Saloniki w Grecji - atrakcje, zwiedzanie, zabytki [TOP 27 miejsc!]

Saloniki to drugie po Atenach największe miasto w Grecji oraz, w naszej opinii, jedno z najbardziej niedocenianych turystycznie miejsc w Europie.

Saloniki słyną z bogatej historii oraz rozrywkowego stylu życia. Z jednej strony można tu podziwiać zabytki z okresu rzymskiego i bizantyńskiego, mury obronne oraz wspaniałe muzea. Z drugiej – na każdym kroku trafiamy na liczne tawerny i wypełnione po brzegi bary. Warto wspomnieć, że Saloniki nie są typowym całorocznym celem turystycznym i już w październiku nie spotkamy tu tłumów odwiedzających. Dlatego zwiedzanie Salonik poza sezonem należy do wyjątkowo przyjemnych doświadczeń dla miłośników zabytkowej architektury!

Dziedzictwo miasta doceniła organizacja UNESCO, wpisując kilkanaście obiektów, w większości wczesnochrześcijańskich i bizantyńskich kościołów, na listę światowego dziedzictwa kulturowego.

Jak zwiedzać Saloniki?

Większość najważniejszych atrakcji Salonik skoncentrowana jest na obszarze historycznego starego miasta. Mimo że nie jest ono rozległe, to ze względu na ukształtowanie terenu zwiedzanie może być wyzwaniem. Saloniki powstały na zboczu i zostały otoczone murem. To, co kiedyś było błogosławieństwem i pozwoliło na bezpieczne ufortyfikowanie miasta, dziś utrudnia zwiedzanie - zwłaszcza w upalny dzień.

Wędrówka od nadmorskiej promenady aż pod akropol może być męcząca dla tych, którzy nie są przyzwyczajeni do długich spacerów. Dobrym rozwiązaniem jest rozpoczęcie zwiedzania od twierdzy Eptapyrgion, najwyżej położonego ze wszystkich opisywanych przez nas zabytków, skąd możemy kierować się już tylko w dół.

W Salonikach funkcjonuje też dobrze rozwinięta sieć autobusów miejskich, którymi możemy podjechać do interesujących nas atrakcji.

Co warto zobaczyć w Salonikach? Największe atrakcje oraz zabytki

Saloniki, których historia rozpoczęła się niedługo po śmierci Aleksandra Wielkiego, były drugim najważniejszym miastem w Cesarstwie Bizantyńskim, ustępując tylko Konstantynopolowi. W mieście przetrwało wiele zabytków z tego okresu, głównie kościołów oraz klasztorów, z których aż 12 znalazło się na liście światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Oprócz tych świątyń, na listę trafiły również Rotunda, łaźnie oraz mur obronny otaczający miasto, co w sumie daje 15 obiektów.

Niestety, wiele zabytków zostało bezpowrotnie straconych podczas "Wielkiego Pożaru", w wyniku którego ogień strawił niemal 2/3 historycznej zabudowy Salonik. Pożar przetaczał się przez miasto, zaczynając od południowo-zachodniej części, i doszedł niemal do linii górnych murów miejskich.

Muzeum Kultury Bizantyjskiej

Gdybyśmy mieli wybrać wyłącznie trzy największe atrakcje Salonik, to Muzeum Kultury Bizantyjskiej (gr. Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού) bez wątpienia znalazłoby się wśród nich.

Kolekcja placówki została podzielona na 11 wystaw, które razem prezentują ponad 3000 eksponatów. Całość została zaprojektowana tak, aby ukazać jak najszersze spektrum życia w Bizancjum.

W muzeum możemy podziwiać między innymi:

• mozaiki podłogowe oraz elementy rzeźbiarskie z wczesnochrześcijańskich świątyń,
• malowidła ścienne,
• relikwiarze oraz inne artefakty z pierwszych wieków cesarstwa wschodniorzymskiego,
• wczesnochrześcijańskie grobowce ozdobione malowidłami,
• monety z podobiznami bizantyjskich cesarzy,
• ikony i inne dzieła sztuki z późnego średniowiecza,
• różnego rodzaju naczynia oraz przedmioty codziennego użytku.

Poza eksponatami na zwiedzających czekają tablice informacyjne opisujące różne aspekty życia w cesarstwie wschodniorzymskim. W muzeum zgłębimy wiedzę na temat panujących dynastii, sztuki oraz życia codziennego w tamtych czasach.

Muzeum Kultury Bizantyjskiej w Salonikach

Muzeum Archeologiczne

Muzeum Archeologiczne w Salonikach (gr. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης) powinno być obowiązkowym punktem dla wszystkich turystów zainteresowanych starożytnością. Placówka skupia się na przedstawieniu historii krainy Macedonii i jest jednym z największych muzeów archeologicznych w Grecji.

Bogata kolekcja została podzielona na kilka sekcji tematycznych. Jedna z wystaw skupia się na historii samych Salonik, począwszy od momentu ich założenia aż do początków IV stulecia. Wśród eksponatów możemy podziwiać m.in.: wspaniale rzeźbiony łuk pochodzący z kompleksu pałacowego Galeriusza, rzymskie rzeźby, popiersia oraz mozaikę podłogową.

Muzeum Archeologiczne w Salonikach

Inna z wystaw ukazuje różne aspekty życia starożytnych Macedończyków - od chwili założenia niepodległego królestwa aż do późnych czasów rzymskich. Poza licznymi posągami, płaskorzeźbami oraz popiersiami, eksponowane są też przedmioty wykonane z metali i szkła. Warto w tym miejscu wspomnieć, że Macedonia słynęła ze złotnictwa - temu tematowi poświęcono całą wystawę, której ozdobą są wspaniałe wieńce.

