Würzburg - atrakcje, zwiedzanie, zabytki

Leżący w północno-zachodniej Bawarii Würzburg to jedno z najciekawszych miast historycznej krainy Frankonii. Mimo ogromu zniszczeń wojennych miasto częściowo zachowało swój historyczny charakter, a niektóre ze znajdujących się tu dzieł sztuki są unikalne w skali całego kontynentu.

Wśród niemieckich turystów miasto znane jest jako pierwszy (lub ostatni!) punkt turystycznej Romantycznej Drogi (Romantische Straße), czyli turystycznej trasy tematycznej powstałej w latach 50. poprzedniego wieku. W skład Romantycznej Drogi wchodzi kilkadziesiąt miast i miasteczek zaczynając od Würzburga aż do położonego przy granicy z Austrią miasta Füssen. Cała trasa ma długość około 350 kilometrów.

Oprócz bycia miastem turystycznym Würzburg jest też prężnym ośrodkiem uniwersyteckim. Na lokalnym uniwersytecie studiuje tu ponad 35 000 osób.

Würzburg - bawarska stolica wina

Würzburg jest też jedynym miejscem w Bawarii, w którym zamiast piwa króluje wino. Miasto położone jest nad Menem, a praktycznie w samym jego centrum znajdziemy olbrzymie winnice tarasowe rozciągające się na wzgórzu po zachodniej stronie rzeki. Podczas każdego ciepłego wieczoru na Starym Głównym Moście (niem. Alte Mainbrücke) setki mieszkańców odpoczywają z kieliszkiem jednego z lokalnych win w dłoni.

Historia Würzburga w pigułce

Na wzgórzu, na którym wznosi się twierdza Marienberg (niem. Festung Marienberg) prawdopodobnie już w X wieku p.n.e. przebywały plemiona celtyckie. Możliwe nawet, że znajdował się tam zamek będący siedzibą celtyckich władców.

Około I wieku p.n.e. okolice te zaczęły przejmować plemiona germańskie (m.in. Burgundowie i Turyngczycy). Ich dominacja trwała przez kilka stuleci do mniej więcej V wieku, gdy tereny wzdłuż Menu opanowali Frankowie, od których zresztą wzięła się nazwa regionu - Frankonia. W VI wieku Frankowie zamieszkiwali nie tylko wzgórze na zachód od Menu, ale również obszar po wschodniej stronie rzeki.

Późniejsza historia Würzburga była ściśle powiązana z chrześcijaństwem. Pierwszy kościół na wzgórzu Marienberg konsekrowano na początku XVIII wieku, a w 742 roku w mieście założono biskupstwo. Biskupi rządzili Würzburgiem przez ponad 1000 lat. W 788 roku w mieście konsekrowano pierwszą katedrę, a świadkiem tego wydarzenia był sam Karol Wielki. Od tego momentu w niecałe 200 lat miasto ewoluowało w dużą jak na tamten czas ufortyfikowaną osadę.

W 1156 roku Würzburg stał się na chwilę centrum Świętego Cesarstwa Rzymskiego, gdy w mieście odbył się ślub cesarza Fryderyka I Barbarossa z Beatrycze I Burgundzką. I chociaż w Würzburgu niejednokrotnie odbywał się Sejm Świętego Cesarstwa Rzymskiego (niem. Reichstag, łac. Dieta Imperii), to miasto nigdy nie otrzymało tytuły Wolnego Miasta Rzeszy (niem. Freie Reichsstadt). Pod koniec XIV wieku niezadowoleni z tego faktu mieszczanie zbuntowali się i próbowali przejąć władze w mieście, ale zostali brutalnie zmiażdżeni przez wojska biskupa.

Nie był to jedyny krwawy okres w historii Würzburga. W 1525 roku w trakcie wojen chłopskich wojska biskupa pokonały rebeliantów w bitwie niedaleko miasta, a trochę ponad 100 lat później wojska szwedzkie zdobyły Würzburg w trakcie Wojny Trzydziestoletniej. Zniszczenia spowodowane przez Szwedów doprowadziły do decyzji o rozbudowie fortyfikacji i stworzeniu szeregu barokowych bastionów wokół starego miasta po wschodniej stronie rzeki.

Mimo wielu krwawych scen i rządów twardej ręki prowadzonych przez biskupów w mieście rozwijała się nauka i sztuka. W 1402 roku powstał pierwszy uniwersytet, chociaż funkcjonował zaledwie 13 lat. Jego działanie wznowił biskup Julius Echter w 1582 roku. Echter zasłynął jako dobry zarządca i założyciel istniejącego do dziś szpitala Juliusspital, ale również jako wielki przeciwnik reformacji i jeden z założycieli Ligi Katolickiej. W trakcie jego rządów wygnano z miasta wszystkich protestanckich księży, a obywatele byli "delikatnie" przekonywani do powrotu na jedyną dobrą w jego rozumieniu drogę. Jego następcy kontynuowali politykę w sposób bardziej brutalny. Przed wkroczeniem wojsk szwedzkich w 1631 roku w Würzburgu odbyło się wiele procesów nazywanych dziś "polowaniem na czarownice", w efekcie których spalono na stosie kilkaset osób.

XVIII wiek zaczął się dla władców Würzburga wyśmienicie. W pierwszej połowie stulecia rozpoczęto budowę nowej rezydencji i zakończono ją po zaledwie kilkudziesięciu latach. W środku do dziś zachwycają pracę weneckiego artysty Giovanniego Battisty Tiepolo. Nowe otwarcie nie trwało jednak długo. W 1796 roku miasto oblegały już wojska francuskie, a w 1803 roku podczas procesu sekularyzacji Würzburg przekazano Bawarii. W 1805 roku utworzono Wielkie Księstwo Würzburga, którego władcą został Ferdynand III Toskański. Nowy twór istniał do 1814 roku, kiedy to podczas Kongresu wiedeńskiego zdecydowano o likwidacji księstwa oraz włączeniu go do Bawarii.

Würzburg przez kolejne stulecie rozwijał się powoli jako ośrodek uniwersytecki. Kres średniowiecznego miasta nastąpił 16 marca 1945 roku. W zaledwie 17 minut ponad 200 brytyjskich bombowców Avro Lancaster zrzuciło na miasto 400 ton materiałów wybuchowych i ponad 300 tysięcy bomb. Zniszczono 90% historycznego starego miasta, a kilka tysięcy osób zginęło. Amerykanie podjęli próbę zdobycia miasta 2 kwietnia 1945 roku, ale niemieccy obrońcy wytrwali przez 4 dni, niszcząc przy okazji ostatnie z ocalałych miejskich budowli. 6 kwietnia, po ciężkich walkach, wojska alianckie wyparły niemieckich obrońców i wkroczyły do miasta.

