda III zaraz po rekonkwiście miasta (1236 r.). Świątynie te są zazwyczaj mieszanką gotyku hiszpańskiego oraz surowego stylu romańskiego, choć na przestrzeni wieków były wielokrotnie przebudowywane i zmieniały nieco swój charakter. Wybrane z kościołów Ferdynanda możemy zwiedzić po zakupie biletu łączonego (więcej informacji wraz z godzinami otwarcia znajdziecie tutaj) lub okazując na wejściu zakupiony wcześniej bilet do Mezquity.

Jednym z najciekawszych przykładów "fernandinas" jest wzniesiony na bazie dawnego meczetu kościół św. Wawrzyńca (Iglesia de San Lorenzo). Świątynia ta posiada unikalną rozetę wykonaną w stylu mudejar, a jej wieża, zbudowana na podstawie minaretu, była prekursorem słynnej Giraldy z Sewilli. Unikatową dzwonnicą może pochwalić się również kościół św. Mikołaja (Iglesia de San Nicolás de la Villa).

ZDJĘCIA: 1. kościół św. Wawrzyńca (Iglesia de San Lorenzo); 2. kościół św. Franciszka (Iglesia de San Francisco).

Warto też zwrócić uwagę na kościół św. Franciszka (Iglesia de San Francisco), którego dawny krużganek przekształcono w plac miejski. Na prawo od fasady tej świątyni zobaczymy wizerunek Matki Bożej namalowany na płytkach. Niedaleko kościoła znajduje się średniowieczny łuk Portillo (Arco del Portillo), który łączył Medinę z zewnętrznymi dzielnicami.

Kolejnym zabytkiem leżącym poza utartym szlakiem jest dawny klasztor Palacio de la Merced, w którym obecnie swoją siedzibę ma rada regionalna. Mimo że początki tego kompleksu sięgają czasów rekonkwisty, to jego obecny wygląd jest efektem przebudowy przeprowadzonej w XVIII wieku, kiedy budowla zyskała cechy baroku kordobańskiego (i bez większej przesady można stwierdzić, że jest jego najwspanialszym reprezentantem). Zabytek wyróżnia się kolorową fasadą, kościołem z barokowym ołtarzem oraz jednym z najpiękniejszych dziedzińców w Kordobie.

Dziedziniec pałacu jest zazwyczaj ogólnodostępny. Zwiedzanie całego kompleksu możliwe jest w trakcie wycieczki z przewodnikiem. Czasami w budynku organizowane są różne darmowe wystawy, i wtedy niektóre z pomieszczeń udostępnione są odwiedzającym.