Berlin: atrakcje, zabytki, ciekawe miejsca. Zwiedzanie stolicy Niemiec.

Wprawdzie Berlin leży stosunkowo blisko granicy z Polską, ale nie jest tak często odwiedzany przez turystów jak chociażby Praga. Być może powodem są wyższe ceny, a może przekonanie, że stolica Niemiec to miasto typowo imprezowe. Jest to jednak wrażenie błędne, bo chociaż Berlin nocnym życiem słynie, to z całą pewnością i za dnia będziecie mieć tam co robić.

Największe atrakcje Berlina - takie jak światowej klasy muzea, wspaniałe pałace oraz liczne tereny zielone - wypełnią nam wiele długich dni. Jeśli jednak mamy do dyspozycji tylko jeden weekend, to też nie szkodzi - centrum Berlina należy do kompaktowych, więc przy dobrej organizacji i tak zwiedzimy bardzo dużo.

W naszym przewodniku znajdziecie zestawienie największych atrakcji i zabytków Berlina, a także wiele wskazówek i informacji praktycznych. Stolicę Niemiec odwiedziliśmy wielokrotnie, więc liczba ciekawych miejsc, które możemy polecić, jest naprawdę spora.

Jak zwiedzać Berlin?

Berlin jest miastem rozproszonym, które w obecnym kształcie powstało w latach dwudziestych poprzedniego wieku, kiedy do ówczesnej stolicy dołączono kilka okolicznych miasteczek i kilkadziesiąt gmin. Na szczęście większość z najbardziej znanych atrakcji Berlina znajdziemy w granicach centralnej dzielnicy Mitte.

Jeśli planujemy poruszać się jedynie po terenie historycznego centrum, czyli od parku Tiergarten (lub Bramy Brandenburskiej) do Alexanderplatz (placu Aleksandra), to wszędzie dostaniemy się pieszo. Do dalej położonych atrakcji możemy dojechać korzystając z rozbudowanej sieci komunikacji miejskiej lub wypożyczając miejski rower.

Jedną z cech Berlina jest fakt, że w jego centrum nie odnajdziemy typowego starego miasta, ponieważ zostało ono zburzone pod koniec II wojny światowej. Zachowały się za to historyczne obszary miast przyłączonych w 1920 roku. Najstarszy budynek mieszkalny Berlina zobaczycie na przykład na terenie dzielnicy Spandau - leży on na obszarze Starego Spandau (niem. Altstadt Spandau), które nie dość, że było samodzielnym miastem, to otrzymało prawa miejskie pięć lat przed Berlinem!

Komunikacja miejska

Komunikacja miejska w Berlinie należy do bardzo rozwiniętych. Do wyboru mamy wiele środków transportu: metro, kolej naziemną, pociągi regionalne, tramwaje, a nawet tramwaje wodne.

Najważniejszą z perspektywy turysty jest niedawno rozbudowana linia metra U5. Rozpoczyna ona bieg przy głównym dworcu kolejowym (Hauptbahnhof), a następnie jedzie w kierunku największych atrakcji centrum miasta: Bramy Brandenburskiej, ulicy Unter den Linden, Wyspy Muzeów, Czerwonego Ratusza oraz placu Aleksandra.

Warto też zwrócić uwagę na trzy linie autobusowe, które z placu Aleksandra dowiozą nas do wielu popularnych atrakcji Berlina. Są to:

• linia nr 100 w kierunku berlińskiego ogrodu zoologicznego,
• linia nr 200, która dowiezie nas m.in. do Checkpoint Charlie oraz Placu Poczdamskiego,
• linia nr 300, z pomocą której dostaniemy się do największej na świecie galerii sztuki na świeżym powietrzu, czyli East Side Gallery.

Dla czytelników zainteresowanych zasadami korzystania z berlińskiego transportu publicznego przygotowaliśmy specjalny przewodnik, który znajdziecie tutaj: Komunikacja miejska w Berlinie: metro, bilety, autobusy.

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Berlina?

W przypadku stolicy Niemiec odpowiedź na to pytanie jest dość skomplikowana. Jeśli nie interesują nas muzea, albo chcemy odwiedzić tylko pojedyncze placówki, to na krótką wizytę w Berlinie wystarczy nam weekend lub trzy dni. Jeśli jednak chcielibyśmy w spokoju zwiedzić wszystkie najważniejsze galerie oraz inne placówki kulturalne to i 7 dni może okazać się niewystarczające.

Zwiedzanie Berlina - kilka słów wstępu

Najludniejsze miasto Niemiec posiada tak wiele interesujących miejsc, że niezwykle trudnym zadaniem jest obiektywny wybór najciekawszych z nich. W naszym artykule zdecydowaliśmy się więc na przedstawienie jak największej liczby różnorodnych atrakcji oraz zabytków Berlina, które mogą przypaść do gustu szerokiej grupie czytelników. Miejsca te opisujemy raz pojedynczo, a innym razem grupujemy je tematycznie. Niektóre z tematów opisaliśmy szerzej w samodzielnych przewodnikach, do których znajdziecie odnośniki przy konkretnych punktach. Mamy nadzieję, że podejście to przypadnie Wam do gustu!

Co warto zobaczyć w Berlinie? Największe zabytki i atrakcje

Wyspa Muzeów (Museumsinsel) - słynny kompleks kulturalny z listy UNESCO

Kulturalnym sercem Berlina jest rzecz jasna słynna Wyspa Muzeów. Jej zaczątkiem była umieszczona tu przez Fryderyka Wilhelma III kolekcja dzieł sztuki. Wkrótce zbiór zaczął się rozrastać i rozdzielono go do kilku muzeów połączonych ostatecznie w jeden olbrzymi kompleks wystawienniczy. Całość w 1999 roku wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Muzea wchodzące w skład Wyspy Muzeów:

• Stare Muzeum (Altes Museum) ze zbiorami sztuki antycznej - etruskiej, greckiej i rzymskiej.
• Nowe Muzeum (Neues Museum) prezentuje się na całym zakresie starożytności - zobaczymy tu m.in. zbiory egipskie.
• Galeria Narodową (Alte Nationalgalerie) ze sztuką niemiecką z XIX i początku XX wieku - my uwielbiamy tam zachodzić aby móc podziwiać dzieła Caspara Davida Friedricha oraz monumentalne malowidła, które wyszły spod ręki architekta Karla Friedricha Schinkla.
• Muzeum Bodego (Bode Museum) z numizmatami, sztuką bizantyjską i malarstwem nowożytnym.
• Muzeum Pergamońskie (Pergamonmuseum) z monumentalnymi niemieckimi znaleziskami archeologicznymi - niestety Muzeum Pergamońskie pozostanie zamknięta przynajmniej do 2027 roku z powodu renowacji.

Katedra Berlińska

Z Wyspą Muzeów sąsiaduje Katedra Berlińska, należąca do najciekawszych architektonicznie świątyń stolicy Niemiec. W swoim obecnym kształcie powstała w XIX wieku, zastępując barokową budowlę wzniesiona na zamówienie Fryderyka Wielkiego.

Wnętrza świątyni charakteryzują się nietypowym dla kościołów protestanckich przepychem. Wzniesiono ją z fundacji króla Fryderyka Wilhelma IV, który dał się poznać jako znawca architektury - czasami samodzielnie nanosił poprawki do prac swoich projektantów, a zdarzało mu się nawet przygotowywać wstępne projekty planowanych budynków. Władca pragnął, aby przy zamku królewskim stanęła świątynia mogąca rywalizować z najważniejszymi kościołami chrześcijańskimi.