Chociaż zniszczono większość zabudowy, to na szczęście zachowały się najważniejsze sale oraz dzieła sztuki w rezydencji. Stare miasto odbudowano po wojnie, zachowując oryginalny układ ulic oraz starając się zachować styl architektoniczny w przypadku najważniejszych zabytków. Trzeba jednak przyznać, że powstało też w tym czasie wiele budowli, które dziś możemy uznać za swoiste potworki architektoniczne.

Jak zwiedzać Würzburg?

Praktycznie wszystkie najważniejsze atrakcje w Würzburgu znajdują się na obszarze starego miasta (niem. Altstadt) oraz po zachodniej stronie rzeki na wzgórzu Marienberg. Bez większego problemu wszędzie dojdziemy pieszo. Musimy tylko pamiętać, że wybierając się do Twierdzy Marienberg czeka na nas lekki spacer pod górę.

Spójrz od nogi

Spacerując ulicami miasta możemy czasami wypatrzyć pamiątkowe tablicę umieszczone na chodnikach, które wspominają żydowskich współmieszkańców oraz pozostałe ofiary wywiezione z Würzburga w latach 30. i 40. poprzedniego stulecia.

Dużą niedogodnością dla turystów z Polski chcących uczestniczyć w wycieczkach po miejskich atrakcjach jest to, że część z nich odbywa się tylko w języku niemieckim (dotyczy to praktycznie wszystkich wycieczek po winnicach), a wycieczki po rezydencji i Twierdzy Marienberg odbywają się w języku angielskim jedynie w określonych godzinach.

Zwiedzanie Würzburga - jak zaplanować dzień?

Zwiedzania miasta możemy rozpocząć Placu Rezydencji oraz otaczających go atrakcji. Następnie możemy udać się zwiedzać stare miasto i Juliusspital, a na koniec zostawić sobie wizytę na wzgórzu Marienberg. Po zejściu możemy odpocząć na Starym Głównym Moście (niem. Alte Mainbrücke) z kieliszkiem wina czekając na zachód słońca.

Jeśli odwiedzamy Würzburg w weekend i chcielibyśmy wziąć udział w wycieczce z przewodnikiem po Twierdzy Marienberg powinniśmy dokładnie rozplanować swój dzień dzień lub rozbić spacer po starym mieście na dwie części.

Würzburg - atrakcje, zabytki, ciekawe miejsca

Rezydencja z freskiem Tiepolo oraz Plac Rezydencji

Gdybyśmy na odwiedzenie Würzburga mieli zaledwie kilka godzin, to większość swojej uwagi powinniśmy skierować na barokową rezydencję biskupów (niem. Residenz), w której mieszkał rządzący miastem książę biskup. Ten XVIII-wieczny kompleks bez większej przesady uważany jest to jeden z najwspanialszych barokowych pałaców Europy, i porównywany jest z dziełami największych architektów tego okresu. Dowodem na kunszt pałacu jest wpisanie go w 1981 roku na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

W pałacowych pomieszczeniach zachwycają zdobienia i dodatki, a prym wiodą freski sufitowe autorstwa weneckiego artysty Giovanniego Battisty Tiepolo. Tiepolo stworzył w Würzburgu największy fresk świata, który razem z kolejną jego pracą w Sali Imperialnej wręcz onieśmiela. Warto wspomnieć, że sale z freskami artysty przetrwały wojenną zawieruchę bez szwanku.

Rezydencja położona jest przy południowo-wschodniej granicy historycznego starego miasta, tuż przed dawną linią barokowych fortyfikacji i bastionów. Przed pałacem rozciąga się szeroki Plac Rezydencji (niem. Residenzplatz). Plac ozdobiony jest Fontanną Frankonii (niem. Frankoniabrunnen) z końca XIX wieku, którą książę Luitpold podarował mieszkańcom miasta z okazji swoich 70 urodzin.

W ramach rezydencji możemy odwiedzić:

• pomieszczenia pałacowe - do zwiedzenia udostępniono sale wypełnione freskami Tiepolo, apartamenty imperialne (wizyta jedynie z przewodnikiem) oraz galerie sztuki z pracami weneckich mistrzów (wejście płatne, w cenę wliczona jest wycieczka z przewodnikiem);
• kaplicę pałacową (niem. Hofkirche) - niewielka świątynia wypełniona dziełami sztuki, w tym obrazami autorstwa Tiepolo (wejście darmowe);
• ogrody pałacowe (niem. Hofgarten) - wypełnione rzeźbami i równo przyciętymi roślinami barokowe ogrody stworzone w drugiej połowie XVIII wieku (wejście darmowe);
• uniwersyteckie Muzeum Martina von Wagnera, w którym wystawiono olbrzymią ilość antycznych eksponatów (rzeźby, ceramika, fragmenty płyt nagrobnych itp itd) oraz prac malarskich - aktualne godziny otwarcia sprawdzicie tutaj.

Książęca winnica i sklep w Pałacu Rosenbach

Nie każdy odwiedzający rezydencję oraz rozciągający się przed nią plac zdaje sobie sprawę, że pod kompleksem ciągną się długie tunele, w których przechowywane są fermentujące i dojrzewające historyczne beczki z winem. Przy rezydencji działa książęca winnica (niem. Staatlicher Hofkeller), której historia sięga pierwszej połowy XII wieku. Regularnie organizowane są około godzinne wycieczki po piwnicach zakończone degustacją (otrzymujemy jeden kieliszek 0,1 l). Niestety, wycieczki przeprowadzane są jedynie w języku niemieckim. Aktualne informacje można znaleźć tutaj

Jeśli chcielibyśmy spróbować wina produkowane w tej winnicy wystarczy przejść na drugą stronę ulicy do oficjalnego sklepu mieszczącego się w Pałacu Rosenbach. Niewielki sklep pełni również funkcje niewielkiej winiarnii. Atmosfera nie jest może nazbyt klimatyczna, ponieważ siedzimy przy stoliku w zwykłym sklepie, ale na miejscu pracownik doradzi nam które wino warto spróbować.