Na dziedzińcu muzeum znajduje się ekspozycja plenerowa prezentująca sarkofagi i ołtarze zebrane z miejskich nekropolii oraz zarys zrekonstruowanego domu z czasów rzymskich, ozdobionego mozaikami.

Muzeum Archeologiczne w Salonikach

Rotunda z wczesnochrześcijańskimi mozaikami

Na obszarze współczesnych Salonik odnajdziemy pojedyncze świadectwa starożytnej (rzymskiej) historii miasta. Pozostałe budowle na przestrzeni wieków stopniowo znikały z krajobrazu - niekiedy były rozbierane, a często ulegały zniszczeniu, jak choćby w trakcie pożarów. W wielu przypadkach po prostu przykryto je nowszymi zabudowaniami i mogą wciąż cierpliwie czekać na odnalezienie.

Otoczona współczesną zabudową Rotunda jest najważniejszym śladem po czasach rzymskich. Ta imponująca budowla została wzniesiona prawdopodobnie między 303 a 305 rokiem. W starszych publikacjach znajdziemy informacje, że zbudowano ją jako mauzoleum Galeriusza. Jednak w świetle aktualnego stanu wiedzy możemy założyć, że od początku planowanym miejscem pochówku cesarza była rezydencja zbudowana na terenie osady Felix Romuliana (stanowisko archeologiczne Gamzigrad we współczesnej Serbii), gdzie odnaleziono mauzolea Galeriusza oraz jego matki Romuli.

Obecnie przyjmuje się, że Rotunda została wzniesiona z inicjatywy Galeriusza jako cesarska świątynia dedykowana Jowiszowi (Jupiterowi-Zeusowi) oraz innym bóstwom opiekuńczym Tetrarchii. Jej konstrukcja była wzorowana na rzymskim Panteonie.

Rotunda została zbudowana na planie okręgu o średnicy 24,50 m. Jej wnętrze nakrywa ceglana kopuła, której wysokość wynosi 29,80 m. Grubość murów to ponad 6 m. Wnętrze podzielono na 8 prostokątnych nisz, z których jedna służyła jako wejście.

Rotunda w Salonikach

Na przełomie IV-V wieku budowla została przekształcona w kościół chrześcijański pod wezwaniem św. Jerzego. Przypuszcza się, że nastąpiło to pomiędzy końcowymi latami panowania Teodozjusza I Wielkiego a początkiem rządów jego syna, Arkadiusza.

Rotunda w Salonikach

Łuk triumfalny Galeriusza

Nieopodal Rotundy stoi łuk triumfalny Galeriusza, zwany przez miejscowych Kamara. Został on wzniesiony na cześć tetrarchy po jego zwycięskiej wojnie z Persami. Pierwotnie posiadał on cztery filary, z których zachowały się dwa, i tworzył czteroprzelotową strukturę nazywaną tetrapylonem.

Filary ozdobiono marmurowymi płaskorzeźbami, które przedstawiają sceny bitewne oraz moment powitania władcy. W zależności od źródła można natknąć się na różne daty wzniesienia tej budowli - od końcówki III stulecia do 305 roku. Łuk triumfalny znajdował się na trasie prowadzącej z Rotundy do kompleksu pałacowego Galeriusza.

Łuk triumfalny Galeriusza w Salonikach

Pozostałości Pałacu Galeriusza

Budowę rozległego kompleksu pałacowego rozpoczęto krótko po tym, jak Galeriusz ustanowił Tesalonikę swoim miastem rezydencyjnym. Jako lokalizację wybrano obrzeża ówczesnego miasta, niedaleko przebiegu zachodniego muru obronnego.

Budowla powstawała etapami na przestrzeni IV stulecia, a w kolejnym wieku wprowadzono do niej znaczne modyfikacje. Pałac znajdował się na granicy dwóch światów i był czasowo wykorzystywany przez różnych władców - m.in.: Teodozjusza I Wielkiego (władającego zachodnią i wschodnią częścią cesarstwa) oraz Konstantyna Wielkiego.

Ruszając od łuku triumfalnego w kierunku południowym ulicą Dim. Gounari (w stronę morza), miniemy dwa stanowiska archeologiczne związane z Pałacem Galeriusza. Pod numerem 38 znajdziemy niewielkie ruiny apsydialnej sali sympozjonalnej (triclinium). Obok nich przygotowano niewielką wystawę (aby ją obejrzeć, musimy zejść po schodach), gdzie zaprezentowano mozaiki oraz wizualizację miasta za czasów rzymskich. Dla zainteresowanych historią jest to prawdziwa gratka - dowiemy się, na przykład, że łuk triumfalny był częścią krytej ulicy, a tuż obok znajdował się olbrzymi hipodrom. Wstęp do pomieszczenia z wystawą jest bezpłatny.

Ruszając dalej, dotrzemy do znacznie większego stanowiska archeologicznego z ruinami głównej części Pałacu Galeriusza, które znajdują się przy placu Navarinou (Platia Navarinou). Spośród odkrytych obiektów najbardziej imponujący jest oktagon. Wykopaliska oglądamy z ulicy.

Kontynuując spacer w kierunku placu Fanarioton (Platia Fanarioton), natrafimy na pojedyncze pozostałości po hipodromie (torze wyścigów konnych). Przeprowadzone badania archeologiczne pozwalają oszacować jego wymiary na 450 m długości i 95 m szerokości.

Forum rzymskie

Forum (znane też jako agora, gr. Ρωμαϊκή Αγορά Θεσσαλονίκης) pełniło funkcję centrum administracyjnego starożytnych Salonik. Znaleziska archeologiczne świadczą, że obszar ten był zabudowany już w okresie hellenistycznym, jednak dopiero w I wieku przekształcono go w agorę (najważniejszy z miejskich placów). Budowa kompleksu w obecnym kształcie rozpoczęła się pod koniec II wieku.

