Willa Hadriana w Tivoli - zwiedzanie, historia, informacje praktyczne
Willa Hadriana (Villa Adriana) to ruiny antycznego kompleksu wzniesionego w II wieku naszej ery. Chociaż była to największa rezydencja mieszkalna w Rzymie, określenie "willa" nie oddaje w pełni jej charakteru. Cesarz Hadrian stworzył bowiem coś na kształt własnego mini-miasta, wyposażonego w pałace, termy oraz zbiorniki wodne.
Mimo że oryginalne budowle nie przetrwały do naszych czasów, zwiedzanie pozostałych z nich ruin pozwala wyobrazić sobie ich dawną wielkość. W porównaniu z innymi stanowiskami archeologicznymi starożytnego Rzymu, Willa Hadriana jest jednym z najlepiej zachowanych miejsc.
W uznaniu jego wartości historycznej i kulturowej, kompleks został w 1999 roku wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Willa Hadriana, wraz z renesansową posiadłością Villa d’Este, to dwie największe atrakcje Tivoli. Zachęcamy Was do odwiedzenia obu tych miejsc w trakcie jednej wycieczki.
Historia
Kompleks został wzniesiony w latach 118-134 naszej ery, za inicjatywą cesarza Hadriana, który został władcą Imperium Rzymskiego w 117 roku. Hadrian nie darzył wielkim uznaniem cesarskiej rezydencji na wzgórzu Palatyn, stąd jedną z jego pierwszych decyzji była ta o budowie nowego kompleksu.
Jako władca, Hadrian przywiązywał dużą wagę do kultury i sztuki, rozumiejąc znaczenie kultywowania dorobku innych antycznych cywilizacji. Przy projektowaniu wielu budynków oraz struktur hojnie czerpano ze spuścizny starożytnego Egiptu oraz Grecji, których dorobek Hadrian głęboko podziwiał. Pragnął on połączyć w jednym miejscu architekturę trzech wielkich kultur, tworząc unikatowe arcydzieło.
W obrębie kompleksu znajdowały się m.in.: apartamenty dla cesarza i jego otoczenia, łaźnie, koszary, świątynie, ogrody, teatry i nimfea. Willa Hadriana była tak rozbudowana, że w wielu aspektach przypominała typowe rzymskie miasto. Rezydencja cesarska miała dwa poziomy: górny, przeznaczony dla władcy i jego najbliższych, oraz dolny, gdzie w pocie czoła pracowali niewolnicy i służba.
Wszystko to było ozdobione wspaniałymi mozaikami i rzeźbami, wykonanymi przez najznamienitszych rzemieślników.
Mimo że willa służyła jako prywatna rezydencja cesarza i jego dworu, także wielu polityków oraz możnych odwiedzało to miejsce, czemu sprzyjała bliskość Rzymu - posiadłość oddalona była o zaledwie 30 kilometrów od Wiecznego Miasta.
Po śmierci Hadriana, willa była nadal używana przez kolejnych cesarzy przez prawie dwa stulecia. Jednak z czasem zaczęła popadać w ruinę i stała się miejscem przechowywania zapasów podczas wojen i konfliktów. W ciągu następnych wieków wiele jej struktur zostało rozebranych, a materiały wykorzystano do budowy innych obiektów.
Cesarz Hadrian i jego dziedzictwo
Hadrian urodził się 24 stycznia 76 roku w mieście Italica, nieopodal dzisiejszej Sewilli. Władzę nad cesarstwem objął dzięki swojej bliskiej relacji z Trajanem, który również pochodził z terenów dzisiejszej Hiszpanii.
Hadrian władał od 117 do 138 roku. Przez większość tego czasu przemierzał swoje imperium, zapoznając się ze spuścizną pozostawioną przez poprzednie pokolenia.
Jest również pamiętany jako wybitny budowniczy. Wśród jego najbardziej znaczących dokonań, obok Willi Hadriana w Tivoli, znajduje się Mur Hadriana w północnej Anglii oraz Panteon w Rzymie, którego budowę doprowadził do końca. Jego miłość do Hellady przyczyniła się natomiast do rozbudowy Aten i przywrócenia im dawnej świetności.
Willa Hadriana dzisiaj
Willa Hadriana to jedno z najbardziej imponujących i najlepiej zachowanych stanowisk archeologicznych w Europie. Dla entuzjastów epoki antyku wizyta w Tivoli będzie stanowić doskonałe dopełnienie zwiedzania Rzymu.