Katedra berlińską jest dodatkowo miejscem pochówku najważniejszych przedstawicieli rodu Hohenzollernów. Złożono w niej 94 ciała władców Niemiec i elektorów Rzeszy - między innymi elektora Jana Cicero (1455-1499), Wielkiego Elektora Fryderyka Wilhelma I (1640-1688) czy króla Fryderyka Wilhelma I (1688-1740). Część uszkodzonych podczas bombardowania trumien nie została odrestaurowana. Wśród wymienionych osobistości w oczy rzuca się brak najbardziej znanego z pruskich władców, Fryderyka Wielkiego, który spoczął na najwyższym tarasie ogrodów swojego ukochanego Pałacu Sanssouci w Poczdamie.

Humboldt Forum (odbudowany zamek w Berlinie)

Tuż przy świątyni stoi Humboldt Forum, czyli odbudowany pałac królewski (niem. Berliner Schloss), będący rezydencją rodu Hohenzollernów od 1443 do 1918 roku. Oryginalna budowla została zniszczona podczas II wojny światowej, a po 1945 roku znalazła się po stronie wschodniej. Władze NRD zdecydowały o jej rozbiórce, ponieważ w oficjalnej propagandzie zamek uznany został za symbol pruskiego imperializmu. W jego miejsce wzniesiono modernistyczny Pałac Republiki, w którym obradował enerdowski parlament. W latach 2006-2008 gmach ten rozebrano i rozpoczęto odbudowę zamku, która zakończyła się dopiero w 2020 roku. Co ciekawe - z trzech stron fasada otrzymała barokową formę, ale część wychodząca na Sprewę powstała na modłę modernistyczną.

Nie przegapcie w okolicy

Nie każdy zdaje sobie sprawę, że jeden fragment pierwotnego zamku przetrwał do naszych czasów. Jest to pięknie zdobiony barokowy portal, który dołączono do wzniesionego w latach sześćdziesiątych budynku Rady Państwa NRD (niem. Staatsratsgebäude). A jak do tego doszło? To właśnie ze znajdującego się nad bramą balkonu 9 listopada 1918 roku Karl Liebknecht ogłosił powstanie wolnej republiki socjalistycznej, więc całą bramę potraktowano jako ważny symbol nowopowstałego enerdowskiego reżimu.

Alexanderplatz - symbol aspiracji Berlina Wschodniego

Alexanderplatz, lub po polsku plac Aleksandra, jest jednym z najważniejszych węzłów komunikacyjnych Berlina. Jest też świetnym przykładem aspiracji Niemieckiej Republiki Demokratycznej, która chciała uczynić z Berlina Wschodniego prawdziwie nowoczesną stolicę. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych poprzedniego stulecia przeprowadzono powojenną przebudowę placu i jego okolicy, otaczając go zespołem modernistycznych wieżowców. Mimo że od około trzech dekad istnieją plany ich wyburzenia i zastąpienia bardziej nowoczesnymi drapaczami chmur, to projekty te wciąż pozostają w fazie planów.

Kilka wartych uwagi obiektów przy placu Aleksandra:

• Zegar czasu światowego Urania, który należy do najbardziej znanych elementów berlińskiego krajobrazu,
• najwyższy budynek hotelowy w całych Niemczech (współcześnie hotel Park Inn), na szczycie którego przygotowano niedrogi taras widokowy.
• Dom Nauczyciela (niem. Haus des Lehrers) oraz Dom Podróży (niem. Haus des Reisens), które ozdobiono socrealistycznymi pracami Waltera Womacka. Są to odpowiednio: długie na 127 metrów malowidło składające się z 800 000 pomalowanych płytek oraz miedziana płaskorzeźba o długości około 25 m. Oba z nich przedstawiają różne motywy z życia oraz postrzegania socjalistycznego społeczeństwa.

Więcej o historii placu przeczytacie w naszym artykule Alexanderplatz w Berlinie.

Wieża Telewizyjna oraz alternatywny punkt widokowy w jej okolicy

Bezpośrednio przy Alexanderplatz stoi też Wieża Telewizyjna (niem. Berliner Fernsehturm) z charakterystycznym kołem pośrodku, stanowiąca jeden z największych symboli stolicy Niemiec. Konstrukcja ma wysokość aż 368 m, co czyni ją najwyższą budowlą w Niemczech.

Co może lekko zaskakiwać, berlińska wieża telewizyjna należy do najczęściej odwiedzanych atrakcji turystycznych w Niemczech. W sezonie turystycznym, w weekendy czy niektóre wieczory kupując bilet na miejscu możemy spędzić w kolejce nawet od 2 do 3 godzin. Więcej o zasadach wjazdu oraz o sposobach zakupu biletu przeczytacie w naszym artykule: Wieża Telewizyjna w Berlinie.

Do dyspozycji odwiedzających są taras widokowy z barem oraz położona powyżej restauracja. W restauracji stoliki ustawione zostały na ruchomej platformie, która w mniej niż godzinę wykonuje pełen obrót.

Kościół Mariacki oraz fontanna Neptuna

Po zachodniej stronie wieży telewizyjnej rozciąga się kolejny z placów. Odnajdziemy przy nim gotycki kościół Mariacki, będący jednym z nielicznych śladów po średniowiecznej historii Berlina. Początki świątyni sięgają drugiej połowy XIII wieku, kiedy wzniesiono ją jako kościół farny dla Nowego Miasta.

Przedsionek kościoła Mariackiego skrywa w sobie bezcenne dzieło sztuki - późnogotyckie (z około 1470 roku) malowidło ścienne o długości 22 m. Przedstawia ono popularny w tamtym czasie motyw tańca śmierci, czyli korowodu różnych warstw społecznych, zarówno duchowieństwa jak i osób świeckich, maszerujących ramię w ramię ze śmiercią.

Wystrój samego wnętrza świątyni jest barokowy. W trakcie wizyty warto zwrócić uwagę na organy z pierwszej ćwierci XVIII wieku, lożę cesarską z przełomu XVIII/XIX wieku, chrzcielnicę z 1437 roku oraz ołtarz ufundowany przez berlińskich mieszczan.

Przed wojną całe otoczenie kościoła była gęsto wypełnione kamienicami. Dziś jedynym śladem po tamtych czasach są umieszczone na posadzce linie, które wskazują nam historyczny układ zabudowy.

Naprzeciwko świątyni stoi neobarokowa fontanna Neptuna (niem. Neptunbrunnen) z końca XIX wieku, która przed wojną ozdabiała okolicę zamku królewskiego. Wysoki na blisko 9 m Neptun otoczony jest personifikacjami czterech najważniejszych rzek leżących w granicach XIX-wiecznego państwa niemieckiego: Łaby, Odry, Renu i… Wisły.

Czerwony Ratusz

Po zwiedzeniu kościoła Mariackiego warto udać się do Czerwonego Ratusza (niem. Rotes Rathaus), który swój przydomek otrzymał z racji koloru fasady silnie kontrastującej z okoliczną zabudową. Wzniesiono go pomiędzy 1861 a 1869 rokiem w miejscu wcześniejszego średniowiecznego magistratu. W tym celu zburzono niemało historycznej zabudowy, co wywołało liczne kontrowersje, ale władze miejskie argumentowały to tym, że w związku z dynamicznym rozwojem Berlina miasto po prostu potrzebuje większej siedziby.