Forum rzymskie w Salonikach

Do dziś zachowało się niewiele z oryginalnego założenia. Największymi atrakcjami stanowiska archeologicznego są ruiny niewielkiego odeonu (mogącego pomieścić po przebudowie w III stuleciu około 400 widzów), fragmenty mozaik podłogowych oraz dobrze zachowany kryptoportyk (zadaszona ulica o sklepieniu kolebkowym). Nawet jeśli zdecydujemy się nie wchodzić na teren wykopalisk, warto rzucić okiem na pozostałości z góry.

Biała Wieża: punkt widokowy oraz wystawa historyczna

Biała Wieża (gr. Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης) należy do najczęściej fotografowanych obiektów w Salonikach. Wysoka na niemal 34 m budowla powstała prawdopodobnie w XV wieku, już po podbiciu miasta przez Turków, i była częścią rozebranych w 1867 roku fortyfikacji broniących dostępu do miasta od strony morza.

Obecnie wieża służy jako atrakcja turystyczna. W jej wnętrzach, które dawniej były używane m.in. jako więzienie, przygotowano wystawę poświęconą historii Salonik oraz trudom życia pod okupacją turecką. Podczas naszej wizyty materiały opisowe były dostępne tylko po grecku, ale na szczęście na wejściu otrzymaliśmy przewodnik audio.

Na szczycie wieży znajdziemy taras widokowy.

Biała Wieża w Salonikach: 1. widok z tarasu widokowego; 2. zwiedzanie

Nadmorska promenada - "parasolki" oraz pomnik Aleksandra Wielkiego

Ciągnący się przez prawie pięć kilometrów nadmorski bulwar jest znakiem rozpoznawczym Salonik - przy sprzyjającej pogodzie możemy przespacerować się od portu aż do Hali Koncertowej (gr. Μέγαρο Μουσικής).

Początkowy odcinek promenady, prowadzący od portu do Białej Wieży, jest węższy i biegnie tuż obok drogi. Warto więc zachować ostrożność wśród tłumu, aby nie spaść przypadkiem do morza ;)

Idąc od strony portu, przejdziemy obok głównego miejskiego placu - Placu Arystotelesa (gr. Πλατεία Αριστοτέλους), na którym organizowane są najważniejsze wydarzenia.

Zaczynając od Białej Wieży, bulwar poszerza się, oferując miejsce dla tysięcy spacerowiczów. Już kawałek dalej zobaczymy olbrzymi pomnik Aleksandra Wielkiego (gr. Άγαλμα Μεγάλου Αλεξάνδρου), będący najbardziej imponującym monumentem w całych Salonikach.

Nieco dalej natkniemy się na popularne parasolki (gr. Οι Ομπρέλες του Ζογγολόπουλου), nowoczesną instalację artystyczną, która stanowi idealne tło do fotografii.

Miłym sposobem na spędzenie czasu jest wynajęcie roweru lub innego środka transportu. Kilkaset metrów od Białej Wieży znajduje się wypożyczalnia BikeIT, gdzie możemy wypożyczyć pojazd na krótki okres i komfortowo przemierzyć całą promenadę.

Port oraz kompleks festiwalu filmowego

Jednym z interesujących miejsc wzdłuż promenady jest dawny obszar portowy, którego fragment najbliżej miasta przekształcono na potrzeby międzynarodowego festiwalu filmowego. Znajdziemy tu restauracje z ogródkiem, z którego rozpościera się malowniczy widok, oraz trzy muzea: Muzeum Fotografii z wystawami czasowymi, Muzeum Kina oraz Galerię Sztuki Nowoczesnej.

Strefa portowa stanowi również doskonały punkt obserwacyjny na Zatokę Salonicką. Szczególnie polecamy odwiedzić to miejsce podczas zachodu słońca – czerwone niebo nad horyzontem potrafi zachwycać, a przy dobrej przejrzystości powietrza można dostrzec nawet kontury Olimpu.

Miłośnicy historii powinni tu wpaść, aby zobaczyć zabytkowego zurawia portowego.

Rejs wzdłuż nabrzeża

Chcąc spojrzeć na miasto z innej perspektywy, warto wsiąść do jednego ze statków restauracyjnych, które odpływają regularnie w ciągu dnia z nabrzeża w pobliżu słynnej Białej Wieży.

Rejs trwa około 30-40 minut. Statek oddala się nieznacznie od brzegu, następnie skręca w prawo i łukiem wraca w kierunku nabrzeża, podpływając aż pod sam port.

Interesujący jest model biznesowy operatorów rejsów. Kiedy na pokładzie zakupimy drinka lub inny napój za co najmniej 5€, to nie płacimy za sam rejs. Ceny na pokładzie wahają się od 5€ do 10€.

Taki rejs to doskonała okazja do krótkiego odpoczynku, zwłaszcza w słoneczny dzień, oraz do podziwiania miasta z perspektywy morza. Jednak warto pamiętać, że w szczycie sezonu może być wielu chętnych. Dlatego zalecamy przybycie nieco wcześniej, aby zająć miejsce z pięknym widokiem. Rejsy są dostępne nawet o północy, ale dokładny rozkład można znaleźć bezpośrednio na nabrzeżu.

Szlakiem bizantyjskich i wczesnochrześcijańskich kościołów

Saloniki były ważnym ośrodkiem chrześcijaństwa, co silnie odbiło się na charakterze zabudowy miasta. Niemal na każdym kroku natrafiamy tu na zabytkowe kościoły, z których wiele jest położonych poniżej poziomu chodnika. W najwspanialszych z nich zachowały się bezcenne mozaiki i/lub freski.