Przechadzając się po ruinach, łatwo było nam wyobrazić sobie dawną świetność tego miejsca. Zaskoczyło nas jednak, że dzisiejsze stanowisko archeologiczne pokrywa tylko około 30% powierzchni oryginalnej willi (40 z 120 hektarów)..
Chociaż żaden z budynków nie przetrwał w nienaruszonym stanie, zachowały się fragmenty struktur wielu budynków oraz różne place i fundamenty.
Rozpoczynając zwiedzanie Willi Hadriana, wkraczamy na obszar zwany "Poecile". Niegdyś był to plac otoczony ze wszystkich stron murami i zadaszonymi portykami. Dziś zobaczymy tam fragment murów oraz imponujący basen o długości ponad 230 metrów! Przy bliższym przyjrzeniu się, w wodzie dostrzeżecie pływające żółwie.
Olbrzymie wrażenie zrobiło na nas oczko wodne otoczone kolumnami oraz rzeźbami, znane jako "Canopo". Inspiracją dla niego było sanktuarium z okolic starożytnej Aleksandrii. Na południowym krańcu tego miejsca wznosi się fragment budynku, gdzie kiedyś odbywały się bankiety. W jego wnętrzu odnajdziecie przejście prowadzące w górę.
Oto inne fascynujące miejsca na terenie willi:
- Teatro Marittimo - sztuczna wyspa, w centrum której znajdowała się rezydencja cesarza. W czasach Hadriana prowadziły do niej dwa drewniane mostki. Wyspa, mająca kształt niemal idealnego okręgu, była otoczona kolumnami.
- Termy i łaźnie - tak jak w Rzymie i Ostii, jednymi z najlepiej zachowanych obiektów w willi są termy. Można tu podziwiać zarówno Małe, jak i Wielkie Termy.
- Piazza d’Oro (Złoty plac) - jeden z najważniejszych placów kompleksu. W swoich najlepszych czasach otaczały go portyki i imponujące rzeźby. Wiele z tych dzieł teraz możemy podziwiać w muzeach na całym świecie. Centralną część placu zdobiły sztuczne baseny.
- Budynek z doryckimi kolumnami - nazwa tego obiektu bezpośrednio odnosi się do kolumn, które tam stoją.
Poza wymienionymi, na terenie willi odkryjemy mnóstwo innych atrakcji, w tym ruiny greckiego teatru, resztki bibliotek, pozostałości gościnnego kompleksu czy koszary wojskowe.
Willa Hadriana - jak zaplanować zwiedzanie?
Przede wszystkim warto zwrócić uwagę, że Willa Hadriana nie znajduje się w samym sercu Tivoli, lecz oddalona jest o kilka kilometrów od centrum miasteczka. Szczegółowe informacje dotyczące dojazdu znajdziecie w dalszej części artykułu.
Miejmy też na uwadze, że zwiedzamy stanowisko archeologiczne. Będziemy poruszać się po nierównym terenie, dawnych fundamentach budowli i schodach. Rodzice z ciężkimi wózkami mogą mieć pewne trudności z poruszaniem się po terenie zabytku, dlatego naszym zdaniem lepszym wyborem będzie nosidełko, chociaż ostateczny wybór zależy od indywidualnych preferencji.
Willa Hadriana wraz z przylegającym terenem jest ogrodzona. Główne wejście prowadzi przez 500-metrową uliczkę via Lago di Lesna, która delikatnie wznosi się w górę, lecz nie stanowi większego wyzwania.
Tuż przed wejściem na teren Poecile znajduje się kryty budynek, w którym można podziwiać imponującą makietę, prezentującą wygląd Willi Hadriana w czasach jej świetności.
Przed przyjazdem warto rzucić okiem na mapę kompleksu i zapoznać się z jego topografią. Ułatwi to późniejsze zwiedzanie. Mimo że trasa zwiedzania może wydawać się w miarę prosta, na miejscu łatwo poczuć się lekko dezorientowanym i przypadkiem pominąć ważne fragmenty willi.
Podczas zwiedzania warto być uważnym i zaglądać w różne zakamarki – często można tam odkryć resztki kolumn czy fragmenty mozaik.
Zwiedzanie Willi Hadriana - wskazówki i informacje praktyczne
- Podczas naszej wizyty, przy zakupie biletu, nie dostaliśmy dołączonej darmowej mapy obiektu. Zalecamy więc pobranie mapy z internetu lub ewentualny zakup mini przewodnika z mapą w sklepie lub przy stoisku przed wejściem.
- W obrębie kompleksu mieści się muzeum, gdzie przechowywane są rzeźby odkryte na terenie tego stanowiska archeologicznego. W miesiącach letnich organizowane są w nim wystawy tymczasowe, ale czasem główna część muzeum jest wtedy dostępna dla zwiedzających.