Będąc na miejscu możemy również zajrzeć do Parku Rosenbach (niem. Rosenbachpark).

Twierdza Marienberg (niem. Festung Marienberg) - drugi z największych symboli Würzburga

Początki Würzburga nierozłącznie związane są z obszarem na wschód od Menu. To właśnie na wzgórzu Marienberg już w czasach prehistorycznych powstawały pierwsze zabudowania. Pewnym jest, że w VIII wieku na wzgórzu istniała niewielka ufortyfikowana twierdza Franków, wewnątrz której w tym samym stuleciu zbudowano jedną z pierwszych niemieckich świątyń chrześcijańskich - okrągły kościół Najświętszej Marii Panny (niem. Marienkirche).

Około XII wieku istniejącą konstrukcję zastąpił otoczony murami zamek, który aktywnie rozbudowywano przez kolejne wieki. Celem przebudowy na przełomie XII i XIII wieku było stworzenie bezpiecznej rezydencji, w której będą mogli mieszkać kolejni książęta biskupi.

Ta okazała twierdza wznosząca się na wysokości ponad 100 metrów nad poziomem rzeki niejednokrotnie uratowała rządzących miastem biskupów - najpierw przed XV-wiecznym powstaniem mieszczan, a sto lat później przed rebeliantami podczas wojny chłopskiej. Dzięki mocnemu ufortyfikowaniu i strategicznemu położeniu twierdza była nie do podbicia w trakcie krótkiego oblężenia.

Pierwszy raz wzgórze Marienberg zdobyły wojska szwedzkie w 1631 roku. Efektem tego wydarzenia była rozbudowa fortyfikacji i bastionów, podczas której powstało około 20 kilometrów podziemnych przejść i tuneli. Ostateczny wygląd twierdzy jest swoistą mieszanką stylów: romańskiego, renesansowego i barokowego.

Po sekularyzacji Bawarii twierdza straciła na znaczeniu. W XIX wieku na jej terenie znajdowały się koszary, a podczas II Wojny Światowej konstrukcja została niemal doszczętnie zniszczona. Odbudowa trwała wiele lat i zakończyła się dopiero pod koniec poprzedniego stulecia.

Dzisiaj twierdza jest jednym z najważniejszych punktów orientacyjnych miasta. Już z daleka rzuca się w oczy, razem z otaczającymi ją winnicami tarasowymi należącymi do książęcej winnicy Staatlicher Hofkeller.

Przez kolejne wieki w ramach twierdzy powstało kilka budynków oraz zabudowań, w tym:

• okrągły kościół Najświętszej Marii Panny (niem. Marienkirche) - świątynia powstała w tym miejscu już w VIII wieku, ale dzisiejszy budynek kościoła datowany jest mniej więcej na XI wiek; jest to najstarsza budowla wewnątrz twierdzy i najstarszy z kościołów w mieście,
• 40 metrowa wolnostojąca wieża Bergfried z XIII wieku, która służyła jako punkt obserwacyjny i więzienie, i znajduje się mniej więcej pośrodku zamkowego dziedzińca,
• XII-wieczna studnia o głębokości 102 metrów, która znajduje się wewnątrz niewielkiego budynku z 1603 roku; dzięki niej obrońcy twierdzy w trakcie oblężenia mogli przetrwać w niej wiele dni,
• pałac biskupa Konrada von Querfurt, w których znajdowały się apartamenty książęce.

Zwiedzanie Twierdzy Marienberg - informacje praktyczne

Na teren twierdzy możemy wejść za darmo. Szczególną gratką jest możliwość wybrania się do przyjemnych ogrodów tarasowych (niem. Fürstengarten Marienberg), z których rozpościera się świetny widok na miasto.

Żeby odwiedzić niektóre z opisanych wyżej budynków musimy wybrać się na wycieczkę z przewodnikiem, podczas której zwiedzimy: budynek ze studnią, kościół Marienkirche, wieżę Bergfried, bastiony i długie tunele oraz więzienie, w którym przetrzymywano m.in. rebeliantów i burmistrza. Ten ostatni znalazł się w nim tylko dlatego, że nie powstrzymał miejskiej rebelii.

Wycieczka trwa około godziny i jest naprawdę warta polecenia każdemu, kto interesuje się historią średniowiecznych twierdz i fortyfikacji. Aktualne godziny oraz ceny zwiedzania w języku angielskim sprawdzicie tutaj

Muzeum Twierdzy Marienberg

W odbudowanym pałacu i dawnych apartamentach książęcych stworzono dwupiętrowe muzeum (niem. Fürstenbaumuseum). Na jednym z pięter odwzorowano cześciowo dawne apartamenty biskupa, a na drugim wystawiono różne eksponaty z historii miasta. Niestety, większość eksponatów opisano wyłącznie po niemiecku, a wystrój oraz inne elementy zabudowy nie są autentyczne. Historyczne meble zabrano w trakcie przeprowadzki do nowej rezydencji, a dekoracje zostały zniszczone podczas wojny.

Dla sympatyków historii muzeum może być warte odwiedzenia nawet pomimo braku opisów w języku innym niż niemiecki. W środku zobaczymy m.in.: stare obrazy miasta, dużą makietę Würzburga z 1525 roku i kolejną tej samej wielkości pokazującą skalę zniszczeń z 1945 roku, fragmenty nagrobków i tablic nagrobnych, ubiór i inne części wykorzystywane przez biskupów, monety, pojedyncze egzemplarze broni oraz różne dzieła sztuki. Pozostali turyści mogą nie być zachwyceni.

W zachodniej części twierdzy, w dawnej barokowej zbrojowni, działa również inne muzeum - Muzeum Kultury i Sztuki Frankońskiej (niem. Museum für Franken - Staatliches Museum für Kunst- und Kulturgeschichte in Würzburg). W środku wystawione są różne prace, w tym obrazy i rzeźby, lokalnych artystów.

Jak dostać się do Twierdzy Marienberg?

O tym jak dostać się do Twierdzy Marienberg transportem publicznym napisaliśmy na końcu naszego przewodnika w części poświęconej komunikacji miejskiej.

