Wyszehrad w Pradze (Vyšehrad)

Na hasło zamek w Pradze z reguły myślimy o Hradczanach. Nie wszyscy jednak wiedzą, że przez wiele lat istniał w stolicy Czech drugi zamek broniący miasta od południa. Dziś nie zostało z niego zbyt wiele, ale wzgórze na którym się znajdował kryje wiele interesujących zabytków. Dociera tu znacznie mniej turystów niż na praskie Stare Miasto, warto więc wsiąść do metra i wybrać się do legendarnej siedziby księżniczki Libuszy.

Krótka historia Wyszehradu

Legendarne miejsce narodzin państwa czeskiego

Według przekazów kronikarskich to właśnie tutaj (a nie na Hradczanach) zaczęła się historia Czechów. Blisko wyszehradzkiego wzgórza zbudowała swój zamek najmłodsza wnuczka legendarnego Czecha - księżniczka Libusza. Według Kroniki Kosmasa była bardzo dobrą i mądrą władczynią, ale nie zdobyła posłuchu u poddanych z powodu lubieżności i braku silnej ręki. Dlatego też zdecydowała się znaleźć sobie męża, który mógłby rządzić krajem. Padło na Przemysła Oracza prostego ale mądrego chłopa. Poślubiona mu Libusza miała wyprorokować przyszłość Pragi w tych słowach:

Gród już widzę, który sławą dosięgnie gwiazd. Jest miejsce w lesie odległe od tej wioski o trzydzieści mil, oblewa je Wełtawa.

Proroctwo spełniło się, bowiem już niebawem nad stromym brzegiem Wełtawy powstał gród Chwrasten. Kosmas podaje, że założyli go mężczyźni toczący wojnę z plemieniem niezależnych kobiet, jakie mieszkały w pobliskim Devinie.

Tyle legenda, historycy wskazują jednak, że tutejszy zamek powstał dopiero na początku X wieku (czyli później niż Hradczany). Jednak to właśnie w nim rezydowali tacy władcy Czech jak Wratysław II czy Sobiesław I. Tutaj przechowywano też słynny Kodeks Wyszehradzki (jeden z najcenniejszych czeskich rękopisów). Później zamek podupadł, aby rozwinąć się znowu za panowania Karola IV, który włączył go w obręb Pragi i ustanowił tu początek tzw. drogi królewskiej (miał ją przebyć każdy monarcha przed koronacją).

Kres świetności Wyszehradu

Kresem świetności Wyszehradu stał się wiek XV. Wojska husyckie zdobyły wzgórze i splądrowały kościół świętego Piotra i Pawła. Zdobywcy wyrzucili do Wełtawy złoty ołtarz oraz relikwiarz świętego Longina. Według legendy w tym miejscu powstała olbrzymia głębia, a ten komu uda się wyciągnąć z dna rzeki relikwie zostanie królem Czech.

W XVII wieku, wykorzystując dogodne położenie zrujnowanego zamku, dostosowano go do nowych zasad prowadzenia wojny, umiejscawiając na skale nowoczesną twierdzę. Niewielkie zniszczenia przyniosła II wojna światowa (bombardowanie amerykańskie uszkodziło kilka budowli i rzeźb). Dziś Wyszehrad to miejsce popularne wśród mieszkańców Pragi - tradycją stało się spędzanie tutaj nocy sylwestrowej.

Zwiedzanie i zabytki Wyszehradu

Twierdza - dojazd tramwajem lub metrem

Po bitwie pod Białą Górą i zajęciu Pragi przez wojska cesarskie, przystąpiono do budowy na Wyszehradzie twierdzy. W tym celu wysiedlono wszystkich cywilów i rozpoczęto wznoszenie szańców. Do dziś zachowały się potężne bramy, wały i kilka budynków pełniących dawniej funkcje wojskowe.

Jeśli na Wyszehrad przyjechaliśmy tramwajem od strony Starego i Nowego Miasta, to na teren twierdzy dostaniemy się zbudowaną w XIX wieku Bramą Ceglaną (Cihelná brána). Wewnątrz znajduje się punkt informacyjny oraz wystawa prezentująca historię fortyfikacji Wyszehradu (wstęp wolny).

Jeśli jednak przyjechaliśmy tu metrem to kierując się znakami wejdziemy na ufortyfikowany teren Bramą Leopolda (Leopoldova brána), która wybudowana została w 1678 roku.

Kazamaty oraz Sala Gorlice - wycieczka po podziemiach i rzeźby z mostu Karola

Przygotowując Wyszehrad do nowych zasad prowadzenia wojny pomyślano o żołnierzach, którzy musieli przemieszczać się pod ostrzałem. W tym celu wybudowano system podziemi zamieniony obecnie w muzeum. W środku, poza kilometrową wycieczką po tunelach, możemy zobaczyć również Salę Gorlice (największe z podziemnych pomieszczeń) z sześcioma oryginalnymi grupami rzeźbiarskimi przeniesionymi tu z Mostu Karola.

Rotunda świętego Marcina

Nieopodal Bramy Leopolda widać niewielką kamienną kaplicę. To najstarsza budowla na wzgórzu i jedna ze starszych świątyń w Czechach. Zbudowana została w drugiej połowie XI wieku i była kilkakrotnie przebudowywana.

Chociaż nie jest udostępniona do zwiedzania, czasami są w niej odprawiane nabożeństwa.

W znacznie gorszym stanie przetrwała pobliska Bazylika św. Wawrzyńca. Badania archeologiczne pozwoliły odsłonić pozostałości tej średniowiecznej budowli.