Spoglądając na fasadę budynku warto zwrócić uwagę na 36 terakotowych płaskorzeźb przedstawiających historię miasta od jego początków aż do zjednoczenia Niemiec w drugiej połowie XIX stulecia. Pierwsza ze scen kroniki prezentuje konwersję Słowian na chrześcijaństwo, a ostatnia radujący się tłum Berlińczyków, który dopiero co otrzymał wiadomość z Wersalu o powstaniu Cesarstwa Niemieckiego.

Nikolaiviertel - imitacja dawnego Berlina ze świetnym (darmowym) muzeum domu mieszczańskiego

Nikolaiviertel (pol. dzielnica Mikołaja) to urokliwy zakątek Berlina rozciągający się bezpośrednio za Czerwonym Ratuszem. Jest on imitacją najstarszej części stolicy Niemiec, która została niemal w całości zrównana z ziemią w 1945 roku.

Po wojnie obszar ten znalazł się w granicach Berlina Wschodniego i na odbudowę czekał aż do lat osiemdziesiątych. Władze NRD wykorzystując zbliżającą się rocznicę 750-lecia założenia Berlina odtworzyły Nikolaiviertel z zachowaniem oryginalnego układu ulic oraz wznosząc budynki z fasadami stylizowanymi na historyczne. Efekt ich prac do dziś budzi niemało kontrowersji, a co bardziej złośliwi nazywali odbudowane założenie enerdowskim Disneylandem. Niektóre z wznoszonych z prefabrykatów budynki faktycznie oddają klimat przedwojennego miasta, ale wiele z nich wygląda pokracznie.

Mimo to z perspektywy turysty Nikolaiviertel jest przyjemnym miejscem na krótki spacer. Na turystów czeka tu też kilka muzeów oraz restauracji. Wśród najciekawszych atrakcji dzielnicy warto wymienić:

• Odbudowany kościół św. Mikołaja, we wnętrzu którego działa dziś muzeum poświęcone historii świątyni oraz okolicy. Budowla była pierwotnie kamienną bazyliką romańską, o czym przypominają dolne fragmenty ścian. Według nas jest to atrakcja wyłącznie dla fanów historii i architektury średniowiecza, a pozostali mogą się w niej nieco znudzić.
• Muzeum w Domu Knoblaucha - tuż obok stoi narożny dom z XVIII wieku, który szczęśliwie przetrwał bombardowania. Jest to najstarszy dom mieszczański w Berlinie, a dziś w jego wnętrzu mieści się muzeum poświęcone stylowi biedermeier, dominującemu w mieszczańskiej architekturze wnętrz pierwszej połowy XIX wieku.
• Pałac Ephraima - pięknie zdobiony rokokowy pałac, który odbudowano z wykorzystaniem oryginalnych dekoracji rozebranych jeszcze przed wybuchem II wojny światowej. Dziś działa w nim muzeum, w którym wystawiane są różne wystawy tematyczne. Będąc w okolicy podejdźcie zobaczyć jego fasadę!
• Kurfürstenhaus - zachowany gmach z końca XIX wieku charakteryzujący się bogato zdobioną neorenesansową fasadą z czerwonego piaskowca.

Wszystkie trzy muzea możemy zwiedzić kupując ważny przez 2 dni bilet łączony w cenie 15€.

Więcej o atrakcjach najstarszej dzielnicy Berlina przeczytacie w naszym artykule: Nikolaiviertel w Berlinie: spacer po odtworzonym starym mieście

Ruiny kościoła franciszkanów oraz pozostałości po średniowiecznym murze obronnym

Jeśli po wizycie w Nikolaiviertel chcielibyśmy zobaczyć autentyczne pozostałości po średniowiecznym Berlinie, wystarczy przespacerować się kawałek na północny-zachód, gdzie pod adresem Klosterstraße 73a odnajdziemy ruiny kościoła należącego dawniej do klasztoru franciszkanów (niem. Ruine der Franziskaner-Klosterkirche).

Kompleks ten był jednym z pierwszych przykładów gotyku ceglanego na terenie Brandenburgii. Najstarszy kościół istniał w tym miejscu już w 1250 roku, ale widoczna dziś budowla powstała około 20-30 lat później. Jest ona interesującym przykładem okresu przejściowego pomiędzy stylami architektonicznymi - jej główna nawa posiada widoczne cechy romańskie, ale chór jest już typowo gotycki.

W trakcie reformacji w 1539 roku klasztor został rozwiązany, a pozostałe po nim zabudowania wykorzystano do celów świeckich - działała tu jedna z najważniejszych szkół mieszczańskich, w której nauki pobierali m.in. architekt Karl Friedrich Schinkel oraz Otto von Bismarck.

W kwietniu 1945 roku kompleks znacznie ucierpiał w trakcie bombardowań. Przetrwały zaledwie ściany, które pozostawiono w formie trwałej ruiny. Dziś możemy zwiedzić je za darmo. W podziemiach zabytku wyświetlany jest film przybliżający historię obiektu.

Kawałek za kościołem, przy ulicy Littenstraße, zachował się odcinek średniowiecznego muru obronnego, który otaczał berlińskie stare miasto. Tuż obok działa najstarsza restauracja w Berlinie - Zur letzten Instanz - ale nie możemy niestety napisać nic więcej o jakości serwowanych w niej dań.

Brama Brandenburska i ulica Unter den Linden

Aleja Unter den Linden od wieków należy do najbardziej reprezentacyjnych ulic Berlina. Swoją nazwę Alei pod Lipami zawdzięcza drzewom rosnącym po obu jej stronach, które zaczęto sadzić już w XVII wieku. Trakt prowadził od Bramy Brandenburskiej w kierunku zamku królewskiego. Na całym jego przebiegu natrafimy na liczne zabytki oraz monumenty, w tym:

• Muzeum Historii Niemiec (niem. Deutsches Historisches Museum) mieszczące się w odrestaurowanej zbrojowni (niem. Zeughaus), będącej najstarszym budynkiem przy Unter den Linden [niestety, muzeum aż do 2025 roku jest zamknięte z powodu remontu].
• Nowy Odwach - klasycystyczny gmach wzniesiony według projektu Karla Friedricha Schinkla, który zamieniono współcześnie w miejsce pamięci ofiar tyranii. W jego wnętrzu ustawiono kopię niezwykle poruszającej rzeźby autorstwa Käthe Kollwitz. Artystka upamiętniła nią swojego poległego w I wojnie światowej syna.
• Sąsiadujące ze sobą pałace: klasycystyczny Kronprinzenpalais (pol. Pałac Następców Tronu) oraz barokowy Prinzessinnenpalais (pol. Pałac Księżniczek), które należały do rodu Hohenzollernów. Na początku XIX wieku oba budynki połączono łącznikiem projektu Schinkla.
• Pomnik konny Fryderyka Wielkiego, który na pewien czas przeniesiono do Poczdamu.
• Most Zamkowy (niem. Schlossbrücke) - zaprojektowana przez Schinkla przeprawa przez Sprewę łączy Unter den Linden z placem Lustgarten. Na moście ustawiono osiem grup rzeźbiarskich - każda z nich przedstawia boginię Nike oraz nagiego młodzieńca.
• plac Paryski (niem. Pariser Platz) - bezpośrednio przed Bramą Brandenburską wytyczono kwadratowy plac, który swoją nazwę otrzymał na pamiątkę wkroczenia wojsk koalicji antynapoleońskiej do Paryża. Wokół placu w różnych okresach istniało wiele reprezentacyjnych budowli, a w trakcie podziału Niemiec stanowił on ziemię niczyją. Dziś odnajdziemy tu chociażby odbudowany hotel Adlon, ambasadę Stanów Zjednoczonych czy berlińską Akademię Sztuki (niem. Akademie der Künste). Będąc w okolicy warto zajrzeć do ostatniego z wymienionych i zobaczyć modernistyczne wnętrza.