W przypadku spaceru mamy do wyboru dwie trasy. Jedna, sugerowana przez wszystkie usługi map, prowadzi ulicą Tellsteige, którą znajdziemy na północ od Starego Głównego Mostu (niem. Alte Mainbrücke). Ciągnie się ona dość stromo w górę, a po drodze z ciekawych miejsc miniemy jedynie pojedynczy taras widokowy. Do twierdzy dojdziemy w około 20 minut.

Druga, o wiele przyjemniejsza, prowadzi winnicami po południowej stronie wzgórza (niem. Weinwanderweg). Trasa rozpoczyna się po północnej stronie katolickiego kościoła św. Burcharda (niem. St. Burkard), a dokładniej na tyłach kościelnego dziedzińca. Będąc na miejscu warto zajrzeć też do świątyni, której początki sięgają XI wieku. Romański kościół może zaciekawić m.in. sklepieniami sufitowymi oraz różnymi dziełami sztuki. Osoby zainteresowane barokowymi fortyfikacjami mogą odejść kawałek na południe i zobaczyć bramę Burkarder Tor z 1680 roku, będącą wejściem do tunelu przechodzącego pod jednym z bastionów.

Trasa początkowo prowadzi mało przyjemnym krytym przejściem/bramą, żeby po chwili wyprowadzić nas na drogę ciągnąca się wzdłuż rosnących rzędami krzewów winorośli. Na miejsce dojdziemy bez większego pośpiechu w około 30-40 minut.

Kierując się w górę po około połowie trasy miniemy zbudowaną w latach 1724-1729 Więżę Machikuł. Czteropiętrową konstrukcję zaprojektował Baltazar Neumann, który odpowiadał również za budowę nowej rezydencji książąt biskupów. Na trzech pierwszych piętrach znajdowały się duże działa, a ostatnie piętro zajmowały machikuły z 21 otworami dla strzelców. Konstrukcja powstała jako jeden z głównych elementów broniących dostępu do twierdzy. Na wieży możemy wypatrzyć herb jednego z książąt biskupów.

Co ciekawe, wieżę można zwiedzić, choć tylko kilka razy w roku. Może akurat traficie na taką możliwość!

Spacer po Starym Mieście (niem. Altstadt)

Na pewno nie każdemu würzburskie stare miasto (niem. Altstadt) przypadnie do gustu. Podczas powojennej odbudowy zachowano kształt i styl architektoniczny dawnych zabytków, ale obok nich postawiono budowle korzystając z technik dostępnych niedługo po zakończeniu wojny. Z tego powodu spacerując ulicami starego miasta możemy natrafić na architektoniczne potworki absolutnie nie pasujące do odbudowanych średniowiecznych, renesansowych czy barokowych zabytków.

Stare miasto jeszcze do końca XIX wieku otoczone były zespołem wysokich barokowych fortyfikacji i bastionów, które powstały po zakończeniu wojny trzydziestoletniej. W latach 80. XIX wieku zdecydowano o rozebraniu fortyfikacji i stworzeniu wzdłuż nich trasy (dzisiejsze ulice Friedrich-Ebert-Ring oraz Martin-Luther-Straße) otoczonej zielonymi parkami (niem. Ringpark).

Dawne mury otaczały miasto półkolem zaczynając od wysokości dzisiejszych mostów: Mostu Pokoju (niem. Friedensbrücke) oraz Mostu Ludwika (niem. Ludwigsbrücke). Z tarasu Twierdzy Marienberg bardzo łatwo wypatrzymy granicę dawnych fortyfikacji.

I choć dawne granice starego miasta były dość rozległe, to najważniejsze zabytki odnajdziemy w odległości kilkuset metrów od Menu.

Rynek (niem. Marktplatz) i okolica

Jednym z pierwszych miejsc w które warto skierować się rozpoczynając zwiedzanie würzburskiego starego miasta jest rynek (niem. Marktplatz). Ten stosunkowo duży plac otoczony jest okazałymi fasadami budynków, kaplicą Marii (niem. Marienkapelle) oraz jednym z najpiękniejszych budynków w mieście - Domem Jastrzębia (niem. Haus zum Falken lub Falkenhaus), w którym mieści się dziś punkt informacji turystycznej.

Na placu i w jego najbliższej okolicy przebywają tłumy miejscowych. Na samym rynku odbywają się najważniejsze miejskie imprezy (np. wystawy wina czy targ bożonarodzeniowy), a w okolicznych knajpkach tłumnie przesiadują miejscowi.

Na środku rynku wznosi się fontanna w formie 15-metrowego obelisku (niem. Obeliskbrunnen) autorstwa Johanna Andreasa Gärtnera z 1805 roku. Na bokach konstrukcji umieszczono figury nawiązujące do czterech pór roku.

Kaplica Marii (Marienkapelle)

Spacerując po gwarnym rynku warto zdawać sobie sprawę, że miejsce to ma również swoją niechlubną historię. Od średniowiecza w okolicy dzisiejszego rynku mieszkali Żydzi, którzy byli wielokrotnie gnębieni przez swoich chrześcijańskich współmieszkańców. Od XII do XIV wieku w mieście odbywały się regularne pogromy. W 1349 roku wygnano z miasta wszystkich wyznawców judaizmu, jednocześnie paląc synagogę i należące do nich budowle. W miejscu dawnej żydowskiej świątyni powstał najpierw drewniany kościół, a w 1377 roku rozpoczęto budowę dzisiejszej kaplicy Marii (niem. Marienkapelle), która trwała do 1480 roku.

Dziś charakterystyczna czerwonawa świątynia jest jednym z symboli miasta. W środku zobaczymy wiele historycznych grobów frankońskich rycerzy oraz mieszczan, a także trochę dzieł sztuki. Ciekawym rozwiązaniem architektonicznym są przylegające do budowli niewielkie domki, w których dziś działają sklepiki z lokalnymi produktami.

Dom Jastrzębia

Wzrok turystów w tej okolicy najbardziej przyciąga piękna rokokowa fasada Domu Jastrzębia. Budynek ten w XVII wieku służył jako zwykła gospoda, a pięknie stiukowe dekoracje powstały dopiero w 1751 roku, gdy właścicielem domu była Barbara Meissner. Efekt był na tyle piorunujący, że władze miejskie zwolniły kobietę z płacenia podatków aż na 8 lat!

Bogato zdobiona fasada ucierpiała znacznie podczas marcowych bombardowań. Na szczęście władze miejskie już kilka lat po wojnie zdecydowały się na odbudowę i przywrócenie budynkowi dawnego blasku. W trakcie prac korzystano z historycznych przedwojennych zdjęć.

