Stare Miasto we Wrocławiu

Jak każde szanujące się miasto tak i Wrocław posiada swoją “starówkę”. To właśnie od niej zwiedzanie rozpoczyna wielu przybywających do Wrocławia turystów. Nie ma się co dziwić, bo przecież można tu znaleźć liczne muzea, lokale gastronomiczne i zabytki klasy europejskiej.

Wprowadzenie

W przypadku Wrocławia pojęcie “Stare Miasto” jest nieco mylące i posiada kilka znaczeń. Można je odnieść do pierwszego osiedla lokowanego w XIII wieku na prawie magdeburskim (nazywanego Civitas Wratislaviensis), które znajdowało się w okolicach dzisiejszego placu Nowy Targ. Jednak taką nazwę nosi też współczesne wrocławskie osiedle (obejmujące również Ostrów Tumski) oraz dawna dzielnica miasta (do której nie należał Ostrów Tumski, ale za to rozciągała się na północny-zachód, aż po Szczepin). Żeby uniknąć nieporozumień, na potrzeby tego artykułu, ograniczymy się więc do obszaru wyznaczonego przez dawne wewnętrzne mury obronne Wrocławia.

Historia

Trudno dziś jednoznacznie stwierdzić kiedy Wrocław otrzymał prawa miejskie. Pierwszej lokacji dokonano w czasach Henryka Brodatego i jest ona datowana na początek XIII wieku (czasem podaje się rok 1214). Zniszczone przez najazd tatarski miasto otrzymało kolejny przywilej lokacyjny od księcia Bolesława Rogatki w 1242 roku. Aby obronić się przed przyszłymi najazdami zbudowano także system murów miejskich z basztami i bramami. W następnych latach dokonał się podział miasta na kwartały. Powstały wtedy Kwartał Rzeźników, Kwartał Kupców, Kwartał Wielki i Kwartał Kuśnierzy. Drewniane domy były powoli zastępowane przez murowane mieszczańskie kamienice - świadczą o tym znaleziska archeologiczne czy dokumenty księcia Henryka IV Probusa, który apelował do wrocławian aby swe domostwa wznosili z materiałów trwałych. Wraz z rozwojem sztuki wojennej mury obronne przestały spełniać swoją rolę. Przestrzeń pomiędzy murami zewnętrznymi, a wewnętrznymi została zabudowana, niektórzy wznosili nawet swoje domy na samych murach. Do rozbiórki dawnych dawnych fortyfikacji przystąpiono podczas wojen napoleońskich. Trwała ona do lat 30. XIX wieku. Dla “uwolnionego” w ten sposób Wrocławia rozpoczął się okres szybkiego rozwoju i powiększania granic. Stare Miasto największe straty poniosło podczas II wojny światowej kiedy to oblężony Wrocław został zmieniony przez Niemców w istną twierdzę (Festung Breslau). Mówi się nawet, że w historycznym centrum zniszczeniu uległo 50% budynków. Większość z nich została jednak odbudowana w latach powojennych.

Rynek

Dawny plac targowy to chyba ten element Starego Miasta, który robi na turystach największe wrażenie. Trudno się zresztą im dziwić - przepiękny średniowieczny ratusz, otoczony przez odbudowane kamieniczki naprawdę zapiera dech w piersiach. Dawne miejsce pracy i spotkań przedstawicieli wrocławskiego patrycjatu powstało pod koniec XIII wieku i było kilka razy przebudowywane. Ratusz szczęśliwie przetrwał rok 1945 w lepszym stanie niż inne wrocławskie budynki i dziś mieści w swych podwojach Muzeum Sztuki Mieszczańskiej (wstęp na wystawy stałe bezpłatny).

Jak każdy szanujący się rynek tak i ten wrocławski miał swój pręgierz czyli słup przy którym wykonywano kary chłosty i egzekucje. Kamienny świadek kaźni wystawiony został w 1492 roku i przetrwał do czasów II wojny światowej. Resztki zniszczonego pręgierza przejęło Muzeum Architektury, a na jego miejscu w latach 80. wystawiono wierną kopię.