Bebelplatz i pomnik ukryty pod ziemią

Spacerując Unter den Linden nie sposób przegapić Bebelplatz (pol. plac Babela), jednego z najpiękniejszych placów Berlina. Idea wytyczenia reprezentacyjnego zakątka w sercu miasta pojawiła się w głowie Fryderyka Wielkiego w pierwszej połowie XVIII wieku. Na lokalizację wybrano obszar leżący całkiem niedaleko zamku królewskiego, przez który dotychczas przechodził mur obronny.

Misję zaprojektowania tzw. Forum Fridericianum otrzymał architekt Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff. Zgodnie z ideą władcy, który w przeciwieństwie do swojego ojca nad wyraz cenił sztukę, plac miał zostać otoczony placówkami kulturalnymi - w tym gmachem opery i biblioteką, a także nowym pałacem.

Pierwszym z powstałych budynków była opera, posiadającą status pierwszej opery publicznej ufundowanej na terenie Niemiec. Pierwotnie plac nazywano zresztą Opernplatz, i przydomek ten wciąż jest używany przez niektórych Berlińczyków. Nazwa Bebelplatz została nadana dopiero w 1947 roku w hołdzie Augustowi Bebelowi, jednemu z założycieli niemieckiej socjaldemokracji .

Inne zabytki Bebelplatz:

• kKtedra św. Jadwigi (niem. Sankt-Hedwigs-Kathedrale) będąca pierwszym kościołem katolickim wzniesionym w Berlinie po reformacji. Budowa wzorowanej na rzymskim Panteonie świątyni oraz wybór jej patronki były gestem wykonanym przez Fryderyka Wielkiego w kierunku śląskiej arystokracji po tym, jak Śląsk włączony został do Królestwa Prus.
• Stara Biblioteka (niem. Alte Bibliothek) ufundowana przez Fryderyka Wielkiego i wzniesiona w stylu barokowym biblioteka była prezentem władcy dla mieszkańców, który chciał udostępnić zdobycze nauki szerszemu gronu obywateli. Dziś w budynku mieści się jeden z wydziałów Uniwersytetu Humboldtów.
• Altes Palais (pol. Stary Pałac) - klasycystyczny pałac stojący w rogu placu od strony Unter den Linden, tuż przy bibliotece. Wzniesiono go dla księcia Wilhelma, późniejszego króla i pierwszego cesarza niemieckiego.

Plac w założeniu miał stanowić centrum wolnej wymiany myśli, ale ostatecznie zapisał się w historii z powodu całkowitego zaprzeczenia tej idei. To właśnie tu 10 maja 1933 roku odbyła się haniebna manifestacja polegającą na paleniu całych stosów książęk napisanych przez autorów wyznających rozbieżne wartości.

Przypomnieniem o tym wydarzeniu jest niewidoczny na pierwszy rzut oka pomnik umieszczony na środku placu. Ma on formę podziemnego pomieszczenia z pustymi półkami, symbolizującego pustkę po spalonych książkach, do którego możemy zajrzeć przez szybę. Umieszczono przy nim cytat z Heinricha Heine:

Gdzie się pali książki, dojdzie w końcu do palenia ludzi.

Gendarmenmarkt - najpiękniejszy plac Berlina

Gendarmenmarkt (pol. Plac Żandarmów) to kolejny z reprezentacyjnych placów niemieckiej stolicy. Na samym jego środku stoi klasycystyczna Sala Koncertowa (Konzerthaus) projektu Schinkla, przed którą odsłonięto pomnik Friedricha Schillera, autora „Ody do radości”.

Najbardziej znanymi atrybutami Gendarmenmarkt są jednak dwa budynki wzniesione na przeciwnych krańcach placu. Po północnej stronie stoi Katedra Francuska (niem. Französischer Dom), a po południowej Katedra Niemiecka (niem. Deutscher Dom). Co warto podkreślić, ich nazwy nie wywodzą się wcale od niemieckiego słowa Dom (oznaczającego katedrę), a od francuskiego dome (kopuła) - i odnosiły się do bliźniaczych wież nakrytych smukłymi kopułami, które dobudowano do każdej z budowli pod koniec XVIII wieku.

Katedra Francuska była świątynią wzniesioną dla hugenotów, francuskich protestantów, którzy odnaleźli schronienie w Berlinie, na czym bardzo zyskała lokalna kuchnia. Główna część budowli powstała w latach 1701-1705, a wieża z kopułą dopiero pod koniec stulecia. Dziś budowla pełni dwie funkcje - na parterze znajduje się skromny, jak przystało na świątynię ewangelików, kościół. Na wyższych piętrach działa natomiast muzeum poświęcone hugenotom wraz z punktem widokowym.

Po przeciwnej stronie placu stoi Katedra Niemiecka (niem. Deutscher Dom). Aż do II wojny światowej świątynię wykorzystywała społeczność luterańska. Pierwotna bryła została jednak doszczętnie zniszczona podczas działań wojennych. W trakcie odbudowy zabytku przekształcono go w placówkę kulturalną - dziś w środku działa muzeum poświęcone niemieckiemu parlamentaryzmowi, zaczynając od okresu rewolucji marcowej z 1848 roku aż do czasów współczesnych.

Berlin na słodko

W południowo-zachodnim rogu placu odnajdziemy sklep z czekoladą oraz kawiarnię Rausch Schokoladenhaus, która jest idealnym miejscem na krótki odpoczynek dla wszystkich miłośników słodkości. Ceny w środku należą co prawda do wysokich, ale podążą za nimi jakość tutejszych wyrobów. Nawet jeśli nie planujecie nic skosztować, i tak warto rzucić okiem do środka, gdzie na wystawie ustawiono wykonane z czekolady makiety różnych berlińskich symboli i zabytków. My będąc w Berlinie zawsze wpadamy tu na coś słodkiego.

Reichstag - wejście kopułę oraz spacer po dzielnicy rządowej

Monumentalny gmach Reichstagu, w którym urzęduje druga izba niemieckiego parlamentu, był naocznym świadkiem najważniejszych wydarzeń z najnowszej historii Niemiec. Jego budowę rozpoczęto pod koniec XIX stulecia. W 1918 roku z balkonu budowli ogłoszono początek republiki niemieckiej i jednocześnie koniec cesarstwa. 27 lutego 1933 roku gmach stanął w płomieniach, a o podpalenie oskarżono komunistów. W następstwie tych wydarzeń naziści zyskali pełnię władzy. W maju 1945 roku Berlin został zdobyty przez Armię Czerwoną, a już 2 maja wykonano słynne zdjęcie "Flaga nad Reichstagiem" (scena ta została zainscenizowana, a fotografię wyretuszowano).

W trakcie bitwy o Berlin gmach został poważnie zniszczony. Po raz pierwszy odbudowano go kilkanaście lat po wojnie, ale swoją obecna formę otrzymał dopiero w latach 1995-1999, kiedy całość nakryto szklaną kopułą. Trzeba przyznać, że połączenie odbudowanej w stylu historycznym bryły z nowoczesną kopułą wygląda dobrze.

W sąsiedztwie Reichstagu, po obu stronach Sprewy, stoją dwa modernistyczne kompleksy rządowe nazwane Marie-Elisabeth-Lüders-Haus oraz Paul-Löbe-Haus. Budynki łączy ze sobą dwukondygnacyjny most - niższy z poziomów dostępny jest dla wszystkich, a wyższy jedynie dla pracowników. Umiejscowienie budynków po obu stronach rzeki symbolizuje zjednoczenie kraju - do 1990 roku Sprewa była granicą pomiędzy Berlinem Wschodnim a Zachodnim.