Katedra św. Kiliana (niem. Dom) w Würzburgu

Obszar na którym wznosi się würzburska katedra od wczesnego średniowiecza był najważniejszą częścią miasta po wschodniej stronie Menu. To właśnie w tej okolicy pierwszy biskup Würzburga Burchard odnalazł szczątki trzech frankońskich męczenników - św. Kiliana, św. Totnana i św. Kolonata, którzy zostali zgładzeni na terenie dzisiejszego Würzburga około 689 roku.

W miejscu ich pochówku na przestrzeni wieków powstały dwa kościoły - katedra św. Kiliana (niem. Dom) oraz kolegiata Neumünster. Już w połowie VIII wieku rozpoczęła się budowa drewnianej katedry, którą w 788 roku konsekrowano w obecności samego Karola Wielkiego. Katedra w tym kształcie przetrwała niecałe 70 lat, po czym doszczętnie spłonęła. Zanim w XI wieku rozpoczęto budowę dzisiejszej katedry prawdopodobnie istniała w tej okolicy jeszcze jedna świątynia. Dziś trudno stwierdzić, czy dwie poprzednie budowle stały w miejscu dzisiejszej, choć na pewno w jej najbliższej okolicy.

Budowa katedry trwała blisko dwa stulecia. W kolejnych wiekach była wielokrotnie przebudowywana - najpierw na początku XV wieku w stylu neogotyckim, później w latach 1699-1749 w stylu barokowym. Efektem ostatniej przebudowy były bogate zdobienia, w tym typowo barokowe stiuki. Świątynia ucierpiała znacznie w trakcie nalotów marcowych. Odbudowa kościoła trwała niemal 22 lata. Zewnętrzną strukturę odbudowano w stylu romańskim, ale wnętrze (w tym kryptę) odtworzono już w sposób nowoczesny i dziś trudno domyślić się, że świątynia ta ma niemal tysiąc lat.

Muzeum Katedralne z dziełami Tilmana Riemenschneidera

W budynku na północ od katedry działa Muzeum Katedralne, które skupia się na sztucę sakralnej od X do XXI wieku, kładąc duży nacisk na sztukę z ostatnich dziesięcioleci. Muzeum szczyci się pracami lokalnego mistrza Tilmana Riemenschneidera. Jeśli chcielibyśmy wejść do środka możemy zakupić bilet łączony ze skarbcem.

Kolegiata Neumünster

Na północ od katedry wznosi się inna świątynia - kolegiata Neumünster. Kościół powstał w miejscu, w których pochowano św. Kiliana, św. Totnana i św. Kolonata.

Świątynia Neumünster jest swoistym połączeniem dwóch stylów: XI-wiecznego romańskiego frontu (z którego wciąż zachowały się oryginalne fragmenty) z barokowym tyłem, którego najlepszym reprezentatem jest czerwona majestatyczna fasada. Przy głównym wejściu do kościoła znajdziemy zejście do krypty, w której przechowywany jest nowoczesny relikwiarz św. Kiliana postawiony na gotyckim ołtarzu. Za relikwiarzem stoi sarkofag, w którym biskup Burchard umieścił odnalezione szczątki św. Kiliana. Pod głównym ołtarzem znajdziemy drugą kryptę, która wykorzystywana jest do modlitwy.

Ratusz (niem. Rathaus)

W porównaniu z wieloma ratuszami niemieckich miast ten w Würzburgu specjalnie się nie wyróżnia. Władcom księstwa, czyli książętom biskupom, nie zależało na wzmacnianiu reprezentantów mieszczan - a nawet woleli blokować ich rozwojowe zapędy.

Budynek ratusza powstał prawdopodobnie na przełomie XII i XIII wieku. Początkowo istniała jedynie wieża, do której dobudowano część mieszkalną. Co ciekawe, początkowo mieszkał tu jeden z biskupów. 5 marca 1316 roku budynek zakupili reprezentaci mieszczan i zamienili go na ratusz, który wielokrotnie rozbudowywali przez kolejne wieki. Dzisiejszy kształt budynku to swoista mieszanka połączonych ze sobą i nie do końca pasujących do siebie elementów. Nawet mierząca 55 metrów wieża początkowo była znacznie niższa.

I choć dziś ratusza nie można zwiedzić w środku (ale zawsze możemy zajrzeć w godzinach pracy), to w zachodniej części przygotowano darmową wystawę przedstawiającą dużą makietę miasta po bombardowaniu z 16 marca 1945 roku. W środku wystawiono też pojedyncze eksponaty, w tym powłokę od bomby. Wejście jest niezależne od wejścia do samego ratusza i trochę ukryte - znajduje się po zachodniej stronie budynku. Wystawa jest darmowa i oprócz niemieckich wycieczek mało kto do niej zagląda.

W podziemiach ratusza funkcjonuje restauracja, która wyróżnia się ciekawym wystrojem, w tym chociażby freskami widocznymi już przy głównych schodach. Restauracje w dawnych ratuszach były bardzo popularne na terenie Niemiec już od późnego średniowiecza i mają nawet swoją specjalną nazwę - Ratskeller. Co warte podkreślenia, ta konkretna restauracja nie ma aż tak długiej historii i powstała dopiero na początku XX wieku.

Naprzeciwko ratusza wznosi się charakterystyczna późnobarokowa fontanna Vierröhrenbrunnen (Fontanna Czterech Tub) z 1766 roku. Fontanna wyróżnia się czterema postaciami personifikującymi najważniejsze wartości: mądrość, odwagę, sprawiedliwość i umiar. Dzisiejszy wygląd fontanny wzbudza podziw, ale nie każdy zdaje sobie sprawę, że w tym samym miejscu już 30 lat wcześniej postawiono mniej imponującą konstrukcję, będącą pierwszą fontanną podłączona do nowej miejskiej sieci rur wodnych stworzonych przez Baltazara Neumanna. Jej popularność skłoniła władze miasta do stworzenia bardziej reprezentacyjnego dzieła.

Stary Główny Most (niem. Alte Mainbrücke)

Jedną z najbardziej symbolicznych budowli w Würzburgu jest Stary Główny Most (niem. Alte Mainbrücke), który do 1886 roku był jedyną przeprawą łącząca ze sobą dwa brzegi Menu. Pierwszy romański most powstał w tym miejscu już w XII wieku, ale przez kolejne wieki był niszczony przez klęski żywiołowe (w tym powodzie) oraz zwyczajną eksploatację.

