Podróże po Europie

Cytadela Spandau (Zitadelle Spandau) w Berlinie

Ostatnia aktualizacja: 10 maja 2024

Leżąca na obrzeżach Berlina Cytadela Spandau (niem. Zitadelle Spandau) należy do najlepiej zachowanych renesansowych twierdz bastionowych w Europie.

Historyczny zabytek militarny pełni współcześnie funkcję kompleksu muzealnego. Dawne obiekty wojskowe zajmują dziś muzea historyczne, które możemy zwiedzić po zakupie jednego wspólnego biletu wstępu. W murach cytadeli odnajdziemy też najstarszy budynek w stolicy Niemiec - pochodzącą z początków XIII stulecia wieżę Juliusza.

Artykuł jest częścią naszego przewodnika po największych atrakcjach Berlina.

Cytadela Spandau - Berlin
Cytadela Spandau - Berlin

Historia i architektura

Znaleziska archeologiczne dowodzą, że w miejscu współczesnej cytadeli już w połowie XI wieku istniał słowiański gród. Wykopaliska w okolicy zachodniego muru kurtynowego wyłoniły na światło dzienne pozostałości po wykonanych z drewna i ziemi fortyfikacjach.

Cytadela Spandau w Berlinie
Cytadela Spandau w Berlinie
Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

W tej samej lokalizacji, u zbiegu rzek Sprewa i Hawel, około 1180 roku murowany zamek zaczęli wznosić margrabiowie Brandenburgii wywodzący się z dynastii askańskiej. Na początku XIII stulecia zakończono budowę istniejącej do dziś wieży Juliusza, a w XV stuleciu tuż obok niej postawiono reprezentacyjne palatium (główny budynek zamkowy, niem. Palas) z monumentalną gotycką Wielką Salą, służącą elektorom (władcom) Brandenburgii do organizacji oficjalnych ceremonii.

Dom dowódcy - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dom dowódcy - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

ZDJĘCIA: Dom dowódcy (muzeum cytadeli) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

W XV stuleciu twierdza zaczęła stopniowo tracić na znaczeniu. Wpłynął na to fakt, że władzę w Brandenburgii objęli przedstawiciele rodu Hohenzollernów, którzy na swoją siedzibą obrali leżący nieopodal Berlin (aż do XX wieku Spandau było niezależnym miastem). W podobnym okresie rozpowszechniła się też artyleria, która doskonale radziła sobie z rozbijaniem murów średniowiecznych zamków.

Zbrojownia (muzeum miasta Spandau) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Zbrojownia (muzeum miasta Spandau) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

ZDJĘCIA: Zbrojownia (muzeum miasta Spandau) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

W XVI stuleciu elektor Joachim II podjął decyzję o przekształceniu istniejącego zamku w cytadelę w stylu renesansowym. Głównym zadaniem nowego kompleksu miała być ochrona sąsiedniego Berlina. Projekt miał strategiczne znaczenie, ale wymagał też niemałych nakładów finansowych, które udało się zebrać dzięki ofiarności arystokracji, kościoła oraz okolicznych miast.

Wieża Juliusza (Juliusturm) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Wieża Juliusza (Juliusturm) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

O przygotowanie projektu poproszono utalentowanego inżyniera Francesco Chiaramella de Gandino. Architekt pochodził z Włoch, czyli kolebki renesansowych fortów bastionowych. Zaprojektował on twierdzę na planie niemal równego kwadratu z czterema bastionami o kształcie grotu strzały w każdym z rogów. Odległość pomiędzy bastionami wynosiła około 300 m. Całe założenie otoczone było wodą, a wjazd do środka możliwy był tylko mostem od strony południowej. Prace budowlane rozpoczęto około 1560 roku, a 34 lata później niemal cała zabudowa cytadeli była gotowa.

Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dom dowódcy - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dom dowódcy - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

ZDJĘCIA: Dom dowódcy (muzeum cytadeli) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

W całej swojej historii twierdza przeszła dwie większe przebudowy. Pierwsza z nich miała miejsce po wydarzeniach z 1813 roku (czasy wojen napoleońskich), kiedy podczas odbijania kompleksu z rąk francuskich znaczna część południowej części cytadeli została zniszczona.