Pomnik Pomordowanych Żydów Europy

Wśród berlińskich pomników na szczególną uwagę zasługuje Pomnik Pomordowanych Żydów Europy leżący niedaleko Bramy Brandenburskiej. Monument ma formę rozległego labiryntu utworzonego z 2711 betonowych filarów o różnej wielkości, z których najwyższe osiągają wysokość niemal 5 m. Liczba filarów nie jest przypadkowa - właśnie tyle stron znajduje się w Talmudzie, jednej z najważniejszych ksiąg judaizmu.

Cały monument udostępniony jest do zwiedzania i możemy swobodnie przechodzić jego korytarzami. Ta luźna forma pomnika od początku budziła kontrowersje, gdyż niektórzy odwiedzający traktują go nazbyt swobodnie - np. opalając się na betonowych płytach. Warto jednak podkreślić, że twórcom monumentu przyświecała idea stworzenia miejsca przyjaznego dla wszystkich, gdzie każdy będzie mógł czuć się swobodnie. Dodatkowo w podziemiach pod pomnikiem przygotowano obszar muzealno-wystawowy.

Więcej: Pomnik Pomordowanych Żydów Europy w Berlinie

Checkpoint Charlie i inne relikty miasta podzielonego murem - zwiedzanie Berlina śladami Muru Berlińskiego

Po zakończeniu II wojny światowej Niemcy podzielono na cztery strefy okupacyjne (amerykańską, brytyjską, francuską i rosyjską), a w 1949 roku na dwa niezależne państwa. We wschodniej części kraju powstało nadzorowane przez Związek Radziecki państwo nazywane Niemiecką Republiką Demokratyczną (polski skrót NRD, niemiecki DDR - Deutsche Demokratische Republik), a na zachodzie uformowano Republikę Federalną Niemiec (RFN, niemiecki skrót BRD).

W najbardziej nietypowej sytuacji znalazł się Berlin, czyli dawna stolica kraju. Miasto geograficznie leżało na terenie Niemiec Wschodnich, ale jego zachodnia część, nazywana Berlinem Zachodnim, okupowana była przez prodemokratycznych Aliantów (Francję, Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię). Wschodni obszar miasta określano Berlinem Wschodnim.

Sytuacja ta była w dłuższej perspektywie nie do pogodzenia, ponieważ mała enklawa zachodu była stałym miejscem ucieczki dla wszystkich niezadowolonych z enerdowskich rządów. Chcące zaradzić tej sytuacji władze NRD pod osłoną nocy 13 sierpnia 1961 roku odgrodziły Berlin Zachodni i rozpoczęły budowę długiej na dziesiątki kilometrów fortyfikacji nazywanej Murem Berlińskim (niem. Berliner Mauer), która na zawsze odmieniła miasto. Mimo że po zjednoczeniu kraju mur rozebrano, to wciąż zachowało się po nim wiele śladów, a dawny przebieg fortyfikacji jest widoczny w układzie stolicy Niemiec.

Wśród najważniejszych pamiątek po Murze Berlińskim warto zwrócić uwagę na:

• Miejsce Pamięci Muru Berlińskiego przy Bernauer Straße, gdzie zobaczymy fragment fortyfikacji w historycznym, oryginalnym kształcie.
• Checkpoint Charlie, czyli miejsce po dawnym przejściu granicznym, gdzie ustawiono pomnik w formie budki strażniczej - dla wielu turystów to obowiązkowy punkt zwiedzania Berlina.
• East Side Gallery - najdłuższy zachowany w całości fragment muru, który od 1990 roku wykorzystywany jest jako najdłuższa na świecie galeria sztuki na świeżym powietrzu.
• Pałac Łez (niem. Tränenpalast) - historyczna hala odpraw oraz punkt kontroli, przez które musiał przejść każdy wybierający się z NRD do Berlina Zachodniego. Dziś w budynku mieści się naprawdę ciekawe darmowe muzeum, odwiedzając które dowiecie się więcej o tamtych czasach.

Więcej informacji o opisanych wyżej i innych śladach Muru Berlińskiego znajdziecie w naszym rozbudowanym przewodniku: Mur Berliński: krótka historia, mapa, szlak turystyczny i ciekawostki.

East Side Gallery

O East Side Gallery, czyli najdłuższej na świecie galerii sztuki na świeżym powietrzu, wspomnieliśmy już w poprzednim punkcie. Jest to najdłuższy zachowany odcinek muru, który stanowił część tzw. muru wewnętrznego skierowanego w stronę Berlina Wschodniego. Był on jednak wyższy niż w innych miejscach, ponieważ stał przy ulicy Mühlenstraße, którą przewożono zagranicznych oficjeli. Jako, że władze NRD chciały ukryć przed nimi widok smutnych fortyfikacji, to mur wzdłuż przebiegu ulicy podwyższono.

W 1990 roku betonową ścianę pokryto malowidłami stworzonymi przez ponad 100 artystów z całego świata, a najbardziej znane malowidło przedstawia pocałunek Leonida Breżniewa oraz Ericha Honeckera (przywódcy NRD).

East Side Gallery możemy obejrzeć za darmo przez 24 godziny na dobę. Więcej informacji znajdziecie w naszym artykule: East Side Gallery w Berlinie.

Zachowany fragment muru stoi nieopodal mostu Oberbaum (niem. Oberbaumbrücke), który w czasie podziału Niemiec wykorzystywany był jako przejście graniczne. Przeprawa ta stanowi jeden z najciekawszych architektonicznie mostów w stolicy Niemiec. Wzniesiono ją w pod koniec XIX stulecia w stylu gotyku ceglanego północnych Niemiec.

Tiergarten: zielone płuca Berlina oraz ogród zoologiczny

Park Tiergarten, który znajduje się na terenie dzielnicy o tej samej nazwie, należy nie tylko do największych parków w Berlinie, ale i w całych Niemczech. Wypełniają go rozliczne ścieżki, rzeźby, ogrody tematyczne oraz pojedyncze zabytki.

Bliżej zachodniego końca parku, na samym środku ronda, stoi Kolumna Zwycięstwa (niem. Siegessäule). Ten zwieńczony posągiem bogini Nike z brązu monument wzniesiono jako upamiętnienie zwycięstw militarnych Prus nad Danią, Austrią oraz Francją, a dziś pełni on funkcję punktu widokowego.

Kilka kroków na północ od Kolumny Zwycięstwa pośród drzew skrywa się pomnik upamiętniający Ottona von Bismarcka (niem. Bismarck-Nationaldenkmal). Pierwotnie stał on na placu naprzeciwko parlamentu, lecz w 1938 roku został przeniesiony na obecne miejsce. Sama statua przedstawiająca niemieckiego kanclerza nie należy może do nazbyt interesujących, ale warto zwrócić uwagę na cztery umieszczone koło niego rzeźby będące alegoriami jego dokonań. Przedstawiają one m.in. Atlasa dźwigającego na swoich plecach kulę ziemską oraz Sybillę odpoczywającą na plecach sfinksa.

Dwa inne warte uwagi obiekty na terenie parku Tiergarten to neoklasyczny zamek Bellevue (niem. Schloss Bellevue), w którym dziś urzęduje niemiecki prezydent (nie jest możliwy do zwiedzania), oraz Dom Kultur Świata (niem. Haus der Kulturen der Welt). Drugi z nich powstał w 1957 roku z okazji Międzynarodowej Wystawy Architektury (ang. International Building Exhibition , Interbau) i był odpowiedzią Berlina Zachodniego na monumentalne kolosy wznoszone przez władze NRD. Mimo upływu lat budowla wciąż wygląda nowocześnie.