Budowa przeprawy w dzisiejszym kształcie rozpoczęła się w 1473 roku i trwała do połowy XVI wieku. Na początku XVIII wieku na moście umieszczono 12 figur świętych oraz znanych postaci związanych z miastem, co upodabnia go do słynnego Mostu Karola w Pradze. Wśród postaci możemy wypatrzyć m.in.: Karola Wielkiego, jego ojca Pepina Krótkiego, patrona miasta św. Kiliana oraz św. Kolonata i św. Totnana, którzy razem z Kilianem przynieśli do Frankonii chrześcijaństwo. Oprócz nich na moście postawiono również rzeźbę św. Józefa, świętych biskupów z Würzburga czy Maryję przedstawioną jako patronka miasta. Most ucierpiał w trakcie bombardowań, ale po wojnie został odbudowany.

Dzisiaj most dostosowany jest jedynie do ruchu pieszego. Niemal każdego ciepłego wieczoru i w wolne dni spotykają się na nim mieszkańcy, którzy rozmawiają, żartują i piją lokalne wino. Czasami tłumy są tak duże, że trudno się przez nie przecisnąć. Zdecydowanie nie ma lepszego miejsca do doświadczenia jak żyją Würzburczycy! Most jest też świetnym punktem widokowym, zarówno na wzgórze Marienberg, jak i na najbliższą okolicę.

Zabytkowy żuraw (niem. Alter Kranen)

Jeśli ruszymy na północ znajdując się po wschodniej stronie rzeki dość szybko dojdziemy do historycznego barokowego żurawia (niem. Alter Kranen) z 1773 roku. Konstrukcja zachowała się w dobrym stanie i jest oryginalnym przykładem XVIII-wiecznej techniki. Dziś przy żurawiu działa knajpka, ale na trasie od niego do Starego Głównego Mostu mieszkańcy po prostu odpoczywają na trawie i murkach popijając wino lub piwo.

Za żurawiem znajdziemy przystań, z której ruszają statki wycieczkowe, w tym do miasteczka Veitshöchheim.

Spacerując od mostu na południe miniemy kilka ławek, na których znajdziemy przyjemny widok na winnice i twierdzę Marienberg.

Würzburg - stolica frankońskiego wina

Bez wątpienia Würzburg jest stolicą frankońskiego wina (niem. Frankenwein). W centrum miasta i w jego najbliższej okolicy znajdziemy winnice tarasowe, a w samym centrum działa trzech znanych producentów tego trunku, których długie wypełnione beczkami piwnice rozciągają się na setki metrów.

We Frankonii produkuje się głównie wino białe. Typowym lokalnym szczepem jest Bacchus, ale popularne są również odmiany: Silvaner, Müller-Thurgau czy Riesling. Jak najłatwiej rozpoznać tutejsze wino? Po eliptycznej butelce, przypominającej kształtem gruszkę, którą miejscowi nazywają Bocksbeutel.

W oficjalnych winiarniach lub restauracjach prosząc o wino otrzymamy prawdopodobnie kieliszek o objętości 0,1 l. Z kolei w budkach lub w mniejszych winiarniach popularną objętością jest 0,25 l. W języku niemieckim na tak duży kieliszek miejscowi mówią Schoppen, co oznacza po prostu "ćwiartkę".

Troszeczkę więcej o frankońskim winie napisaliśmy w artykule: Co zjeść w Bawarii? Praktyczny przewodnik po kuchni bawarskiej i jedzeniu poza domem.

Na obrzeżach Würzburga, na północ od starego miasta, rozciągają się jedne z najważniejszych winnic w Niemczech - Würzburger Stein. Dobrze widać je z wielu punktów w mieście, w tym ze Starego Głównego Mostu. Jeśli mamy więcej czasu możemy wybrać się na kilkukilometrowy spacer prowadzący wzdłuż rosnących rzędów winorośli, skąd dodatkowo rozpościera się widok na historyczne centrum miasta.

Bürgerspital - dawny szpital św. Ducha

Jeśli ruszymy spod rezydencji ulicą Theaterstraße (Theaterstrasse) to dosłownie w kilka minut dojdziemy do historycznego kompleksu szpitalnego im. Świętego Ducha - Bürgerspital zum Heiligen Geist. Instytucja powstała w 1316 roku z inicjatywy małżeństwa Johannesa i Mergadis von Steren. Od samego początku placówka zajmowała się leczeniem oraz opieką nad chrześcijańskimi mieszczanami (stąd nazwa - szpital mieszczański), którzy nie byli w stanie samodzielnie funkcjonować. Pamiętajmy, że szpitale w średniowieczu z powodu braku wiedzy, technologii i lekarstw nie zajmowały się leczeniem rozumianym tak jak dziś, ale opiekowały się obłożnie chorymi i umierającymi w ich ostatnich chwilach.

Już kilka lat po założeniu szpitala działalność rozpoczęła winnica. Początkowo produkowano niewielkie ilości wina, ale w ciągu kilku stuleci produkcja rozwinęła się do takiego poziomu, że oprócz dostarczania wina mieszkańcom placówki można je było również sprzedawać, co zapewniało dodatkowe środki finansowe.

Dziś organizacja opiekuje się kilkuset seniorami oraz wspiera oddział geriatryczny, i jest jednocześnie jednym z najważniejszych producentów frankońskiego wina.

Jeśli chcielibyśmy spróbować produkowanego tu trunku możemy udać się do winiarni znajdującej się w północnym końcu budynku przy przecięciu ulic Theaterstraße (Theaterstrasse) z Semmelstraße (Semmelstrasse). Na miejscu oprócz winiarni działa też popularna wśród miejscowych restauracja, posiadająca ogródek w barokowym wewnętrznym dziedzińcu. Na miejscu możemy spróbować zajrzeć do niewielkiego gotyckiego kościoła, w którym pochowano założycieli instytucji.

W Bürgerspital, podobnie jak w pozostałych najważniejszych miejskich winnicach, organizowane są wycieczki z przewodnikiem po tutejszych piwnicach. Te odbywają się jedynie w języku niemieckim. Bilety możemy zakupić w winiarni.