Sala Paradowa - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Sala Paradowa - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Większa modernizacja została następnie przeprowadzona w latach trzydziestych poprzedniego stulecia. Nazistowskie władze urządziły w cytadeli laboratorium wojskowe, gdzie nawet 300 pracowników zajmowało się badaniami nad skutecznymi środkami ochronnymi przed atakiem gazowym oraz rozwojem nowych broni chemicznych. Po zakończeniu II wojny światowej kompleks przestał pełnić funkcje wojskowe, a obecnie stanowi atrakcję turystyczną.

Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Cytadela Spandau w Berlinie
Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Zwiedzanie Cytadeli Spandau

Na spokojne zwiedzenie cytadeli dobrze jest zaplanować mniej więcej 2 godziny. Na miejscu czeka nas spacer po dziedzińcu oraz fortyfikacjach, wejście na punkt widokowy na wieży Juliusza oraz możliwość odwiedzenia kilku muzeów rozlokowanych w różnych budynkach kompleksu.

Wejście na teren dziedzińca jest bezpłatne. Płatne są natomiast wszystkie wystawy oraz punkt widokowy - obowiązuje na nie wspólny bilet, o którym napisaliśmy więcej na końcu artykułu, w części praktycznej.

Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Po zakupie biletu otrzymamy mapkę i warto z niej korzystać, żeby nie opuścić żadnej z wystaw. Niektóre z nich są naprawdę interesujące i można by je nawet uznać za ukryte skarby Berlina.

Zbrojownia (muzeum miasta Spandau) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Zbrojownia (muzeum miasta Spandau) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Cytadela Spandau - wybrane zabytki i atrakcje

Dom dowódcy: muzeum cytadeli

Nasze zwiedzanie możemy rozpocząć od muzeum skupionego na historii cytadeli oraz na dziejach jej średniowiecznych poprzedników. Wystawa zajmuje reprezentacyjne pomieszczenia tzw. domu dowódcy z 1563 roku, który sąsiaduje z główną bramą cytadeli.

Dom dowódcy (muzeum cytadeli) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dom dowódcy (muzeum cytadeli) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dom dowódcy - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dom dowódcy - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Na odwiedzających czekają tablice informacyjne w dwóch językach (niemieckim i angielskim), makiety (w tym fantastyczna makieta średniowiecznego zamku), mapy, znaleziska archeologiczne, pruskie monety, fotografie czy obiekty należące do stacjonujących w twierdzy żołnierzy.

Kolekcja nie należy może do największych, ale pozwoli nam poznać lepiej historię kompleksu.

Dom dowódcy - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dom dowódcy - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Wieża Juliusza (niem. Juliusturm)

Najstarszym obiektem na terenie cytadeli, i jednocześnie najstarszym budynkiem współczesnego Berlina, jest wzniesiona około 1230 roku wieża Juliusza.

Budowla jako jedna z nielicznych przetrwała przekształcenie średniowiecznego zamku w renesansową cytadelę. Projektanci nowego założenia musieli docenić grube na około 3,6 m mury, wewnątrz których można było bezpiecznie przechowywać nawet najbardziej wartościowe obiekty.

Wieża Juliusza (Juliusturm) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Wieża Juliusza (Juliusturm) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

W ten właśnie sposób wieża wykorzystywana była po zakończeniu trwającej w latach 1870-71 wojny francusko-pruskiej. Na podstawie postanowień traktatu pokojowego Francja zobowiązana została do wypłacenia stronie niemieckiej niemałej kontrybucji o wartości przekraczającej dzisiejszy miliard Euro.

Wieża Juliusza (Juliusturm) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Wieża Juliusza (Juliusturm) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Składający się z 1200 skrzyń wypełnionych złotymi monetami skarb, nazywany przez Niemców cesarskim skarbem wojennym (niem. Reichskriegsschatz), aż do 1919 roku zdeponowany był właśnie w Juliusturm. Mimo że współcześnie po złocie nie ma już śladu, to o dawnym przeznaczeniu budowli przypominają potężne drzwi wejściowe.

Widok z wieży Juliusza (Juliusturm) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Widok z wieży Juliusza (Juliusturm) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Obecnie wnętrze wieży wypełniają drewniane schody, które po pokonaniu 153 stopni zaprowadzą nas na taras widokowy, skąd rozpościera się przyjemny widok na okolicę, a zwłaszcza na panoramę Starego Spandau z kościołem św. Mikołaja.

