Belweder w Wiedniu - muzea, zwiedzanie, historia
Poza cesarskim Schonbrunn oraz położonym w centrum miasta Hofburgiem, Wiedeń może poszczycić się kilkoma innymi wspaniałymi pałacami. Do najciekawszych zalicza się słynny Belweder z przepięknym XVIII-wiecznym ogrodem oraz dwoma pałacami - Dolnym i Górnym. Choć nigdy nie pełnił on funkcji głównej rezydencji Habsburgów, przez pewien czas należał do rodziny cesarskiej.
Miłośnicy sztuki przybywają tłumnie do Górnego Belwederu, większego z pałaców, który pełni funkcję muzeum. W jego zbiorach znajdują się dzieła cenionych artystów, a prawdziwą ozdobą kolekcji jest słynny "Pocałunek" Gustawa Klimta.
W naszym przewodniku po Belwederze znajdziecie zarówno informacje praktyczne o wszystkich atrakcjach, jak i wprowadzenie historyczne.
Belweder w Wiedniu i jego historia
Po odparciu osmańskiej nawałnicy w 1683 roku, okolice Wiednia ponownie zaczęły być postrzegane jako bezpieczne miejsce do życia. Niedługo później, w 1697 roku, teren dzisiejszego Belwederu - wówczas zajęty przez winnice - nabył książę Eugeniusz Sabaudzki, feldmarszałek i głównodowodzący wojskami Habsburgów. W 1714 roku rozpoczął budowę swojej letniej rezydencji, która miała odzwierciedlać jego zamiłowanie do sztuki i potęgę jego rodu. Projekt zostaje wkrótce rozszerzony, a nowy kompleks sięgał aż do Schwarzenbergu.
Za projekt Dolnego i Górnego Belwederu odpowiadał Johann Lucas von Hildebrandt - jeden z najwybitniejszych architektów baroku. Pierwotnie ogrody również wyszły spod jego ręki, jednak później poprawki naniósł Dominique Girard - uczeń André Le Nôtre, twórcy ogrodów w Wersalu.
Po śmierci księcia kompleks przeszedł w ręce Habsburgów. W 1776 roku Maria Teresa nakazała umieścić tu swoją kolekcję obrazów, tworząc pierwszą publiczną galerię sztuki w Wiedniu (później zbiory przeniesiono do Muzeum Historii Sztuki). Dopiero jednak cesarz Franciszek II (I) czasowo przekształcił Belweder w rezydencję dla członków rodziny cesarskiej.
W 1893 pałac stał się własnością arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, który mieszkał w Górnym Belwederze aż do swojej tragicznej śmierci w Sarajewie.
Po I wojnie światowej, wraz z upadkiem monarchii, Belweder przeszedł w ręce państwa austriackiego i do dziś pełni funkcję muzeum sztuki. W 1945 roku kompleks ucierpiał podczas alianckich bombardowań, jednak w kolejnych latach został odbudowany.
Jak zwiedzać Belweder?
Belweder można zwiedzać na wiele sposobów. Naszym zdaniem rozsądne minimum to spacer po ogrodach oraz wizyta w Górnym Belwederze, gdzie znajduje się główna kolekcja dzieł sztuki. Pamiętajcie jednak, że kupując bilet do Górnego Belwederu musimy wybrać godzinę naszej wizyty i pojawić się na miejscu o czasie. Można przyjść maksymalnie około 15 minut wcześniej - pracownicy nie mają wpływu na wpuszczenie nas, bo o wszystkim decyduje system podczas skanowania wejściówki.
Dolny Belweder pełni dziś głównie funkcję przestrzeni wystaw czasowych, które organizowane są w dwóch obszarach – w głównym budynku oraz w dawnej oranżerii. Wystawa stała jest skromniejsza i obejmuje galerię sztuki średniowiecznej i renesansowej w stajniach, prywatny ogród oraz dosłownie dwa dodatkowe pomieszczenia.
Od pewnego czasu, nieco na południe za ogrodami, działa trzeci oddział Belwederu - Belvedere 21, gdzie wystawiane są prace współczesnych artystów z XX i XXI wieku.
Bilety do Belwederu
Bilety najlepiej zakupić online, ponieważ są o kilka euro tańsze.
Bilet do Górnego Belwederu kosztuje 17,50€ (20€ w kasach). Bilety rezerwujemy na konkretne okno czasowe - dostępne są okienka co 15 minut. Na szczęście po wejściu do muzeum możemy spędzić w nim tyle czasu, ile mamy ochotę.
Inne bilety:
- Bilet do Dolnego Belwederu - 14,60€ (17€ na miejscu). Przy zakupie pojedynczego biletu online musimy wybrać godzinę naszej wizyty.
- Bilet do Belvedere 21 - 9,30€ (11€ na miejscu).