Stiftung Juliusspital

Kierując się dalej na północ dojdziemy do kolejnego historycznego szpitala - Stiftung Juliusspital. Kompleks ten powstał w drugiej połowie XVII wieku podczas rządów księcia biskupa Juliusa Echtera, który zasłynął jako władca rozwijający naukę i dbający o mieszkańców. Pierwszą część barokowego szpitala zbudowano w 1576 roku, a w latach 1700-1704 dobudowano długie na niemal 160 metrów północne skrzydło. Naprzeciwko szpitala po południowej stronie stoi pomnik samego Echtera.

Podobnie jak w przypadku Bürgerspital w Juliusspital działała także winnica, która przez wieki ewoluowała w jednego z największych producentów tego trunku w Niemczech.

Majestatyczny budynek szpitala jest dziś jednym z najważniejszych zabytków w mieście i warto pospacerować po jego terenie. Pamiętajmy tylko, że wciąż działa tu szpital oraz dom opieki - nie przeszkadzajmy pacjentom ani nie zdziwmy się ich widokiem.

Rokokowa apteka - jeden z ukrytych skarbów Würzburga

Za jeden z największych skarbów kompleksu uchodzi rokokowa apteka, która nie ucierpiała w trakcie bombardowań wojennych.

Do apteki możemy wejść jedynie w trakcie wycieczki z przewodnikiem po piwnicach winnych. Podczas naszej wizyty apteka nie była niestety otwarta dla zwiedzających, więc jeśli nie planujemy uczestniczyć w wycieczce to musimy zadowolić się spojrzeniem przez szybę. Aptekę znajdziemy po wschodniej stronie głównego dziedzińca.

Przyjemnym obszarem jest szpitalny ogród pośrodku którego stoi fontanna autorstwa Jakuba van der Auvera personifikująca najważniejsze rzeki Frankonii.

We wschodnim skrzydle kompleksu działa też popularna restauracja. Może to być dobre miejsce na posiłek dla turystów, którzy chcieli by zjeść lokalne dania w otoczeniu historycznych dekoracji.

Podobnie jak w przypadku dwóch wcześniej opisanych winnic tak i w Juliusspital organizowane są wycieczki do piwnic, również tylko w języku niemieckim. Zaciekawieni produkcją wina mogą być zainteresowani zwiedzeniem podziemi, w których przechowywane są masywne i bogato zdobione beczki.

Atrakcje w Würzburgu poza utartym szlakiem

W przypadku dłuższego pobytu w Würzburgu bez większego problemu znajdziemy jeszcze przynajmniej kilka miejsc wartych odwiedzenia.

Jednym z symboli miasta jest Stary Uniwersytet (niem. Alte Universität). Kompleks powstał pod koniec XVI wieku, zaraz po tym jak Julius Echter wznowił działanie miejskiej uczelni. Przed uniwersytetem ciągnie się historyczna brukowana droga, a sam kompleks wyróżnia się wysoką wieżą dawnego renesansowego kościoła Neubaukirche. Dziś budynek nie pełni już funkcji kościelnych i jest wykorzystywany jako reprezentacyjna sala. Jeśli będziemy na miejscu w godzinach pracy uczelni możemy spróbować zajrzeć do środka - może akurat będziemy mogli rzucić okiem.

Innym ważnym miejskim zabytkiem jest kolegiata Stift Haug, będąca pierwszym barokowym kościołem w całej Frankonii. Za projekt świątyni odpowiadał Antonio Petrini. Najbardziej wyróżniającą się częścią kościoła jest masywna kopuła zbudowana w latach 1670 - 1691. Niestety, kościół został poważnie zniszczony podczas bombardowań i dziś w środku jest niemal surowy. Odwiedzający zainteresowani sztuką wenecką mogą ucieszyć się z wiadomości, że nad głównym ołtarzem powieszono wysoki obraz przedstawiający ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa autorstwa Tintoretto. Pracę wypożyczono z jednej z monachijskich galerii.

Turyści zainteresowani sztuką współczesną oraz rewitalizacją dawnych terenów portowych mogą udać się na obszar tzw. Starego Portu (niem. Alter Hafen). Dawne magazyny z początku XX wieku zamieniono na centrum sztuki, w którym znajdziemy m.in. teatr czy kino. Jednym z elementów nowego kompleksu jest muzeum sztuki (niem. Museum im Kulturspeicher), w którym wystawione są prace niemieckich artystów od XIX wieku do dziś.

Intrygującą atrakcją na terenie starego portu jest historyczny statek towarowy, który do początku lat 90. poprzedniego stulecia wykorzystywany był do transportu m.in. węgla. Statek po zakończeniu służby przerobiono i dziś odbywają się w nim wystawy tymczasowe powiązane ze sztuką współczesną (Arte Noah).

Würzburg - atrakcje poza miastem

Ogrody i pałac Veitshöchheim

Mniej niż 10 kilometrów na północ od centrum Würzburga leży niewielkie miasto Veitshöchheim, które słynie z rokokowych ogrodów i letniej rezydencji książąt biskupów.

Letnia rezydencja powstała pod koniec XVII wieku, ale dzisiejszy kształt pałacu to efekt rozbudowy w latach 1749-1753 pod auspicjami Baltazara Neumanna. Za największy skarb kompleksu uchodzą rokokowe ogrody zbudowane podczas panowania księcia biskupa Adama Friedricha von Seinsheim w latach 1755-1779. Rokokowe i barokowe ogrody cieszyły się u von Seinsheima dużą estymą, wszakże to właśnie on odpowiadał za kształt ogrodów otaczających główną rezydencję.

Na terenie ogrodu znajduje się ponad 200 rzeźb, przedstawiających najróżniejsze postacie, w tym m.in. personifikacje bogów czy bóstw. Oprócz nich w oczy rzucają się oczka wodne, grota czy fontanny.

Zwiedzanie Würzburga - wskazówki i informacje praktyczne

Komunikacja miejska w Würzburgu

Odwiedzając Würzburga możemy skorzystać z komunikacji miejskiej obsługiwanej przez firmę VVM. Do wyboru mamy autobusy i tramwaje. Podstawowe informacje znajdziemy na oficjalnie stronie, ale niestety tylko w języku niemieckim.

Turyści powinni zapamiętać przede wszystkim kursujący od kwietnia do października autobus numer 9. Linia ta startuje z placu przy Rezydencji (przystanek Residenzplatz), przejeżdża przez promenadę przy szpitalu Juliusspital (przystanek Juliuspromenade) i dojeżdża aż pod Twierdzę Marienberg. Rozkład jazdy dostępny jest na tej stronie. Autobus kursuje mniej więcej co 30 minut.