Do południowo-zachodniego krańca Tiergarten przylega berlińskie ZOO. Bezpośrednio przy ogrodzie stoi oddzielnie biletowane akwarium (Aquarium Berlin).

Pałac Charlottenburg - barokowo-rokokowa perła stolicy Niemiec

Kawałek na zachód od centrum Berlina odnajdziemy barokowo-rokokowy kompleks parkowo-pałacowy Charlottenburg, będący jednym z najważniejszych śladów po dawnej potędze władającego Prusami rodu Hohenzollernów.

Turystom do zwiedzania udostępniono w sumie pięć obiektów, w tym dwa skrzydła pałacu. Środkowe, nazywane Starym Pałacem, wzniesiono w stylu barokowym jeszcze za panowania Fryderyka I. To właśnie w tej części kompleksu zobaczymy Gabinet z Porcelaną ozdobiony przez 2700 porcelanowych naczyń oraz innych obiektów. Wschodnie skrzydło, które nazywane jest Nowym Skrzydłem, wybudował Fryderyk Wielki niedługo po wstąpieniu na tron. Styl zdobiący pomieszczenia tej części pałacu nazywany jest czasami rokokiem fryderycjańskim.

Kompleks pałacowy Sanssouci i inne atrakcje Poczdamu

Sąsiadujący z Berlinem Poczdam posiada tyle atrakcji, że chcąc zwiedzić je wszystkie musielibyśmy spędzić w nim dobrych kilka dni. Nie każdy z naszych czytelników ma zapewne aż tyle czasu, ale polecamy Wam zarezerwować chociażby jeden cały dzień, aby wsiąść w kolejkę podmiejską i poznać to przepełnione zabytkami miasto. Najważniejszymi z nich są letnie pałace oraz pawilony wznoszone przez reprezentantów rządzącego Brandenburgią i Prusami (a później także Cesarstwem Niemieckim) rodu Hohenzollernów.

Najbardziej znanym poczdamskim kompleksem pałacowym jest Park Sanssouci, na terenie którego wzniesiono kilka pałaców (w tym słynny rokokowy Pałac Sanssouci), pawilonów oraz monumentów. Wstęp do parku jest darmowy - biletowane są dopiero konkretne atrakcje. W Parku Sanssouci możemy spędzić nawet cały dzień, warto więc zapoznać się z biletem dziennym sanssouci+, który dostępny jest także w wersji dla całej rodziny.

Więcej informacji o zwiedzaniu parku znajdziecie w naszym artykule: Park Sanssouci w Poczdamie - jak zaplanować zwiedzanie?

Innymi z popularnych poczdamskich pałaców są: Pałac Cecilienhof, w którym odbyła się konferencja poczdamska, oraz Pałac Marmurowy. Oba znajdują się w ogólnodostępnym Nowym Ogrodzie (niem. Neuer Garten).

Hackesche Höfe - spacer przez osiem secesyjnych dziedzińców

Hackesche Höfe to wzniesiony w pierwszej dekadzie XX wieku kompleks ośmiu połączonych ze sobą wewnętrznych dziedzińców, z których każdy został udekorowany w inny sposób. Wejście do pierwszego z nich, mogącego pochwalić się najciekawszą dekoracją wykonaną z płytek, znajduje się pod adresem Rosenthaler Straße 40.

Współcześnie dziedzińce zajmowane są przez sklepy oraz restauracje. Jeden z nich ozdobiono pracami sztuki ulicznej, w tym muralem przedstawiającym Annę Frank. Dawniej obszar ten zamieszkany był przez społeczność żydowską, a tuż obok rozciągał się kirkut. Przechodząc pomiędzy dziedzińcami warto zwrócić uwagę na wymyślne schody w klatkach schodowych.

Sekrety Berlina - secesyjne pomieszczenie w sklepie odzieżowym

Po przejściu przez Hackesche Höfe warto podejść pod adres Muenzstraße 21-23. Znajdziemy tam historyczny budynek wychodzący na wewnętrzny dziedziniec, w którym działa obecnie sklep firmy Tommy Hilfiger. Na piętrze zachowało się tam pomieszczenie z oryginalnym secesyjnym wystrojem - z zielonym kominkiem pokrytym ceramiką oraz sufitem i ścianami wyłożonymi drewnem.

Niemieckie Muzeum Techniki

Podobnie jak Wyspa Muzeów jest punktem obowiązkowym dla wszystkich sympatyków sztuki, tak Niemieckie Muzeum Techniki (niem. Deutsches Technikmuseum) powinno zachwycić każdego, kto fascynuje się kolejnictwem, lotnictwem i generalnie rozwojem technologii.

Kolekcja muzeum wystawiana jest w kilku budynkach, w tym w historycznych obiektach dawnej stacji przeładunkowej nieistniejącego już dworca dalekobieżnego Anhalter Bahnhof. Do muzeum przylega też park muzealny, na terenie którego zobaczymy dwa wiatraki oraz browar z historycznym wyposażeniem.

Muzeum może poszczycić się wręcz gigantyczną ilością eksponatów. Najbardziej okazałe z nich zobaczymy w sekcjach poświęconych: kolejnictwu, lotnictwu, transportowi drogowemu oraz żegludze. Oprócz nich na odwiedzających czekają również wystawy poświęcone m.in.: historii cukru, tekstyliom, chemii i farmacji, produkcji kufrów i biżuterii, technice filmowej, technice fotograficznej, informatyce, technice druku i papiernictwu. Na koniec będziecie mogli udać się do Centrum Nauki Spectrum, gdzie przygotowano około 150 stanowisk badawczych do samodzielnych eksperymentów. Bez przesady można więc stwierdzić, że każdy znajdzie tu coś dla siebie!

Plac Poczdamski i Sony Center

Otoczony nowoczesnymi wieżowcami plac Poczdamski (niem. Potsdamer Platz) jest symbolem przemiany, jaką po zjednoczeniu przeszła stolica Niemiec. Do lat czterdziestych poprzedniego stulecia był to jeden z najbardziej ruchliwych węzłów komunikacyjnych w mieście. Podczas wojny cała tutejsza zabudowa została zamieniona w gruzowisko, a w okresie podziału na część wschodnią i zachodnią była to martwa strefa, przez którą przechodził Mur Berliński.

Po wojnie przeprowadzono ambitny projekt rewitalizacji całego obszaru, w ramach którego powstało około 20 nowoczesnych budowli oraz wytyczono 10 nowych ulic. Najbardziej znanym obiektem przy placu jest kompleks Sony Center, który wyróżnia się dziedzińcem przykrytym kopułą przypominającą otwarty parasol. W środku mieszczą się biura, kino czy kawiarnie.

Innym z obiektów wartych uwagi przy placu jest wieża Kollhoff o wysokości 101 metrów. Na ostatnich piętrach wieżowca działa punkt widokowy PANORAMAPUNKT, na który wjeżdża się jedną z najszybszych wind w Europie.

Kulturforum - galeria z obrazami Starych Mistrzów i inne placówki kulturalne

Sąsiadujący z placem Poczdamskim obszar nazywany Kulturforum powstał na terenie Berlina Zachodniego jako reakcja na stratę Wyspy Muzeów oraz innych gmachów kulturalnych (takich jak opera czy sala koncertowa), które znalazły się po stronie NRD. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych poprzedniego wieku wytyczono nowoczesne założenie urbanistyczne z filharmonią, bibliotekami, muzeami oraz placówkami kultury.