- Bilet łączony do Dolnego i Górnego Belwederu - 25,90€ (28,90€ na miejscu). W tym przypadku wybieramy godzinę naszej wizyty wyłącznie dla Górnego Belwederu, a do Dolnego wchodzimy w dowolnym momencie.
- Bilet łączony do Dolnego Belwederu, Górnego Belwederu oraz Belvedere 21 - 28,20€ (32€ na miejscu). W tym przypadku wybieramy godzinę naszej wizyty wyłącznie dla Górnego Belwederu, a do pozostałych obiektów wchodzimy w dowolnym momencie.
Ile czasu poświęcić na zwiedzenie Belwederu?
Czas zwiedzania zależy od liczby miejsc, które chcielibyście odwiedzić
- Górny Belweder - na wizytę warto zarezerwować między 90 a 120 minut.
- Dolny Belweder - większość osób zwiedza go w 30 do 45 minut.
- Belvedere 21 - wizyta zajmuje zazwyczaj 45–60 minut.
- Spacer po ogrodach i przejście między muzeami – dodatkowo 30 do 60 minut.
Na spokojne zwiedzanie dwóch pałaców warto przeznaczyć od 3 do 4 godzin, a jeśli chcecie zobaczyć wszystkie atrakcje, może być potrzebne nawet do 5 godzin.
W jakiej kolejności zwiedzać Belweder?
Najczęściej można spotkać się z poradą, aby obiekty zwiedzać po kolei: Dolny Belweder → ogrody → Górny Belweder, a na końcu opcjonalnie Belvedere 21. Problem z takim podejściem jest jeden - wstęp do Górnego Belwederu rezerwujemy na konkretną godzinę, a ciężko powiedzieć, ile czasu spędzimy w Dolnym Belwederze, bo zależy to od tego, czy wciągnie nas wystawa czasowa. W większości przypadków będzie to do 45 minut, ale niektórzy spędzają na miejscu więcej czasu.
Jeśli chcielibyście zacząć od Dolnego Belwederu, najbezpieczniej zarezerwować sobie między 75 a 90 minut na jego zwiedzenie oraz spacer ogrodami do Górnego Belwederu (do przejścia jest nieco ponad 500 metrów lekko pod górę). Niektórzy z Was będą mieli spory zapas czasu, ale inni nie będą musieli się śpieszyć.
Alternatywnie, jeśli nie chcecie się spieszyć, możecie zacząć od Górnego Belwederu, a następnie swobodnie zwiedzić pozostałe części kompleksu.
Dni i godziny otwarcia
Dolny i Górny Belweder czynne są codziennie, a Belvedere 21 od wtorku do niedzieli. Aktualne godziny otwarcia najlepiej sprawdzić na oficjalnej stronie.
Górny Belweder
Początkowo Górny Belweder (dziś najczęściej nazywany po prostu Belwederem, niem. Schloss Belvedere) miał być jedynie niewielkim pawilonem, stanowiącym optyczne zamknięcie ogrodu. Jednak wraz z postępem prac książę Sabaudzki nakazał przekształcenie projektu w reprezentacyjną rezydencję. Prace zakończono w 1726 roku.
Niestety, z oryginalnego wyposażenia nie pozostało zbyt wiele - członkowie dynastii sabaudzkiej sprzedali m.in. całą bibliotekę belwederską.
Trzy najwspanialsze oryginalne wnętrza pałacu to:
- Sala Terrena – mająca stanowić centrum całego założenia. Jej monumentalne kolumny z czterema atlasami miały olśniewać przybywających gości. Dziś mieści się tu wejście i stanowisko skanowania biletów, dzięki czemu można ją zobaczyć nawet bez zakupu wejściówki.
- Sala Marmurowa – największe i najbardziej imponujące pomieszczenie pałacu. Jej freski, przedstawiające księcia oraz personifikację jego cnót, stworzył Carlo Carlone.
- Dawna kaplica – jeden z nielicznych zachowanych w oryginalnej formie fragmentów rezydencji.
Obecnie w Górnym Belwederze działa jedno z najważniejszych wiedeńskich muzeów, prezentująca austriacką sztukę w kontekście twórczości międzynarodowych artystów tamtych czasów. Większość odwiedzających przybywa tu, by zobaczyć dzieła Gustava Klimta i przedstawicieli Wiedeńskiej Secesji, ale to tylko część bogatej kolekcji.
Pierwsze piętro
Najwięcej dzieł sztuki zobaczymy na pierwszym piętrze. Najbardziej znanym z nich jest "Pocałunek" Gustava Klimta - większość turystów kupuje bilet do Górnego Belwederu właśnie po to, by zobaczyć ten obraz. Nic dziwnego, bo słynny "Pocałunek" uznawany jest za najsłynniejsze dzieło twórcy Secesji Wiedeńskiej. Doszukiwano się w nim inspiracji zarówno w mozaikach z Rawenny, jak i w "Pocałunku" Francesco Hayeza. Klimt położył na płótno płatki złota, co dodatkowo podniosło wartość obrazu. Przed wizytą w galerii warto jednak wziąć pod uwagę, że większość reprodukcji tego obrazu ma znacznie bardziej nasycone barwy niż oryginał. Jego wymiary natomiast często pozytywnie zaskakują odwiedzających.