Z grubsza wyodrębnić możemy dwa typy świątyń: duże kościoły w formie wielonawowych bazylik oraz mniejsze, charakterystyczne dla architektury bizantyjskiej, świątynie kopułowe wzniesione na planie krzyża greckiego wpisanego w kwadrat. Umiejętność przykrywania budynków kopułami stanowiła jedno z najważniejszych osiągnięć architektury bizantyjskiej i była sporym wyzwaniem technologicznym, co tłumaczy, dlaczego kościoły krzyżowo-kopułowe są zazwyczaj niewielkie (i właściwie w tym tkwi ich urok).

Niestety, podczas prawie pięciuset letniej okupacji Salonik przez Osmanów, wiele kościołów przekształcono w meczety, a wizerunki świętych na mozaikach i freskach często były niszczone lub uszkadzane. Na szczęście wiele budynków przetrwało i są one dziś świadectwem umiejętności bizantyjskich architektów.

Poniżej przedstawiliśmy wybrane kościoły wraz z ich krótką charakterystyką.

Bazylika św. Dymitra

Na szczególną uwagę zasługuje bogata w mozaiki i malowidła wczesnochrześcijańska bazylika św. Dymitra (Demetriusza). Historia świątyni, pierwotnie wzniesionej jako niewielkiego oratorium, sięga IV wieku. Na przestrzeni wieków budowla była kilkukrotnie niszczona przez pożary i trzęsienia ziemi, a następnie przebudowywana. Swoją obecną formę pięcionawowej bazyliki otrzymała w VII wieku. Niestety, w trakcie pożaru w 1917 roku utracone zostały cenne mozaiki oraz malowidła ścienne. Podczas zwiedzania warto zajrzeć do krypty (stanowiącej pozostałości wcześniejszych łaźni rzymskich), gdzie wystawiane są różne obiekty związane z historią bazyliki.

Świątynia związana jest z legendą o św. Demetriuszu, patronie miasta, którego stracono z rozkazu cesarza Galeriusza około 305 roku podczas nasilonych prześladowań chrześcijan. Zgodnie z tradycją miał on wywodzić się z lokalnej arystokratycznej rodziny i pomimo młodego wieku (25 lat) piastował wysoki urząd prefekta (lokalnego wojskowo-cywilnego namiestnika). Jednak jako krypto-chrześcijanin a zarazem nauczający nowej wiary popadł w niełaskę cesarza i został uwięziony. Z kolei jego przyjaciela i współwyznawcę Nestora skazano na śmiertelny pojedynek z niezwyciężonym harcownikiem i faworytem cesarza o imieniu Lieos podczas gladiatorskich igrzysk na salonickiej arenie-stadionie. Przed rozpoczęciem starcia Nestor odwiedził uwięzionego Demetriusza i poprosił o błogosławieństwo. Ku zaskoczeniu publiczności Nestor pokonał w pojedynku Lieosa, co zostało poczytane przez widownię jako zwycięstwo nowego wyznania (chrześcijańskiego) nad tradycyjnym (panteonu grecko-rzymskiego)

Mimo zwycięstwa chrześcijanie nie ocalili życia. W przypływie emocji i gniewu Galeriusz wydał rozkaz uśmiercenia obu poza areną. Jednak czyn ten sprawił, że Demetriusz uznawany jest za świętego patrona chroniącego miasto przed najeźdźcami. W ikonografii często przedstawia się go jako jeźdźca, który tratuje broniącego się znienawidzonego cara bułgarskiego Kałojana oblegającego Saloniki (1207 r.).

Hagia Sophia

Obecna świątynia Haga Sophia (Mądrości Bożej, gr. Ἁγία Σοφία) datuje się na VII wiek i została wzniesiona na pozostałościach większej, pięcionawowej bazyliki św. Marka.

Wnętrze świątyni skrywa mozaiki wykonane w trzech różnych okresach. Dla przykładu, te zdobiące kopułę pochodzą z IX stulecia. Innymi elementami wystroju, na które warto zwrócić uwagę, są freski oraz pięknie rzeźbione głowice kolumn.

Będąc na miejscu, warto rozejrzeć się też po terenie otaczającym budowlę, gdzie wypatrzymy pozostałości po wcześniejszej świątyni.

Kościół Hosios David

Pochodzący z V stulecia kościół Hosios David, będący katolikonem dawnego klasztoru Latomou, stanowi jeden z największych skarbów Salonik. Świątynia leży w granicach Górnego Miasta (Ano Poli) i wcale nie tak łatwo do niej trafić - skrywa się pomiędzy zwykłymi domami mieszkalnymi i prowadzi do niej kręta uliczka. Warto jednak się przemęczyć, aby trafić na miejsce.

We wnętrzu kościoła można podziwiać niesamowite freski z okresu bizantyjskiego. Szczególnie ciekawą atrakcją jest unikatowa, cudownie zachowana w absydzie, wczesnochrześcijańska mozaika o tematyce starotestamentowej z V wieku. Jeśli będziemy mieć szczęście, możemy spotkać opiekuna znającego język angielski, który chętnie opowie o znaczeniu i historii prezentowanych tu dzieł sztuki.

Klasztor Vlatadon

Kawałek nad kościołem Hosios David znajduje się klasztor Vlatadon, zbudowany w XIV wieku. Kompleks mieści się tuż przy murach miejskich. Możemy swobodnie wejść na jego teren, pospacerować po dziedzińcu, wejść do kościoła, a także rzucić okiem na miasto z punktu widokowego.

Zgodnie z tradycją, to właśnie w tym miejscu św. Paweł modlił się podczas swojej drugiej misjonarskiej wizyty w 51 roku.

Kościół św. Mikołaja Orphanosa

Ukryty i nieco niepozorny kościół św. Mikołaja (gr. Ἅγιος Νικόλαος ὁ Ὀρφανός) z XIV wieku należy do naszych ulubionych świątyń w Salonikach. Znajdziemy go w północno-wschodnim krańcu historycznego starego miasta, niedaleko przebiegu murów miejskich.