Atrakcją samą w sobie są wrocławskie kamieniczki, które reprezentują większość znanych w Polsce stylów architektonicznych. Możemy zobaczyć tu więc kamienice: gotyckie (tzw. Jaś i Małgosia - północno-zachodni narożnik rynku), renesansowe (Kamienica pod Zieloną Dynią - pierzeja południowa), manierystyczne (Kamienica pod Gryfami - zachodnia pierzeja), barokowe (Kamienica pod Złotym Słońcem - zachodnia pierzeja), historycystyczne (Kamienica pod Złotą Palmą - północna pierzeja), secesyjne (Rynek 13 - południowa pierzeja) i modernistyczne (Kamienica Pod Głową św. Jana - północna pierzeja).

Bazylika św. Elżbiety Węgierskiej we Wrocławiu

Monumentalny gotycki kościół znajduje się na zachód od rynku i raczej nie sposób go przeoczyć. Obecna świątynia ufundowana została przez księcia Bolesława III (zwanego notabene Rozrzutnym) i do XVI wieku służyła katolickiemu patrycjatowi. W okresie reformacji została przejęta przez protestantów - legenda mówi, że jej gospodarz Erhard Sołtys przegrał ją z protestantami w kości. Kościół szczęśliwie przetrwał II wojnę światową, ale w 1976 został poważnie zniszczony podczas pożaru. Wieża kościelna to jeden z ciekawszych punktów widokowych w mieście.

W okolicach bazyliki znajduje się kilka ciekawych obiektów. Przy samym kościele możemy zobaczyć nietypowy pomnik. Przypominająca połączenie krzyża i sylwetki ludzkiej figura wystawiona została ku pamięci Dietricha Bonhoeffera - urodzonego we Wrocławiu pastora, który jako jeden z nielicznych niemieckich protestantów otwarcie sprzeciwił się nazistom. Przypłacił to życiem zamordowany w 1945 roku na osobisty rozkaz Hitlera.

Na północ od kościoła, tam gdzie dawniej mieściły się wrocławskie jatki wystawiono pomnik Ku Czci Zwierząt Rzeźnych. Uhonorowano w ten sposób: królika, świnię, kurę, gęś (i jajko), kaczkę oraz kozę którą artysta wyrzeźbił wraz z odchodami. Na południe od kościoła znajduje się plac Solny.

Wzdłuż Odry

Północną część opisywanego obszaru wyznacza koryto Odry. Do ciekawszych zabytków znajdujących się po tej stronie Starego Miasta należy przede wszystkim Gmach główny Uniwersytetu Wrocławskiego. Wybudowany został na miejscu dawnego zamku i mieścił początkowo kolegium jezuickie. Do naszych czasów przetrwały przepięknie zdobione barokowe wnętrza Gmachu (Aula Leopoldina czy Oratorium Muzyczne). Pomieszczenia są udostępnione do zwiedzania, turyści mogą też wspiąć się na Wieżę Matematyczną.


Charakterystyczne czerwone budynki w pobliżu Uniwersytetu to Zakład Narodowy im. Ossolińskich czyli Ossolineum - polski instytut naukowy i kulturalny.

Dalej widzimy Kościół św. Klary i św. Jadwigi - świątynię, która po zniszczeniach wojennych i przebudowach mieści dziś Mauzoleum Piastów Śląskich.

Na wschód od Rynku

Kierując się na południe od Mauzoleum i przechodząc przez plac Nowy Targ mijamy po lewej stronie potężny średniowieczny kościół. To świątynia pod wezwaniem św. Wojciecha. W XVIII wieku wybudowano kaplicę bł. Czesława, w której złożono relikwie patrona miasta. Według legendy ten świątobliwy zakonnik ocalił miasto przed Tatarami sprowadzając na wroga ognisty słup.

Jeśli skręcimy w teraz stronę rynku to dojdziemy do kościoła pod wezwaniem św. Marii Magdaleny. To kolejna z gotyckich świątyń Wrocławia. Jej charakterystyczne pozbawione hełmów wieże połączone są niewielkim przejściem zwanym Mostkiem Pokutnic lub Mostkiem Czarownic. Według legendy miały tu cierpieć męki czyśćcowe dusze kobiet, które nie chciały wyjść za mąż. Gotycki kościół posiada romański portal przeniesiony ze zburzonego opactwa na Ołbinie.

To oczywiście tylko część zabytków wrocławskiego Starego Miasta. Miłośników Literatury z pewnością zainteresuje Muzeum Pana Tadeusza (Rynek 6), geologów Muzeum Mineralogiczne przy ulicy Kuźniczej 22, a wszyscy niezależnie od zainteresowań mogą się wybrać na poszukiwanie wrocławskich krasnali!