Bilety możemy zakupić u kierowcy lub w automatach na przystankach. Pamiętajmy, że posiadając bilet Bayern-Ticket możemy korzystać z komunikacji miejskiej bez dodatkowych opłat.

Kiedy najlepiej odwiedzić Würzburg?

Najlepszym momentem na odwiedziny Würzburga wydaje się być okres od maja do września, kiedy jest najcieplej i zobaczymy winnice tarasowe w rozkwicie. Korzystając z liberalnego prawa alkoholowego możemy napić się wtedy lokalnego wina na świeżym powietrzu i poczuć unikalną atmosferę miasta.

W mieście odbywają się również festiwale oraz imprezy poświęcone winu (niem. Weinfest). Jedną z takich imprez jest Wioska Wina (niem. Würzburger Weindorf), podczas której na głównym rynku spróbujemy jednego z lokalnych frankońskich win oraz lokalnych potraw. Aktualne informacje o winnych imprezach (po angielsku) znajdziecie na oficjalnej stronie miasta.

Innym ciekawym okresem na odwiedziny Würzburga może być czas od 30 listopada do 23 grudnia, kiedy to w mieście odbywa się targ bożonarodzeniowy. Każdego roku na placu Marktplatz wystawia się ponad 100 stoisk - ze słodyczami, grzanym winem i produktami rzemieślniczymi. Targ czynny jest codziennie od 10:00 (w niedzielę od 11:00) do 20:30.

W przypadku wyboru dni wszystko zależy od naszego planu zwiedzania. Jeśli chcielibyśmy wybrać się na wycieczkę do jednej z piwnic winnych (w języku niemieckim) lub wybrać się na wycieczkę z przewodnikiem po Twierdzy Marienberg to powinniśmy zaplanować wizytę na weekend.

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie miasta?

Würzburg jest idealnym miejscem na jednodniowy wypad z Norymbergi lub Frankfurtu. Przy wcześniejszym przygotowaniu planu spokojnie damy radę w ciągu jednego dnia odwiedzić największe atrakcje Würzburg i znaleźć trochę czasu na degustację lokalnych win.

Jeśli chcielibyśmy na spokojnie odwiedzić również muzea i wybrać się do ogrodów dawnej letniej rezydencji würzburskich władców w mieście Veitshöchheim to potrzebujemy przynajmniej dwa dni.

Punkt informacji turystycznej

Punkt informacji turystycznej znajduje się w historycznym Domu Jastrzębia (niem. Falkenhaus) przy Marktplatz. Na miejscu otrzymamy podstawowe informacje w języku angielskim oraz zakupimy miejską kartę zniżkową.

Karta Würzburg Welcome Card

W przypadku planów aktywnego zwiedzania atrakcji Würzburg możemy rozważyć zakup karty turystycznej Würzburg Welcome Card. Kosztuje ona zaledwie 3€, jest ważna przez 3 dni i oferuje niewielkie zniżki do wybranych atrakcji. Aktualną listę zniżek sprawdzicie tutaj.

Jak dojechać do Würzburga?

Würzburg jest świetnym miastem na jednodniową wycieczkę z Norymbergi lub z innych miast Bawarii. Najwygodniejszym środkiem transportu umożliwiającym dostanie się na miejsce jest pociąg, ale w przypadku niektórych miast możemy skorzystać również z autobusu.

Dojazd pociągiem z Norymbergi oraz z innych miast Bawarii

W przypadku poruszania się jedynie pociągami regionalnymi możemy zakupić specjalny bilet Bayern-Ticket. Pozwala on na podróżowanie pociągami regionalnymi na terenie całej Bawarii bez ograniczeń przez jeden dzień. Od poniedziałku do piątku bilet ten działa od godziny 9:00 do godziny 3:00 następnego dnia. W przypadku weekendów nie ma ograniczeń czasowych.

Koszt biletu to 26€ za jedną osobę. Istnieją też grupowe warianty biletu aż do 5 osób, wtedy za każdą z nich dopłacamy 8€ (2 osoby płacą 34€, 3 osoby 42€ itd). W ramach biletu możemy korzystać również z komunikacji miejskiej w odwiedzanych miastach. Więcej informacji znajdziecie tutaj

W przypadku dojazdu z niektórych miast Frankonii (np. Bamberga czy Coburg) możemy zakupić inny lokalny bilet - Regio-Ticket Franken-Thüringen. Koszt biletu to 23€ plus 8€ za każdą dodatkową osobę dorosłą. Bilet jest ważny tylko w pociągach regionalnych. Obowiązują tu takie same zasady godzinowe jak w przypadku Bayern-Ticket.

Dojazd autobusem z Norymbergi oraz z innych miast Bawarii

Tańszym sposobem na dostanie się do Würzburga może być skorzystanie z usług przewoźnika autobusowego FlixBus. Autobusy tej firmy kursują z Norymbergi kilka razy dziennie, a przy odpowiednio szybkim zakupie bilety są naprawde w rozsądnych cenach. Minusem w porównaniu do biletu regionalnego jest brak możliwości nielimitowanego korzystania z transportu publicznego na miejscu.

Czas przejazdu to około 1 godziny i 30 minut do 1 godziny i 50 minut.

Pamiętajmy tylko, że najlepiej szukać biletu nawet miesiąc wcześniej! Czym bliżej daty odjazdu, tym wyższe ceny. W przypadku zakupu z dnia na dzień bilet Norymberga - Würzburg potrafi kosztować więcej niż przejazd pociągiem.

Dojazd z Frankfurtu

Würzburg może być też dobrym pomysłem na jednodniową wycieczkę z Frankfurtu. Odległość pomiędzy Würzburgiem a Frankfurtem jest taka sama jak w przypadku Würzburga i Norymbergi.

Niestety - mimo że podróż pociągiem trwa zaledwie godzinę, to nie skorzystamy tu z biletu podobnego do Bayern-Ticket, ponieważ przejeżdżamy przez dwa landy - cena będzie więc dość wysoka.

Na szczęście trasę tę obsługuje również Flixbus, którego ceny przy odpowiednio szybkim zakupie biletu są znacznie niższe. Czas podróży autobusem to godzina i 40 minut.