Dziś wciąż działa tu kilka ważnych berlińskich muzeów. w tym przede wszystkim Galeria Malarstwa (niem. Gemäldegalerie), która posiada jedną z najważniejszych europejskich kolekcji dzieł sztuki z okresu rozciągającego się od XIII wieku aż do końcówki XVIII stulecia. Wystawiane są tu prace takich artystów jak: Caravaggio, Vermeer, Rembrandt (aż 16 dzieł), Rubens, Dürer, Botticelli czy Pieter Bruegel (w tym słynne "Przysłowia niderlandzkie"). W naszych oczach jest to jedna z najciekawszych galerii sztuki w Europie, która co ciekawe - z racji położenia - jest bardzo często omijanana przez turystów. Podczas naszej ostatniej jesiennej wizyty oprócz nas w środku było kilkadziesiąt osób, a sale mieliśmy praktycznie zawsze tylko dla siebie.

Więcej informacji o wybranych muzeach Kulturforum znajdziecie w naszym artykule: Muzea w Berlinie - kulturalny przewodnik po stolicy Niemiec

Kościół Pamięci Cesarza Wilhelma, Kurfürstendamm oraz KaDeWe

Jednym z symboli powojennej odbudowy Berlina jest wzniesiony w 1961 roku Kościół Pamięci Cesarza Wilhelma (niem. Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche), łączący w sobie modernistyczną wizję z pamięcią o dawnych czasach.

Pierwotna świątynia w stylu neoromańskim powstała w tym miejscu pod koniec XIX wieku. Jej fundatorem był cesarz Wilhelm II, który chciał okazałym gmachem uczcić pamięć dziadka Wilhelma I. Budowla imponowała rozmachem, a jej centralna wieża (jedna z pięciu) należała do najwyższych punktów w mieście. Kres świątyni przypadł na listopad 1943 roku, a z okazałej budowli została tylko ruina.

Po zakończeniu wojny trwały spory o podejście do rewitalizacji/odbudowy kościoła. Pomysły były różne - od całkowitego zniszczenia i wzniesienia całkiem nowej budowli, po stworzenie we wnętrzu ruiny miejsca pamięci. Ostatecznie postawiono na rozwiązanie pośrednie - pozostawiono ruinę centralnej wieży historycznego budynku i otoczono ją modernistycznymi gmachami: nowym Kościołem Pamięci na planie ośmiokąta oraz dzwonnicą na planie sześciokąta. Ściany współczesnych budowli pokrywają płyty w kształcie plastrów miodu. Na niepowtarzalny wygląd wnętrza świątyni rzutuje niebieski witraż, na który składa się ponad 21 000 szklanych elementów.

W okolicy kompleksu odnajdziemy dwie popularne ulice handlowe. Na zachód odchodzi Tauentzienstraße, przy której działa słynne centrum handlowe Kaufhaus des Westens (w skrócie KaDeWe).

W przeciwnym kierunku prowadzi długa na około 3,5 kilometra ulica Kurfürstendamm (nazywana przez Berlińczyków Ku’damm), która w czasach podziału miasta pełniła funkcję głównego bulwaru handlowego Berlina Zachodniego. Mimo że w ostatnich dekadach straciła trochę na znaczeniu, to wciąż działają przy niej liczne sklepy eksluzywnych światowych marek.

Friedrichstraße - wizytówka współczesnego Berlina

Po zjednoczeniu Berlina ulica Friedrichstraße (pol. ulica Fryderyka) przekształcona została w jedną z największych wizytówek miasta. W latach 90. wzniesiono przy niej trzy centra handlowe, nazwane Quartier 205, Quartier 206 oraz Quartier 207, które stoją jedno za drugim na całej długości wspomnianego w poprzednim punkcie placu Gendarmenmarkt.

Każdy z trzech budynków zbudowano w innym stylu i wyróżniają się one różnymi cechami - na przykład środkowy powstał na modłę Art déco, a Quartier 207, w którym mieści się filia paryskiej Galerii Lafayette, wyróżnia się monumentalnymi szklanymi stożkami zainstalowanymi w centralnym punkcie budynku. Wszystkie z trzech kompleksów połączone zostały podziemnym pasażem.

Innym wartym uwagi obiektem przy Friedrichstraße jest księgarnia Dussmann das KulturKaufhaus. Jej wnętrze skrywa dwa skarby. Pierwszym z nich jest malowniczy ogród wertykalny z kilkoma tysiącami gatunków roślin, który zajmuje całą wewnętrzną, tylną ścianę budynku. Drugim jest stojący w holu egipski sfinks, który pochodzi z XV wieku przed naszą erą i został wypożyczony z jednego z berlińskich muzeów.

Więcej o powyższych budynkach oraz innych wybranych przykładach powojennej architektury przeczytacie w naszym przewodniku: Architektura powojennego Berlina - modernizm, socrealizm i nowoczesna zabudowa

Atrakcje Berlina poza utartym szlakiem

Cytadela oraz Stare Spandau (plus modernistyczna dzielnica wpisana na listę UNESCO)

Chcąc zobaczyć najstarsze budynki współczesnego Berlina wystarczy udać się do dzielnicy Spandau, która aż do 1920 roku posiadała status samodzielnego miasta. I co ciekawe, uzyskała prawa miejskie pięć lat wcześniej niż sam Berlin!

Jej najbardziej znaną atrakcją jest świetnie zachowana renesansowa cytadela Spandau z czterema bastionami. Na terenie twierdzy uchowały się dwa obiekty należące do istniejącego wcześniej w tym samym miejscu średniowiecznego zamku: wieża Juliusza z początku XIII stulecia (najstarszy zabytek Berlina!) oraz palatium z XV wieku. Po wojnie cytadelę przekształcono w kompleks muzealny, a w dawnych budynkach wojskowych przygotowano różnorodne wystawy historyczne. Wśród nich wyróżnia się przede wszystkim kolekcja monumentów, które na pewnym etapie zostały usunięte z ulic stolicy Niemiec - jej ozdobą są marmurowe rzeźby zdemontowane z bulwaru Siegesallee.

Cytadela jest otwarta dla wszystkich, ale jeśli chcielibyśmy zwiedzić również muzea, to musimy zakupić bilet wstępu.

Więcej: Cytadela Spandau (Zitadelle Spandau) w Berlinie

Stare Spandau z najstarszym domem w Berlinie

Dosłownie dziesięć minut spaceru dzieli cytadelę od Starego Spandau (niem. Spandauer Altstadt), czyli najstarszej części dawnego miasta, gdzie natrafimy na kilka wartych uwagi obiektów. Jednym z nich jest Dom Gotycki (niem. Gotisches Haus, adres: Breite Straße 32) z XV stulecia, który posiada status najstarszego domu mieszkalnego w Berlinie!

Na parterze budynku funkcjonuje dziś informacja turystyczna, a na piętrze działa muzeum poświęcone historii Spandau. Ozdobą zabytku jest oryginalne sklepienie żebrowe.

Pośród innych zabytków warto wymienić również gotycki kościół św. Mikołaja (niem. St.-Nikolai-Kirche) wraz z muzeum diecezjalnym oraz fragment oryginalnego muru obronnego przy ulicy Viktoria-Ufer.