Całe wnętrze kościoła zdobią wspaniałe freski, które są przykładem sztuki późnobizantyjskiej. Ten styl często określany jest mianem renesansu Paleologów, na cześć ostatniej dynastii władającej Bizancjum.

Kościół leży na uboczu w bardzo cichej okolicy. Bardzo możliwe, że oprócz Was na miejscu będą przebywać jedynie leniwie przeciągające się koty.

Kościół św. Panteleimo

Bizantyjski kościół św. Panteleimon (Ναός Αγίου Παντελεήμονα) znajduje się zaledwie kilka kroków od Rotundy oraz łuku triumfalnego. Prawdopodobnie pełnił on funkcję katolikonu, czyli głównego kościoła monastyru, i został wzniesiony na przełomie XIII-XIV stulecia. Jego wnętrze kryje fragmenty fresków pochodzących z początku XIV wiek.

Kościół Przemienienia Pańskiego

Niewielki kościół Przemienienia Pańskiego (gr. Ναός του Σωτήρος) z połowy XIV wieku sąsiaduje z łukiem triumfalnym Galeriusza. W jego wnętrzu zachowały się cenne freski, które pokrywają całą kopułę i pochodzą jeszcze z czasów budowy świątyni. W przeszłości kościół był używany podczas nabożeństw pogrzebowych.

Kościół Proroka Eliasza

Bizantyjski kościół Proroka Eliasza (gr. Ναός Προφήτη Ηλία) z XIV wieku wyróżnia się architektonicznie pośród innych świątyń wzniesionych w podobnym okresie. Pierwszy w oczy rzuca się jego imponujący rozmiar. We wnętrzu przetrwały fragmenty oryginalnych fresków.

Kościół Panagia Chalkeon

Pochodzący z XI wieku kościół Panagia Chalkeon (gr. Παναγία τῶν Χαλκέων) leży kawałek na południe od rzymskiej agory. Budowla powstała z czerwonych cegieł i nazywana jest Czerwonym Kościołem. Najbardziej charakterystycznym elementem jej architektury jest ośmioboczna kopuła z aż 16 oknami, rozmieszczonymi w dwóch rzędach.

We wnętrzu kościoła zachowały się fragmenty malowideł ściennych datowanych na okres jego budowy.

Kościół Acheiropoietos (gr. Ιερός Ναός Παναγίας Αχειροποιήτου)

Kolejna ze świątyń datowanych na V wiek. Budowla ma formę trzynawowej bazyliki. W jej wnętrzu przetrwało kilka oryginalnych elementów dekoracyjnych, w tym fragmenty mozaik z okresu jej budowy. Kościół Acheiropoietos był pierwszym z kościołów przekształconych w meczet po upadku miasta.

W trakcie wizyty warto zwrócić uwagę na posadzkę i wyszukać odsłonięte mozaiki, które kiedyś były częścią rzymskich łaźni. To właśnie na ich pozostałościach wybudowano tę świątynię.

Kościół św. Apostołów

Datowany na XIV stulecie kościół św. Apostołów (gr. Ιερός Ναός Αγίων Αποστόλων) wznosi się tuż przy zachodniej granicy murów obronnych, w miejscu istniejącego dawniej klasztoru. Budowla została zaprojektowana na planie krzyża greckiego wpisanego w kwadrat i charakteryzuje się pięcioma kopułami.

Wnętrze świątyni skrywa fragmenty mozaiki, które są bezcennym przykładem sztuki późnobizantyjskiej. Są to zarówno ostatnie mozaiki stworzone w Salonikach, jak i jedne z ostatnich wykonanych na terenie Bizancjum przed jego upadkiem.

Ano Poli (Górne Miasto)

W jednym z najbardziej fascynujących obszarów Salonik, Górnym Mieście (Ano Poli), które zajmuje północną część historycznego centrum, można dostrzec znaczące różnice w porównaniu z dolną, bardziej nowoczesną częścią miasta. Do naszych czasów przetrwało tu wiele doskonale zachowanych przykładów architektury bizantyjskiej, greckiej i tureckiej, które ocalały od Wielkiego Pożaru.

Wąskie uliczki, nieco zaniedbane małe domki, pranie rozwieszone wzdłuż ulicy – przechadzając się po Ano Poli, można odnieść wrażenie, że cofnęliśmy się w czasie. To właśnie tu odnajdziecie niektóre z wcześniej przez nas opisanych zabytków, w tym kościół Hosios David z V wieku. Warto zarezerwować sobie kilka godzin, aby leniwie pospacerować po tej okolicy, przy okazji zwiedzając tutejsze zabytki.

Łaźnie bizantyjskie

Jednym z obiektów wpisanych na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO są łaźnie bizantyjskie (gr. Βυζαντινό Λουτρ), które powstały pod koniec XII lub na początku XIII stulecia i działały nieprzerwanie aż do 1940 roku.

Zabytek znajduje się na terenie Górnego Miasta i jest udostępniony do zwiedzania. Warto jednak wcześniej sprawdzić dni i godziny otwarcia - podczas naszej wizyty zabytek można było zwiedzać wyłącznie w środy i piątki przed południem. Wstęp był bezpłatny.

Wieża Trygoniusza oraz brama Anny Paleologiny

Gdy dojdziemy do północno-wschodniej części murów miejskich, warto podejść do wieży Trygoniusza (gr. Πύργος Τριγωνίου) oraz bramy Anny Paleologiny (gr. Πύλη της Άννας Παλαιολογίνα). Od strony morza zainstalowano tam ławeczki, a miejsce to pełni funkcję świetnego punktu widokowego. W okolicy działa kilka przyjemnych kafejek.