- Warto mieć na uwadze, że niektóre z opisanych przez nas miejsc mogą być czasowo niedostępne z powodu prac renowacyjnych.
Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Willi Hadriana?
Aby bez pośpiechu zwiedzić cały kompleks, warto zarezerwować sobie na to nawet do 3 godzin. Dotyczy to przede wszystkim entuzjastów starożytności, natomiast osoby mniej zainteresowane historią mogą zwiedzić Willę Hadriana w czasie krótszym nawet o połowę.
W mapie, która jest dostępna do zakupu przed wejściem, zaproponowano trzy trasy zwiedzania o różnej długości. Sugerowany czas każdej z nich wynosi od 1 do 2,5 godziny. Jednakże, by zmieścić się w tych ramach czasowych, trzeba by poruszać się dość szybkim tempem. Ponadto, trasy te omijają część budynków oraz miejsc.
Adres i położenie
Willa Hadriana znajduje się w Tivoli, jednak jest oddalona o blisko 5 kilometrów od dworca kolejowego oraz od drugiego słynnego zabytku, Villi d’Este. Wejście na teren kompleksu znajduje się na końcu ulicy Via di Villa Adriana.
Adres: Largo Marguerite Yourcenar, 1- 00019 Tivoli Położenie wejścia: 41.946087, 12.772571
Ceny biletów wstępu
Bilet normalny kosztuje 12€. Dodatkowo istnieje możliwość wypożyczenia przewodnika audio za 5€.
Bilety ulgowe są dostępne dla osób w wieku od 18 do 25 lat (do ukończenia 25. roku życia) i kosztują 2€. Wstęp jest darmowy dla osób poniżej 18 roku życia oraz dla osób z ograniczoną mobilnością wraz z opiekunem.
Osoby, które planują intensywne zwiedzanie Tivoli, mogą rozważyć zakup biletu łącznego Villae Full Pass. Bilet ten jest ważny przez 3 dni i uprawnia do odwiedzenia Willi Hadriana, Villi d'Este oraz Sanktuarium Herkulesa.
Darmowy wstęp dla wszystkich w każdą pierwszą niedzielę miesiąca.
Dni i godziny otwarcia
Willa Hadriana jest otwarta od poniedziałku do niedzieli. Bramy kompleksu archeologicznego otwierają się o godzinie 8:15, jednak godzina zamknięcia zależy od sezonu.
Należy mieć na uwadze, że ostatnie wejście możliwe jest najpóźniej 1,5 godziny przez zamknięciem.
Jak dojechać do Willi Hadriana z Rzymu?
W zależności od planu zwiedzania Tivoli mamy do wyboru dwa sposoby dotarcia na miejsce.
Jeśli zamierzamy odwiedzić wyłącznie Willę Hadriana lub chcemy zacząć od niej zwiedzanie, możemy skorzystać z autobusów firmy Cotral, która obsługuje region Lacjum. Autobusy odjeżdżają z przystanku przy stacji metra Roma Ponte Mammolo i kursują bezpośrednio do przystanku Villa Adriana. Istnieją również inne linie autobusowe tej firmy kursujące w kierunku Tivoli, ale zatrzymują się one znacznie dalej od stanowiska archeologicznego.
Podróż autobusem trwa około 45 minut. Bilety musimy zakupić wcześniej. Powinny być ne dostępne w kioskach lub na stacji metra. Cena biletu to 2,20€.
Na oficjalnej stronie firmy Cotral możemy sprawdzić rozkład jazdy autobusów.
Jeśli zamierzamy przybyć do Tivoli pociągiem lub zaczniemy zwiedzanie od Villi d’Este, to do Willi Hadriana możemy dojechać autobusem miejskim przewoźnika CAT (linia 4). Przystanek w centrum znajduje się przy Piazza Garibaldi. Bilet kosztuje 1,30€. Uwaga: biletu nie zakupimy bezpośrednio u kierowcy, ale w kioskach lub kawiarniach w pobliżu przystanku.
Jeśli planujesz powrót do centrum Tivoli, warto z góry zapoznać się z godzinami odjazdów autobusów spod Willi Hadriana. Informacje te są dostępne na tablicy przy kasie biletowej. Osobiście często korzystamy z aplikacji moovit. Zalecamy zakupienie biletów powrotnych od razu z biletami w pierwszą stronę.
Aktualne rozkłady jazdy dostępne są również na oficjalnej stronie miejskiego przewoźnika CAT.