Widok z wieży Juliusza (Juliusturm) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Widok z wieży Juliusza (Juliusturm) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Palatium z Wielką Salą

Z wieżą sąsiaduje reprezentacyjny budynek palatium z XV wieku, we wnętrzu którego znajduje się Wielka Sala (lub inaczej Gotycka Sala), którą elektorowie Brandenburgii wykorzystywali do organizacji oficjalnych ceremonii. W późniejszym czasie pałacyk przekazywany był do dyspozycji wdów po elektorach.

Palatium i wieża Juliusza (Juliusturm) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Palatium i wieża Juliusza (Juliusturm) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Budynek jest drugim widocznym śladem po średniowiecznym zamku. Współcześnie Wielka Sala wykorzystywana jest do organizacji koncertów lub innych imprez.

Dawne magazyny żywności - monumenty dawnego Berlina

Jednym ze skarbów cytadeli jest wystawa historycznych pomników oraz monumentów Berlina, które, głównie z powodów politycznych, na pewnym etapie zostały usunięte z ulic miasta.

Dawne magazyny żywności - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dawne magazyny żywności - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Najważniejsze z nich pochodzą z nieistniejącego już bulwaru Siegesallee, który prowadził w kierunku Kolumny Zwycięstwa (niem. Siegessäule). W latach 1895-1901, z fundacji cesarza Wilhelma II, na całej długości alei ustawiono marmurowe pomniki przedstawiające władców Brandenburgii oraz Prus. Rzeźby pogrupowane były trójkami - na przodzie stał ustawiony na podeście posąg, a za nim znajdowały się ławki wraz z dwoma popiersiami.

Dawne magazyny żywności - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dawne magazyny żywności - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dawne magazyny żywności - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

W 1939 roku rzeźby te zostały zabrane, a ulicę poszerzono w celu organizacji parad wojskowych. Część z nich przetrwała i możemy zobaczyć je właśnie w muzeum cytadeli Spandau. Pośród posągów zachowały się m.in. postać trzymającego krzyż Albrechta Niedźwiedzia (pierwszego margrabiego Brandenburgii) oraz Fryderyka Wilhelma I (twórcę potęgi militarnej Prus).

Dawne magazyny żywności - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dawne magazyny żywności - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Innymi wartymi uwagi eksponatami są głowa Lenina zabrana w 1970 roku z monumentu stojącego na placu Platz der Vereinten Nationen (nazywanego wcześniej Leninplatz) oraz rzeźba atlety z brązu stworzona przez Arno Brekera, jednego z czołowych twórców okresu narodowego socjalizmu.  

Dawne magazyny żywności - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dawne magazyny żywności - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dawne magazyny żywności - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Zbrojownia - muzeum miasta Spandau

Muzeum skupiające się na bogatej historii nieistniejącego już miasta powstało w XIX-wiecznym budynku zbrojowni/arsenału.

Spandau zostało dzielnicą Berlina dopiero w 1920 roku, a wcześniej było samodzielnym miastem, którego lokacja nastąpiła już w 1232 roku. W okresie średniowiecza w mieście kwitły handel oraz rzemiosło. Po wojnie trzydziestoletniej (1618-1648) stacjonował w nim garnizon. W okresie istnienia Cesarstwa Niemieckiego Spandau przekształciło się w jedno z największych centrów przemysłowych II Rzeszy. Produkowano tu m.in. samochody oraz motocykle, a od połowy XIX stulecia aż do 1919 roku w mieście funkcjonowała jedna z największych fabryk broni ówczesnych Niemiec.

Zbrojownia (muzeum miasta Spandau) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Zbrojownia (muzeum miasta Spandau) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Muzeum posiada kilkaset eksponatów, a niektóre z nich to prawdziwe perełki, jak np. samochód Hudson Super Six z 1930 roku czy powóz z 1880 roku.

Zbrojownia (muzeum miasta Spandau) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Zbrojownia (muzeum miasta Spandau) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Zbrojownia (muzeum miasta Spandau) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Zbrojownia (muzeum miasta Spandau) - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Sala Paradowa - wystawa armat i broni

W pochodzącym z XIX wieku podłużnym budynku, wykorzystywanym dawniej do ćwiczeń (chciano w ten sposób chronić przed deszczem mundury pruskich żołnierzy), utworzono muzeum poświęcone historycznym armatom oraz działom. Najstarsze z eksponatów pochodzą z XVI wieku, a cała kolekcja może pochwalić się wieloma interesującymi eksponatami.

