Tarnowskie Góry - zwiedzanie obiektów z listy UNESCO

Wpisanie Tarnowskich Gór na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO odbiło się w polskich mediach szerokim echem. Nic dziwnego bo dla tego niewielkiego śląskiego miasteczka to prawdziwa nobilitacja i okazja do przyciągnięcia turystów. Sprawdźmy zatem, co znalazło się na liście UNESCO, a także, jak zwiedzić te unikatowe miejsca.

Historia tarnowskich kopalni

Według legendy starannie pielęgnowanej przez mieszkańców pierwszą bryłkę srebra odnalazł na tych terenach chłop Jan Rybka (lub Rypka) podczas pracy na polu. W legendzie jest ziarnko prawdy bo takie nazwisko faktycznie pojawia się w spisie włościan z tego obszaru. Znalezisko doprowadziło do szybkiego rozwoju okolicznych wiosek. Pojawiali się tu żądni bogactw i dobrze płatnej pracy ludzie. Sprawą zainteresował się książę Jan II Dobry i po pertraktacjach z miejscową szlachtą w roku 1526 nadał osadzie prawa miejskie.

Dwa lata później Tarnowskie Góry otrzymały od władcy Ordunek Górny (czyli zestaw praw określających zasady na jakich pracować będą górnicy). Jednak już kilka lat później, bo w 1534 roku doszło do tzw. buntu gwarków (śląskie określenie górnika) rozżalonych nieprzestrzeganiem nadanych praw. Buntownicy zniszczyli część wyposażenia kopalni, zdemolowali ratusz i domostwa urzędników. Już trzy dni później zostali spacyfikowani przez sprowadzone oddziały wojska. Przywódców wypędzono i wychłostano, ale zarządcom kopalni nakazano ścisłego przestrzegania Ordunku. Poza srebrem w tarnogórskich kopalniach zaczęto wydobywać ołów i galman, jednak na skutek wojen, epidemii i klęsk żywiołowych górnictwo na tych obszarach zaczęło podupadać. Ożywienie nastąpiło pod koniec XVIII wieku, kiedy do miasta przybył pruski radca Fryderyk Wilhelm von Reden. Szybko opracował plan ratowania górnictwa, a do Tarnowskich Gór ściągnął nawet maszynę parową. Mimo postępującej germanizacji Śląska tutejszym gwarkom udało się zachować polską kulturę.

Co ciekawe podczas śląskiego plebiscytu miasto Tarnowskie Góry opowiedziało się za przynależnością do Niemiec, ale na obszarze powiatu zwycięża opcja polska. Po ustaleniu przebiegu granic Tarnowskie Góry przypadały Polsce. Już wtedy pojawiały się plany stworzenia w dawnej kopalni pierwszego muzeum - zostały one przerwane przez wybuch II wojny światowej. Pomysł powrócił w lata 50. XX wieku, a w kolejnym dziesięcioleciu przystąpiono do jego realizacji. Nie obyło się jednak bez przeszkód - w wyniku pojawienia się kurzawki (zwałów błota) zginął kierujący budową muzeum Franciszek Garus. Jednak w 1976 roku kopalnia została udostępniona turystom.

Zabytki UNESCO w Tarnowskich Górach - zwiedzanie

Popularność i unikatowość Tarnowskich Gór sprawiła, że od dłuższego czasu czyniono starania o wpisanie górniczych zabytków na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zostały one uwieńczone sukcesem podczas 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w 2017 roku. Dwadzieścia osiem zabytkowych obiektów podzielono na trzy grupy. Poniżej opisaliśmy najciekawsze z nich

Zabytkowa kopalnia srebra (muzeum)

Niegdyś to właśnie tutaj znajdowała się Królewska Kopalnia Fryderyk. Utworzone tu muzeum składa się z dwóch zasadniczych części. W położonych na powierzchni dawnych budynkach kopalni turyści mogą obejrzeć multimedialną wystawę, na której zapoznają się z historią górnictwa i warunkami pracy w dawnych wiekach.

Następnie zorganizowane grupy zjeżdżają windą pod ziemię (na głębokość około 40 m), gdzie rozpoczyna się drugi etap zwiedzania. W specjalnie przygotowanych korytarzach można poznać górnicze legendy, dowiedzieć się więcej na temat specyfiki pracy pod ziemią i przejść najniższymi kopalnianymi chodnikami. Dodatkową atrakcją dla zwiedzających jest część trasy, którą pokonuje się na specjalnie przygotowanych łodziach - w sumie przepływamy około 270 metrów.

Sztolnia Czarnego Pstrąga

Założona została w XVIII wieku i pełniła funkcję odwadniającą. Był to między innymi efekt działalności Fryderyka Wilhelma von Reden, któremu miejscowi górnicy skarżyli się na problemy z wodą zalewającą podziemne korytarze. Do tej pory do usuwania wody używano przestarzałych narzędzi i maszyn, które w ruch wprawiały konie. Dzięki wspomnianej wcześniej maszynie parowej i budowie specjalnej sztolni udało się poprawić warunki pracy śląskich gwarków.

Sztolnia Czarnego Pstrąga stanowi najdłuższy element podziemnych korytarzy odwadniających. Odprowadzała wodę do rzeki Dramy na odcinku kilkunastu kilometrów. Dziś można ją zwiedzać - turyści przepływają łodziami odcinek o długości 600 metrów!

Park Miejski w Tarnowskich Górach

Jeśli z jakiś przyczyn nie będziemy mogli zwiedzić kopalni czy sztolni albo zostanie nam jeszcze trochę czasu warto przejść się po zabytkowym parku miejskim. Obiekt ten również wpisano na listę UNESCO - park założony został w 1903 roku przez katolickiego księdza Franciszka Kokota. Wpadł on na pomysł odpowiedniego zagospodarowania terenów po wyrobiskach dawnych kopalni.

Jak dojechać do Tarnowskich Gór i zabytkowych obiektów?

Do miasta możemy dostać się kolejami śląskimi lub autobusem z dworca autobusowego w Katowicach, a także z Bytomia.

Do Zabytkowej Kopalni Srebra oraz do Sztolni Czarnego Pstrąga dojeżdżają autobusy. W drugim przypadku należy wysiąść na przystanku Ośrodek Rehabilitacji.