Park (Vyšehradské sady)

W położonym pomiędzy rotundą a Wełtawą parkiem uwagę zwracają grupy monumentalnych rzeźb. Te XIX-wieczne pomniki poświęcone są postaciom z czeskich legend i baśni. Możemy tu zobaczyć m.in.:

• Libuszę i Piotra Oracza,
• Ctirada i Šárkę (przedstawicieli zwalczających się plemion mężczyzn i kobiet toczących tzw. Wojnę Dziewic),
• Záboja i Slavoja (bohaterów "rękopisu królodworskiego" - XIX-wiecznego falsyfikatu z czeskimi legendami),
• Lumíra i Píseň (legendarnego barda, który odmówił uczczenia zwycięskich mężczyzn z Wojny Dziewic).

Gotycka Piwnica (Gotický sklep)

W miejscu gdzie kończy się park stał niegdyś dumny pałac Karola IV, który został splądrowany i zniszczony przez Husytów, a jego ruiny rozebrano w trakcie budowy twierdzy. Prawdopodobnie tutaj właśnie odbywały się uczty i bankiety. Do naszych czasów przetrwały jedynie piwnice w swoich lepszych czasach pełniące funkcję spiżarni. Dziś w ich wnętrzu umieszczono niewielkie muzeum historyczne .

Łaźnia Libuszy (Libušina lázeň) i punkt widokowy

W południowo-zachodnim krańcu twierdzy znajduje się punkt widokowy na Wełtawę i całą Pragę. Dojrzymy stąd nawet Hradczany z katedrą świętego Wita. Niewiele trzeba aby puścić wodze wyobraźni i uzmysłowić sobie co widzieli słowiańscy wojowie, którzy przebywali tu w XI wieku.

Nieco bliżej na ostro zakończonej skale wznoszą się ruiny tajemniczej wieży. Według legendy to łaźnia Libuszy - tutaj mityczna księżniczka miała się oddawać miłosnym igraszkom z kochankami. A że Libusza spragniona była seksualnych doznań to gdy tylko mężczyzna się jej nudził zrzucała go ze skały. Kiedy rodziła się czeska świadomość narodowa pruderyjni znawcy kultury usunęli tę część legendy, nie pasowała ona bowiem do wizji mądrej i przenikliwej wieszczki. Do dziś nie wiemy jaką funkcję pełniła zrujnowana wieża (być może mieściło się tu ujęcie wody).

Bazylika św. Piotra i Pawła (Bazilika svatého Petra a Pavla)

Wprawdzie pierwsza świątynia w tym miejscu powstała już w XI wieku, ale obecna bazylika swą formę zawdzięcza przebudowie z końca wieku dziewiętnastego. Tego dzieła dokonał Josef Mocker, architekt znany z regotyzacji wielu zabytkowych budowli (pracował też przy zakończeniu budowy katedr świętego Wita). Także tutaj wywiązał się ze swojego zadania znakomicie. Piękna świątynia o dwóch wieża jest widoczna nawet z dalekich punktów Pragi.

Czarcia kolumna (Čertovy Kameny)

Za kościołem widać dziwaczną kamienną konstrukcję. To według legendy kolumna przyniesiona tu przez diabła. Miał się on założyć z miejscowym księdzem, że nim ten skończy odprawiać mszę czart przyniesie z Rzymu kamienny obelisk. Na szczęście gdy demon doleciał z powrotem do Pragi ksiądz już kończył obrzędy. Wściekły czart rzucił kolumną o wzgórze i połamał ją. A jaka była prawda? Najprawdopodobniej kamień znajdował się niegdyś wewnątrz kościoła i służył jako zegar słoneczny. Inna wersja mówi, że to armatni pocisk, wystrzelony przez husyckiego puszkarza imieniem Czort.

Cmentarz wyszehradzki (Hřbitov Vyšehrad)

Ostatni istotny punkt na wzgórzu to cmentarz wyszehradzki czyli miejsce gdzie w XIX i XX wieku grzebano zasłużonych dla czeskiej kultury. Wieczny spoczynek znaleźli na nim Bedřich Smetana, Antonín Dvořák (kompozytorzy), Alfons Mucha (malarz), Max Švabinský (grafik), Karel Čapek (pisarz, twórca terminu robot), Božena Němcová (pisarka), Karel Hynek Mácha (poeta).

Cmentarz otwarty jest od godziny 08:00. Jego godzina zamknięcia zależy jednak od pory roku - od maja do września czynny jest to 19:00, a w pozostałych miesiącach do 18:00 bądź 17:00.

Domy kubistyczne

W okolicach wzgórza znajduje się kilka ciekawych budowli reprezentujących prąd czeskiego kubizmu. Ten, kojarzony głównie z malarstwem, nurt w sztuce dobrze przyjął się w Czechach. Dwa przykłady takiego budownictwa to budynki przy ulicy Neklanovej 30 i Rašínovo nábř. 42/6.

Jak dostać się na Wyszehrad?

Mamy dwie możliwości dotarcia na słynne praskie wzgórze. Możemy dojechać tramwajem do przystanku Albertov, a następnie kierować się na południe.

W tym przypadku różnica wysokości jest dość duża i osoby starsze oraz mające problemy z poruszaniem się mogą mieć trudności z męczącym podejściem. W takim przypadku lepiej dojechać metrem linii C do stacji Vyšehrad i kierować się na zachód w stronę Bramy Leopolda.