Sala Paradowa - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Sala Paradowa - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Sama tematyka wystawy nie jest zresztą przypadkowa. Od XVIII wieku Spandau posiadało status zbrojowni Prus - nieopodal cytadeli produkowano większość armat, dział oraz prochu. W okresie I wojny światowej tutejszy przemysł zbrojeniowy zatrudniał nawet 70 000 osób.

Oprócz dział i armat na odwiedzających czekają również inne pojedyncze eksponaty, w tym pruskie hełmy.

Sala Paradowa - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Sala Paradowa - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Okno Archeologiczne - pozostałości wcześniejszych zamków oraz zabytkowe żydowskie nagrobki

W zachodnim skrzydle cytadeli zobaczymy stanowisko archeologiczne z odsłoniętymi fragmentami wcześniejszych budowli obronnych. Podczas przeprowadzania prac wykopaliskowych udało się natrafić nie tylko na murowane ściany zamku wzniesionego przez elektorów Brandenburgii, ale również na datowane na XI/XII wiek drewniano-ziemne odcinki muru pochodzące ze słowiańskiego grodu.

Okno archeologiczne - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Okno archeologiczne - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

W pomieszczeniach stanowiska archeologicznego przechowywane są również średniowieczne żydowskie nagrobki (macewy). Najstarsze z nich powstały w 1244 roku, czyli są zaledwie o 12 lat starsze niż miasto Spandau.

Okno archeologiczne - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Okno archeologiczne - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Co ciekawe, nagrobki nie pochodzą jednak bezpośrednio z cmentarza w Spandau (gdzie chowani byli również Żydzi mieszkający w Berlinie), a odnaleziono je w ścianach średniowiecznych budynków cytadeli (m.in. Wielkiej Sali). Musiano więc zabrać je już w drugiej połowie XV wieku, na długo przed wydarzeniami z 1510 roku, kiedy społeczność żydowska została wygnana z Brandenburgii.

Okno archeologiczne - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Okno archeologiczne - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Cytadela Spandau - bilety oraz godziny otwarcia

Wstęp na teren dziedzińca jest bezpłatny. Bilet łączony jest natomiast potrzebny do zwiedzania muzeów oraz wieży Juliusza.

W momencie ostatniej aktualizacji naszego artykułu koszt biletów wstępu do cytadeli kształtował się następująco:

  • bilet normalny 4,50 (19,39 zł),
  • bilet ulgowy (m.in.: dzieci, studenci, seniorzy) 2,50 (10,77 zł),
  • bilet rodzinny (2 rodziców plus maksymalnie 3 dzieci w wieku 6-14) 10,00 (43,10 zł).
  • dzieci poniżej 6. roku życia wchodzą za darmo.

Aktualne ceny biletów oraz godziny wstępu najlepiej jest sprawdzić na oficjalnej stronie pod tym adresem.

Dawne magazyny żywności - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie
Dawne magazyny żywności - zwiedzanie cytadeli Spandau w Berlinie

Jak dojechać do cytadeli Spandau?

Wejście do cytadeli oddalone jest o około 500 m od stacji kolejki podmiejskiej U7 o nazwie Zitadelle. Po opuszczeniu stacji najlepiej jest przejść na północną stronę ulicy Am Juliusturm i ruszyć dalej na zachód. Przy mostku skręcamy w prawo i kierujemy się prosto w stronę wejścia.

Więcej informacji o poruszaniu się po mieście znajdziecie w naszym artykule: Komunikacja miejska w Berlinie.
Cytadela Spandau w Berlinie
Cytadela Spandau w Berlinie

Cześć!

author

Cieszymy się, że udało Ci się dotrzeć do końca naszego artykułu i mamy nadzieję, że okazał się przydatny. Więcej informacji o naszym blogu znajdziesz na podstronie o nas.

W przypadku natrafienia na nieaktualne dane lub błędy prosimy o wiadomość - dane adresowe dostępne są w zakładce kontakt.

Aśka i Sławek - autorzy bloga Podróże Po Europie (podrozepoeuropie.pl)

Reklama