Akropol i twierdza Eptapyrgion

Po opuszczeniu Górnego Miasta główną bramą, wkraczamy na obszar, gdzie dawniej mieścił się akropol. Po pokonaniu kolejnych kilkuset metrów, dojdziemy do bizantyjskiej twierdzy Eptapyrgion (gr. Επταπύργιο Θεσσαλονίκης). Budowla ta posiada 10 wież i zachowała się w bardzo dobrym stanie. Większość miast bizantyńskich posiadała swoje twierdze, dominujące nad miastami, które pełniły funkcję ostatniego bastionu obrony.

Do cytadeli wejdziemy za darmo. Przez wieki Eptapyrgion pełnił różnorodne funkcje, a pod koniec XIX stulecia został przebudowany na więzienie.

Podczas wizyty można przespacerować się po dziedzińcu, zajrzeć do pomieszczeń, które niegdyś służyły jako cele – teraz znajduje się tam wystawa. Jeśli mamy więcej czasu, warto przespacerować wokół twierdzy i zobaczyć w całości jej imponujące mury, a także pozostałości po murach akropolu.

Na terenie cytadeli przygotowano też punkt widokowy. Wystarczy pokonać trochę schodów, aby móc spojrzeć na całe miasto z góry.

Łaźnie tureckie Bey Hamam

Niedaleko rzymskiego forum odnajdziemy łaźnie tureckie z 1444 roku, będące pierwszym obiektem tego typu zbudowanym przez nową administrację osmańską. Kompleks posiada wiele pomieszczeń i w trakcie jego budowy rozebrano kilka sąsiednich kościołów. Obecnie są to jedne z najlepiej zachowanych łaźni tureckich w całej Grecji.

Łaźnie funkcjonowały aż do lat 60. poprzedniego stulecia. Dzisiaj w ich wnętrzach organizowane są wydarzenia kulturalne. Jeśli będziecie w okolicy, warto zorientować się, czy nie akurat możliwości wejścia do środka. W pomieszczeniach zachowały się fragmenty oryginalnych dekoracji.

Fragment budynku przeznaczono na bar z tarasem zlokalizowanym na dachu.

Szlakiem miejskich fortyfikacji

Mury miejskie od początków istnienia miasta chroniły jego mieszkańców i odgradzały ich od zewnętrznego świata. Widoczne dziś fortyfikacje są jednak efektem przebudowy dokonanej w okresie wczesnego Bizancjum, za czasów cesarza Teodozjusza I Wielkiego, pod koniec IV wieku. Saloniki otrzymały układ typowy dla bizantyjskich miast i składały się z dwóch części: właściwego miasta oraz położonego wyżej akropolu. Oba te obszary były otoczone murami, które jednocześnie oddzielały je od siebie. Na końcu akropolu usytuowana była wcześniej opisana twierdza Eptapyrgion.

Aż do pierwszej połowy XIX wieku, Saloniki otoczone były murami ze wszystkich czterech stron, w tym także od strony morza. Do dziś zachowała się ich północna część (przy Górnym Mieście), zachodnia (ozciągająca się od głównej arterii Egnatia Odos w górę) oraz wschodnia (ich górna połowa). W sumie to około 4 km fortyfikacji poprzeplatanych wieżami i bramami. Ich nieocenioną wartość historyczną doceniła UNESCO, wpisując je na listę światowego dziedzictwa kulturowego.

Bazar Kapani

Jeśli chcielibyśmy spróbować tradycyjnych greckich przysmaków, takich jak ser feta, oliwki czy chałwa (i nie tylko), najlepszym miejscem będzie słynny targ Kapani (gr. Αγορά Καπάνι), położony w pobliżu Placu Arystotelesa.

W wielu hotelach w Salonikach standardem jest lodówka w pokoju. Dzięki temu możemy zrezygnować z rezerwacji śniadania i udać się na targ, by zakupić świeże produkty i samodzielnie przygotować posiłek. Pamiętajmy też, żeby zapytać sprzedawców o lokalną fetę - często na widok publiczny wystawiony jest gorszy rodzaj.

Inne popularne targi to Modiano oraz Vatikioti.

Ladadika - uroczy zakątek pełen tawern i barów

Jednym z wartych polecenia miejsc w Salonikach jest usytuowana kawałek za portem malownicza dzielnica Ladadika. Na każdym kroku możemy natrafić tu na tawernę lub bar, z których niektóre mieszczą się nawet na dachach budynków.

Fani sztuki ulicznej również nie będą rozczarowani wizytą w Salonikach. Na obszarze Ladadiki powstało kilka dużych i imponujących prac. Wystarczy trochę pospacerować uliczkami, by natknąć się na oryginalne dzieła sztuki.

Saloniki - wskazówki i informacje praktyczne

Wieczorne spacery

Ze względu na ciepły klimat, wielu Greków wybiera się na spacer lub posiłek dopiero wieczorem. Dlatego też nie jest rzadkością, aby w późnych godzinach okolice ścisłego centrum, Placu Arystotelesa czy promenady tętniły życiem.

Zachody słońca przyciągają licznych mieszkańców oraz turystów, którzy przechadzają się wzdłuż promenady, spoglądając na horyzont w poszukiwaniu zachwycających widoków.

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Salonik?

Jeśli chcemy zobaczyć tylko najważniejsze atrakcje Salonik, jeden weekend powinien nam wystarczyć. Jeżeli jednak planujemy odwiedzić wszystkie kluczowe zabytki historyczne i muzea, a także poczuć atmosferę miasta, będziemy potrzebować na to minimum 3 dni. Jeszcze dłuższy pobyt pozwoli nam dodatkowo na wycieczki poza miasto, na przykład na Półwysep Chalcydycki oraz do Werginy.