Molecule Men i park Treptower

Całkiem niedaleko East Side Gallery odnajdziemy dwa diametralnie różniące się od siebie monumenty. Pierwszym z nich jest wysoka na niemal 30 m rzeźba pod tytułem Molecule Men, która przedstawia trzy zbliżające się do siebie postacie. Stanęła ona bezpośrednio w Sprewie (rzeka stanowiła w czasach podziału Berlina granicę) i symbolizuje bliskość trzech dzielnic: Treptow, Kreuzberg oraz Friedrichshain.

Kawałek dalej na południowy-wschód rozciąga się park Treptower. Większość jego obszaru zajmuje cmentarz wojenny będący jednocześnie Pomnikiem Żołnierzy Radzieckich. Na jednym z jego końców, na sztucznym kopcu, ustawiono monumentalny posąg o wysokości 12 m. Przedstawia on radzieckiego żołnierza z mieczem i niemieckim dzieckiem rękach, który nogą kruszy swastykę.

Trasa prowadząca do posągu oflankowana jest olbrzymimi płaskorzeźbami w stylu klasycystycznym prezentującymi sceny wojenne wraz z wygrawerowanymi cytatami z Józefa Stalina (po rosyjsku i niemiecku). Na samym środku parku ustawiono granitowy portal z otwartym dachem, w środku którego ustawiono statuy dwóch klęczących żołnierzy. Na obu ścianach portalu umieszczono komunistyczny sierp i młot.

Bez większej przesady możemy stwierdzić, że dla wielu odwiedzających Berlin Polaków wygląd i rozmach monumentu mogą być niemałym szokiem.

Nowa Synagoga oraz monument pamiątkowy po starym żydowskim cmentarzu

Położona niedaleko ścisłego centrum Nowa Synagoga (niem. Neue Synagoge) należy do najciekawszych architektonicznie zabytków Berlina. Jej pierwszym projektantem był Eduard Knoblauch, a po jego śmierci odpowiedzialność za dokończeniem budowy przejął Friedrich August Stüler.

Monumentalny gmach mógł pomieścić ponad 3000 osób. Jego ozdobą jest gigantyczna kopuła zdobiona w stylu mauretańskim, przy projektowaniu której Knoblauch miał wzorować się na słynnej hiszpańskiej Alhambrze. Współcześnie gmach Nowej Synagogi zajmowany jest przez Centrum Judaicum. W środku przygotowano wystawę stałą poświęconą historii świątyni oraz społeczności żydowskiej w Berlinie. Budynek możemy zwiedzić samodzielnie z przewodnikiem audio lub podczas wycieczki grupowej.

Kilka kroków od Nowej Synagogi, pod adresem Große Hamburger Str. 26, odnajdziemy miejsce pamięci po dawnym kirkucie (cmentarzu żydowskim).

Warto w tym miejscu przypomnieć, że w latach trzydziestych poprzedniego stulecia Berlin zamieszkany był przez liczną mniejszość żydowską, liczącą dużo powyżej 100 tysięcy osób. Co więcej - Nowa Synagoga nie była wcale jedyną tak monumentalną świątynią judaistyczną w mieście. W latach 1903-04 wzniesiono neoromańską synagogę Rykestrasse o pojemności ponad 2000 osób, która przetrwała wojnę i wciąż jest aktywnym miejscem kultu. Świątynia posiada obecnie status największej synagogi w Niemczech i jednej z największych w Europie. Jeśli chcielibyście ją zwiedzić, możecie wybrać się na wycieczkę z przewodnikiem.

Innym obiektem przybliżającym historię berlińskich Żydów jest Muzeum Żydowskie w Berlinie (niem. Jüdisches Museum Berlin). Zajmuje ono dwa sąsiadujące ze sobą budynki - zrewitalizowany barokowy pałacyk oraz nowoczesne skrzydło zaprojektowane przez Daniela Libeskinda.

Co zjeść w Berlinie?

Jakie słowo najlepiej charakteryzuje berlińską gastronomię? Różnorodność. Zjemy tu niemal wszystko - od szybkich dań (to właśnie w Berlinie wynaleziono döner kebapa oraz currywurst, czyli frytki polane specjalnym sosem i posypane przyprawą curry), przez kuchnię wegańską, przysmaki z Bliskiego Wschodu i Azji, po tradycyjną kuchnię berlińską, na której swoje piętno odcisnęła bogata historia miasta.

Co więcej, w niemieckiej stolicy każdy powinien znaleźć miejsce odpowiednie na swoją kieszeń. Oprócz ponad 20 restauracji nagrodzonych gwiazdkami Michelin, w Berlinie działają także setki bardziej przystępnych cenowo lokali. O dziwo, w Berlinie nie tak łatwo będzie nam zasmakować w tradycyjnej kuchni. Chcąc spróbować jednego z historycznych dań będziemy musieli trochę się natrudzić, aby znaleźć odpowiednią restaurację.

Wspominając o typowo berlińskich daniach nie sposób zapomnieć o klopsach królewieckich (niem. Königsberger Klopse) w białym sosie z kaparami, gotowanej golonce (Eisbein, co możemy przetłumaczyć jako „lodowa noga”) czy kotletach mielonych w stylu berlińskim (Buletten), które serwowane są gdzieniegdzie jako przekąska do piwa.

Więcej informacji o tradycyjnej berlińskiej kuchni (i nie tylko), wraz z kilkoma polecanymi restauracjami, znajdziecie w naszym artykule: Co zjeść w Berlinie? Tradycyjne potrawy, street food i desery

Berliner Weisse - berlińskie piwo pszeniczne

Niewiele miast może pochwalić się wynalezieniem własnego stylu piwnego, a to właśnie w stolicy Niemiec powstał Berliner Weisse. Jest to piwo pszeniczne w stylu sour, jasne, stosunkowo mocno kwaśne, o niskiej objętości alkoholu (około 3%).

Według lokalnej legendy w trunku tym szczególnie zasmakowali okupujący Berlin żołnierze wojsk napoleońskich, którzy mieli nazywać go... szampanem północy.

Berliner Weisse występuje w trzech wersjach: "gołej", która dla wielu może być zbyt kwaskowata, oraz z dodatkiem syropu z malin (niem. Himbeersirup, podany trunek ma kolor czerwony) lub syropu ziołowego z przytulii wonnej (niem. Waldmeistersirup, podany trunek ma kolor zielony).

Aż trudno uwierzyć, że w XX wieku styl ten niemal wymarł. Jeszcze do niedawna piwa Berliner Weisse produkował praktycznie tylko koncern Berliner Kindl, lecz w ostatnim czasie warzeniem tego gatunku zajęły się też mniejsze, lokalne browary (np. browar Lemke). Wciąż jednak możemy mieć problem z dostaniem piwa Berliner Weisse w typowym pubie, choć zauważyliśmy, że piwo to czasami dostępne jest w… kawiarniach!

A gdzie napić się piwa Berliner Weisse? Tego dowiecie się z naszego artykułu: Berliner Weisse i inne piwa oraz likiery produkowane w Berlinie

Zwiedzanie Berlina - wskazówki i informacje praktyczner

Karty zniżkowe w Berlinie

Dwie najbardziej znane karty berlińskie to Berlin Welcome Card oraz Museum Pass Berlin.

Pierwsza z nich zapewnia darmowy transport publiczny w obrębie stref AB lub ABC (w zależności od wybranej opcji) oraz zniżki przy wstępie do wielu placówek kulturalnych. Dodatkowo istnieje również wersja droższa umożliwiająca wejście do obiektów Wyspy Muzeów. Więcej o kartce znajdziecie TUTAJ.

Druga to łączony zniżkowy bilet do muzeów w stolicy Niemiec (ich lista znajduje się pod tym linkiem).