Innym powszechnie znanym obrazem jest "Napoleon przekraczający Przełęcz Świętego Bernarda w 1800 roku" Jacquesa-Louisa Davida - słynny portret konny cesarza Francuzów został namalowany na zlecenie Karola IV Burbona. Malarz powracał do tematu jeszcze czterokrotnie - belwederska wersja została zamówiona przez miasto Mediolan, ale skonfiskowali ją Austriacy. Warto zwrócić uwagę na nazwiska wielkich wodzów wypisane na skalnej ścianie – ci również przekroczyli Alpy. Co zabawne, w rzeczywistości Napoleon miał dosiadać woła, a nie bojowego rumaka!
Inne dzieła sztuki warte wzmianki:
- Portret kucharza Père Paula Claude'a Moneta - jeden z nielicznych portretów tego artysty.
- Olbrzymia kolekcja obrazów Ferdinanda Georga Waldmüllera, jednego z najwybitniejszych austriackich malarzy okresu biedermeier.
- Pejzaże Johanna Christiana Branda.
- "Skalisty krajobraz" Caspara Davida Friedricha.
- Głowy w różnych pozach autorstwa Franza Xavera Messerschmidta - cykl ekspresyjnych rzeźb przedstawiających groteskowe i zdeformowane grymasy. To jedno z najbardziej zagadkowych dzieł w historii sztuki, które do dziś intryguje historyków sztuki.
Parter
Na parterze prezentowane są najważniejsze dzieła z kolekcji sztuki średniowiecznej i renesansowej. Ozdobą zbiorów jest "Ołtarz ze Znojma" - gotyckie arcydzieło, które zachowało się w niemal nienaruszonym stanie, łącznie z intensywnymi, żywymi kolorami! Tryptyk wyróżnia się niezwykłym realizmem, a momentami wręcz karykaturalnym sposobem ukazania postaci. Przedstawia trzy sceny Męki Pańskiej: Jezusa niosącego krzyż, Ukrzyżowanie oraz Zdjęcie z Krzyża. Warto zwrócić tu uwagę także na dzieła Michaela Pachera – jednego z najwybitniejszych przedstawicieli późnego gotyku.
Drugie piętro
Na ostatnim, drugim piętrze znajduje się kolekcja sztuki nowoczesnej, obejmująca m.in. prace Egona Schielego, Kolomana Mosera oraz Oskara Kokoschki. Szczególnie poruszające jest niedokończone dzieło Schielego, powstałe tuż przed jego tragiczną śmiercią podczas epidemii grypy hiszpanki, która zabrała także jego żonę.
Na spokojne zwiedzenie Górnego Belwederu najlepiej zaplanować sobie między 90 a 120 minut. Każda sala posiada ogólną tablicę informacyjną w języku angielskim, a przy najważniejszych dziełach znajdują się dodatkowe opisy.
Aby dowiedzieć się więcej można pobrać aplikację przewodnika na telefon lub wypożyczyć audioprzewodnik w języku polskim (opłata: 5€). Jeśli zdecydujecie się na przewodnik audio, warto zabrać własne słuchawki z wejściem jack. Chociaż sporo informacji z przewodnika powtarza się z tablicami, to nie żałowaliśmy wydanych pieniędzy - pamiętajcie jednak, że podczas tej wizyty zarezerwowaliśmy sobie na zwiedzanie ponad 2 godziny, więc nic nas nie goniło.
Pamiętajcie, że bilet rezerwujemy na konkretną godzinę i powinniśmy stawić się punktualnie (maksymalnie 15 minut szybciej).
Górny Belweder należy do najpopularniejszych atrakcji Wiednia, a przed "Pocałunkiem" Klimta często, a już zwłaszcza w sezonie, gromadzą się tłumy zwiedzających. Aby spróbować zobaczyć go w spokojniejszej atmosferze, warto przyjść tuż po otwarciu muzeum i od razu udać się do sali, w której jest wystawiany.
Ogrody Belwederu
Co ciekawe, ogród jest starszy od samego pałacu - jego początki sięgają 1700 roku. Książę Eugeniusz Sabaudzki znacząco go jednak rozbudował, korzystając z cesarskiego przywileju pozwalającego na czerpanie wody z królewskiego akweduktu, co umożliwiło odpowiednie nawadnianie roślin.