Przy planowaniu dnia pamiętajmy o pogodzie - w ciepłych miesiącach upał będzie nas spowalniać.

Kiedy najlepiej odwiedzić Saloniki?

Najlepszym okresem na odwiedziny Salonik wydają się kwiecień i maj oraz druga połowa września. Na pewno będzie ciepło (nawet w październiku temperatury potrafią dochodzić do 30 stopni!) oraz mniej tłoczno.

Jeśli chcemy aktywnie zwiedzać, to kiepskim wyborem mogą być miesiące od czerwca do sierpnia - upały momentami potrafią być nie do zniesienia.

Jeśli natomiast priorytetem są oszczędności, warto rozważyć przyjazd między 1 listopada a 31 marca. W tym okresie ceny noclegów są najniższe, a bilety wstępu do publicznych muzeów i zabytków tańsze o połowę.

Co spróbować w Salonikach?

Spacerując ulicami Salonik, na każdym kroku spotkamy mieszkańców delektujących się mrożoną kawą Frappé. Jest ona dostępna wszędzie i często w bardzo przystępnych cenach. Skąd bierze się tak duża popularność tego orzeźwiającego napoju? Został on wynaleziony przez Greka Dimitriosa Vakondiosa w 1957 roku.

Podczas wizyty w Salonikach nie można również przegapić okazji, by skosztować owoców morza. W porównaniu z Polską, ich ceny są bardzo atrakcyjne. Niemal na każdym rogu znajdziemy tawernę serwującą świeże potrawy z ośmiornicy czy innych morskich przysmaków.

Komunikacja miejska w Salonikach

Głównym środkiem komunikacji miejskiej w Salonikach są autobusy, które obsługuje firma OASTH. Po mieście kursuje kilkadziesiąt linii autobusowych, a ceny bilety nie należą do wysokich.

Bilety zakupimy w kioskach znajdujących się obok popularnych przystanków (niektóre czynne są jednak tylko w dni powszednie) oraz w automatach wewnątrz autobusów - w takim wypadku bilet jest nieznacznie droższy. Uwaga! Musimy wrzucić odliczoną kwotę, ponieważ automaty nie wydają reszty.

Rozkłady jazdy w Salonikach mogą być przedstawione w sposób, który początkowo może być mało zrozumiały dla przyjezdnych – zazwyczaj wskazane są jedynie godziny odjazdu z pierwszej stacji oraz przyjazdu na ostatnią.

Nie zapominajmy o skasowaniu biletu po wejściu do autobusu.

Więcej informacji można znaleźć na oficjalnej stronie publicznego przewoźnika https://oasth.gr/.

Osoby korzystające z urządzeń mobilnych mogą pobrać aplikacje z rozkładami oraz aktualnymi informacjami o ruchu autobusów.

Jak dojechać z lotniska w Salonikach do centrum miasta?

Dojazd z lotniska do centrum Salonik jest prosty - wystarczy skorzystać z linii Airport Line 01X (lub 01N w nocy). Bilet kosztuje 2€. Więcej o dojeździe znajdziecie w artykule: Lotnisko Saloniki-Macedonia (SKG).

Jak oszczędzić pieniądze podczas odwiedzin Salonik?

Bilet łączony do najważniejszych atrakcji historycznych

Jeśli mamy w planach odwiedzenie wszystkich najważniejszych atrakcji historycznych warto rozważyć zakup biletu łączonego, który dostępny jest w kasach najważniejszych atrakcji.

Koszt biletu łączonego wynosi 15€. Wersja ulgowa kosztuje 8€. Bilet obejmuje następujące atrakcje:

• Rotunda,
• Muzeum Archeologiczne Salonik,
• Biała Wieża,
• Muzeum Kultury Bizantyjskie,
• Rzymskie Forum - stanowisko archologiczne.

Bilet ważny jest 3 dni i upoważnia do jednego wejścia do każdej z atrakcji.

Omijajmy restauracje w punktach turystycznych

Za najdroższe miejsca w Salonikach uchodzą: najbliższa okolice Białej Wieży, knajpki wzdłuż promenady (od Białej Wieży do portu) oraz okolice wieży Trygoniusza. Wystarczy jednak udać się kawałek dalej i poszukać klimatycznej tawerny, aby w dobrej cenie zjeść lub napić się zimnego napoju.

Retsina

Jeśli nie należymy do smakoszy win, to możemy zainteresować się produkowanym w regionie Attyki winem retsina, a dokładniej jego budżetową wersją sprzedawaną w kapslowanych butelkach w cenie około 2€.

Pamiętajmy jednak, żeby nie kojarzyć retsiny tylko z tym wyrobem. Jest to przede wszystkim wykwintne wino z bogatą tradycją, wytwarzane przez renomowanych producentów. W sklepach oraz restauracjach dostępne są wyroby lepszych producentów sprzedawane w klasycznych butelkach o pojemności 0,75 l. Ich cena będzie już jednak zdecydowanie wyższa.

Bez względu na preferowaną opcję warto dać retsinie szansę.

Bezpieczeństwo

Saloniki uważane są za bezpieczne miasto, szczególnie ich historyczne centrum. Na pewno jest tu o wiele spokojniej niż w Atenach. Warto zachować jednak ostrożność i uważać na kieszonkowców. Za mało bezpieczne uchodzą okolice dworców (kolejowego i wszytskich autobusowych) oraz znajdujący się tuż koło Rotundy plac Agiou Georgiou. Jeśli nie musimy, nie kręćmy się tam po zmroku.

Historia Salonik w pigułce

Początki

Saloniki powstały około 315 roku p.n.e. w trudnym dla Grecji okresie tzw. wojen diadochów (następców Aleksandra Wielkiego). Ówczesnym władcą Macedonii był okrutny (wsławił się m. in. zamordowaniem żony i syna Aleksandra) Kassander. Chcąc umocnić swoje niezbyt pewne panowanie pojął za żonę przyrodnią siostrę swego dawnego wodza - Thessalonikę.

To właśnie od jej imienia pochodzi nazwa miasta (dawniej Saloniki nazywane były Tesalonika), które miało umocnić obronność Macedonii, a przede wszystkim rozwój ekonomiczny w oparciu o naturalny port morski i dostęp do morza.

Król zlikwidował w tym celu kilkadziesiąt osad oraz nakazał przesiedlić mieszkańców do nowo powstałego miasta. Wokół współczesnych Salonik udało się wydobyć na światło dzienne pozostałości po licznych skupiskach ludzkich z różnych okresów poprzedzających założenie miasta, które poświęcono dla realizacji ambitnego projektu władcy.

Ukształtowanie terenu (góry na północnym wschodzie), bliskość morza, odpowiednie nasłonecznienie i żyzność gleb sprawiły, że miasto mimo początkowych problemów zaczęło się szybko rozwijać.

Pax Romana

Rzymskie panowanie nie zaszkodziło rozwojowi miasta. Wręcz przeciwnie, dzięki trafnym decyzjom podczas wojen domowych (uhonorowanie Cezara, niewpuszczenie do Salonik Brutusa) mieszkańcy mogli cieszyć się licznymi przywilejami. Po bitwie pod Filippi (42 rok p.n.e.) Saloniki otrzymały nawet przywilej zwolnienia z podatków.

Rzymianie rozbudowali zastany zespół miejski, zmienili układ starych murów, wybudowali większy stadion, forum i kilka świątyń. Przez Saloniki przechodziła Via Egnatia, będąca jednym z najważniejszych starożytnych szlaków handlowych. Do miasta licznie ściągali kupcy , pojawiało się też wielu Żydów, chrześcijan i uciekinierów (zagrożenie trackie i wojny z Gotami) co nadawało metropolii kosmopolityczny charakter.

W 299 roku Saloniki dostąpiły prawdziwego zaszczytu - cesarz Galeriusz (jeden z czterech tetrarchów współrządzących cesarstwem rzymskim) ustanowił je miastem rezydencjalnym i wybudował olbrzymi kompleks pałacowy.

Port Bizancjum

Na skutek podziału państwa rzymskiego Saloniki znalazły się we wschodniej części dawnego imperium i stały się drugim najważniejszym ośrodkiem cesarstwa wschodniorzymskiego (po Konstantynopolu) oraz jego najbardziej ruchliwym portem. Mieszkający w Salonikach kupcy oraz rzemieślnicy należeli do najzamożniejszych w całym cesarstwie. Część ich dochodów pochodziła z zaopatrywania w zboże stolicy Bizancjum. W okresie późnego średniowiecza miasto posiadało status ważnego centrum artystycznego i kulturalnego.

Saloniki były też ważnym ośrodkiem chrześcijaństwa. W czasach bizantyjskich wznoszono liczne klasztory oraz kościoły ozdabiane wspaniałymi mozaikami.

Nie każdy zdaje sobie sprawę, że z Salonik pochodzili dwaj urodzeni w IX wieku bracia Metody oraz Konstantyn, "apostołowie Słowian", znani lepiej jako święci Cyryl oraz Metody. Znajomość języka słowiańskiego nie była co prawda niczym niespotykanym w ówczesnej Tesalonice, ponieważ wielu Słowian przybywało do miasta w interesach, ale to talenty językowe tej konkretnej dwójki zostały docenione przez patriarchę Focjusza, który zachęcił ich do wymyślenia sposobu na zapisanie mowy przybyszów. W ten oto sposób powstała cyrylica, alfabet nazwany od imienia zakonnego Cyryl, jakie Konstantyn przybrał przed śmiercią w 869 roku.

Czasy nowożytne i współczesne

W 1430 roku bizantyjskie Saloniki zostały zdobyte przez siły tureckie. Osmańscy władcy zdziesiątkowali (biorąc w jasyr i sprzedając w niewolę) mieszkających tu Greków, w późniejszym czasie zezwalając na liczne osadnictwo m.in. Żydów z terenów Hiszpanii oraz Portugalii wygnanych przez Izabelę I i Ferdynanda II edyktem Alhambry (1492 r.). Nowi mieszkańcy szybko zasymilowali się i wsparli podupadłe miasto tak, że z czasem nazywano je "drugą Jerozolimą".

Zdobycie Salonik pozwoliło Turkom otoczyć Konstantynopol z obu stron - od wschodu i zachodu - ostatecznie doprowadzając w 1453 roku do jego upadku.

Wieki XIX i XX okazały się dla Salonik wyjątkowo niszczycielskie. Grekom nie udało się wyzwolić tych terenów w czasie pierwszych lat powstania w 1821 roku. W mieście urodził się późniejszy przywódca Turków - Mustafa Kemal Ataturk), energiczny członek ruchu młodo-turków (1908-1910r), który przyczynił się do obalenia sułtanatu.

Wojska greckie wkroczyły do Salonik dopiero w 1912 roku. Pięć lat później miasto strawił wielki pożar. Wprawdzie rząd Grecji szybko rozpoczął odbudowę, ale przy okazji częściowo zmienił dawny układ urbanistyczny i zniszczył wiele muzułmańskich zabytków. Szczególnie tragiczna okazała się okupacja hitlerowska. Saloniki zamieszkiwane przez wielu Żydów straciły ponad 54 tysięcy mieszkańców wywiezionych do obozów zagłady w ramach holokaustu.

Bardzo serdecznie dziękujemy Panu Sławomirowi Paliwodzie z Salonik za pomoc merytoryczną przy rozwijaniu naszego przewodnika