Do dziś zachowała się barokowa forma ogrodów, zaprojektowana przez Dominique Girarda. Ścisła symetria założenia miała na celu okiełznanie chaosu natury - było to jedno z kluczowych założeń francuskiej sztuki ogrodowej.
Ze względu na różnicę poziomów pomiędzy Dolnym, a Górnym Belwederem postanowiono, że dekoracja rzeźbiarska będzie ukazywała drogę z Hadesu na Olimp. Dziś znajdziemy tu przede wszystkim rzeźby przedstawiające Muzy, bohaterów antycznych oraz słynne sfinksy przed Górnym Pałacem.
Wstęp do ogrodów jest bezpłatny, a na ich teren można dostać się kilkoma wejściami.
W ogrodach spędzimy między 20 a 50 minut, w zależności od pory roku i warunków pogodowych. Zimą woda w fontannach jest spuszczana, a brak roślinności sprawia, że główną atrakcją pozostają widok na Górny Belweder i rzeźby. Latem ogród nabiera barw, stając się idealnym miejscem na spokojny spacer i podziwianie barokowej harmonii.
Dolny Belweder
To właśnie Dolny Belweder, a nie Górny, był pierwotną rezydencją księcia Eugeniusza Sabaudzkiego. Arystokrata zaplanował tu letnią rezydencję, podczas gdy jego zimowa posiadłość – zachowana do dziś – znajduje się przy Himmelpfortgasse 8.
Obecnie Dolny Belweder pełni przede wszystkim funkcję przestrzeni wystaw czasowych. Mimo niewielkiej liczby pomieszczeń, jego wnętrza potrafią oczarować miłośników barokowych rezydencji. Niestety, nie zachowało się oryginalne umeblowanie ani wyposażenie.
Atrakcje Dolnego Belwederu:
- Sala Marmurowa - tutaj arystokrata przyjmował swoich gości. Największy fresk wykonał Martino Altomonte - możemy zobaczyć na nim księcia przedstawionego jako antycznego herosa, przyjmującego laury za zwycięstwo w bitwie pod Petrovaradinem. Dziś w Sali Marmurowej organizowane są wystawy czasowe.
- Złoty Gabinet - urządzony już po śmierci Eugeniusza Sabaudzkiego przez Marię Teresę. Część dekoracji pochodzi z dawnego pałacu księcia. W tym miejscu sprawdzane są bilety, więc możecie tu zajrzeć nawet bez posiadania wejściówki.
- Dawne stajnie, a dziś galeria sztuki średniowiecznej i renesansowej, prezentująca około 130 prac (obrazów, rzeźb, płaskorzeźb) autorstwa austriackich artystów, m.in. Michaela Pachera, datowanych od XIV do XVI wieku. Jest to gratka przede wszystkim dla zagorzałych miłośników sztuki z tego okresu - pozostałych zadowoli wystawa w Górnym Belwederze. W budynku stajni zachowały się zabytkowe poidełka dla koni. Na nas największe wrażenie zrobił rzeźbiony lisek.
- Oranżeria, zamieniona na nowoczesny obszar wystawowy.
- Prywatny ogród.
Wiele osób zwiedza Dolny Belweder w zaledwie 20–30 minut i wychodzi z zawodem, ponieważ nie sprawdzili wcześniej, co znajduje się w środku. Jeśli jednak zainteresują Was prezentowane wystawy, na miejscu można bez problemu spędzić między 45 a 60 minut.
Belvedere 21
Belvedere 21 to nowoczesna przestrzeń wystawowa poświęcona austriackiej sztuce współczesnej oraz międzynarodowym wystawom czasowym. Budynek, zaprojektowany przez słynnego architekta Karla Schwanzera, powstał w 1958 roku jako austriacki pawilon na Wystawę Światową w Brukseli. Po jej zakończeniu przeniesiono go do Wiednia, gdzie w 1962 roku otwarto w nim muzeum poświęcone wiedeńskiej sztuce XX wieku.
Obecnie Belvedere 21 to dynamiczne centrum sztuki, w którym można zobaczyć eksperymentalne instalacje, współczesne malarstwo i rzeźbę, a także wystawy poświęcone nowym mediom. Od 2011 roku muzeum koncentruje się na prezentacji austriackiej sceny artystycznej, jednocześnie organizując międzynarodowe ekspozycje.
Budynek wyróżnia się modernistyczną konstrukcją ze szkła i stali, co w połączeniu z otaczającą go zielenią czyni go wyjątkowym miejscem dla miłośników współczesnej architektury i sztuki.
Pawilon Belvedere 21 oddalony jest o około 10 minut pieszo od Górnego Belwederu. Na spokojne zwiedzenie muzeum potrzeba około 45-60 minut.
W sezonie letnim możemy dodatkowo odwiedzić bezpłatny ogród rzeźby przy muzeum, gdzie wystawiono prace międzynarodowych artystów.
