Sainte-Chapelle (Święta Kaplica) w Paryżu
Kaplica Sainte-Chapelle w Paryżu to fantastyczne dzieło średniowiecznych rzemieślników i króla zaliczonego w poczet świętych, które niemal cudem przetrwało czasy rewolucji francuskiej. Dziś ten niezwykły zabytek może obejrzeć każdy turysta!
W naszym artykule opowiemy zarówno o historii i architekturze Świętej Kaplicy, jak i przybliżymy Wam zasady jej zwiedzania. Artykuł jest częścią naszego przewodnika po największych atrakcjach Paryża.
Sainte-Chapelle w Paryżu - historia w pigułce
- 1237 - Szukając pieniędzy na skuteczną obronę swojego cesarstwa Baldwin II de Courtenay zastawia w Wenecji najsłynniejsze relikwie (m.in. koronę cierniową i relikwie Krzyża). Za ponad połowę budżetu kraju kupuje je Ludwik IX Święty król Francji.
- 1239 - W uroczystej procesji relikwie zostają przewiezione do Paryża. Na ostatnim odcinku duchownym towarzyszy rodzina królewska. Skarb zostaje złożony w kaplicy na wyspie Cite.
- 1241 - 1244 - Prawdopodobne daty budowy Sainte-Chapelle. Jej poświęcenie następuje w 1248 roku.
- 1630 - Pożar i odbudowa.
- 1793 - Zniszczenie większości relikwii podczas Rewolucji Francuskiej.
- lata 40. i 50. XIX wieku - Renowacja wnętrza.
Kaplica Sainte-Chapelle w Paryżu - przeznaczenie i ciekawostki
W powszechnej świadomości gotyckie świątynie uznawane są za budowle o mrocznych i ponurych wnętrzach. Jest to jednak wyobrażenie błędne - średniowieczni twórcy bardzo chętnie stosowali jasne i nasycone barwy (np. sufity malowano tak aby kojarzyły się z Rajem), a wysokie i liczne okna ozdabiano kolorowymi witrażami (do środka trafiało sporo światła).
Sainte-Chapelle jest przykładem takiej budowli, która może zmienić postrzeganie gotyku jako stylu mrocznego i ponurego - choć kaplica przeszła gruntowną renowację w XIX wieku to jednak zdaniem fachowców zachowała wiele z pierwotnego stylu.
Przed zwiedzaniem kaplicy warto uświadomić sobie rolę jaką pełniła ona w dawnej Francji. Relikwie znaczyły dla ówczesnych ludzi znacznie więcej niż nawet dla współczesnego katolika. Były przede wszystkich legitymizacją władzy - np. podczas wypraw krzyżowych Kapetyngowie twierdzili, że mają prawo do tronu Królestwa Jerozolimskiego z powodu posiadania… laski Mojżesza. Z drugiej strony władcy Francji rozumieli dobrze wartość tych przedmiotów i chętniej ją wykorzystywali.
Częstą praktyką było dzielenie relikwii Krzyża i ofiarowywanie ich duchownym i świeckim sojusznikom. Henryka III i Katarzynę Medycejską podejrzewano nawet o kradzież i potajemne spieniężenie świętych przedmiotów. Dziś w Sainte-Chapelle nie zobaczymy tych zabytków - część relikwiarzy została zniszczona w czasie rewolucji, a ich zawartość przekazano do opactwa Saint Denis. Niektóre zaginęły, a inne przechowywane są w Luwrze lub skarbcu katedry Notre Dame.
Architektura Kaplicy Sainte-Chapelle
Sainte-Chapelle była prywatną kaplicą zamkową. W zamierzeniu budowniczych miała służyć władcy, jego rodzinie oraz członkom dworu. Stąd podział całości na część górną (przeznaczoną dla króla i książąt) oraz dolną (dla pozostałych mieszkańców zamku). Zachował się wizerunek świątyni z czasów średniowiecza, widać ją w miesiącu czerwcu w "Bardzo bogatych godzinkach księcia de Berry" (wieża po prawej stronie rysunku). Nie wiadomo kto był architektem całego założenia. Niegdyś projekt przypisywano Pierrowi de Montreuil (pracował nad przebudową Saint Denis), ale współcześnie odrzuca się tę hipotezę. Niektórzy badacze biorą pod uwagę Jeana de Chelles lub Thomasa de Cormonta, mówi się również o jakimś nieznanym z imienia mistrzu murarskim.
Całość utrzymana jest w nurcie tzw. gotyku promienistego - okna mają zajmować jak największą powierzchnię, ściany pokrywa się wieloma detalami. Warto zwrócić uwagę na olbrzymią rozetę, która również pomagała wpuścić do wnętrza znacznie więcej światła. Poniżej umieszczono dwa portale - dolny ozdobiony jest figurą Maryi z Dzieciątkiem oraz tympanonem ze sceną koronacji matki Chrystusa (ta płaskorzeźba została zniszczona w czasie rewolucji, to co możemy dziś oglądać zawdzięczamy pracy rzeźbiarza Adolpha-Victora Geoffroy-Dechauma, który w XIX wieku odtworzył zabytek). Zachował się za to portal górny z rzeźbą błogosławiącego Chrystusa. Na tympanonie wyobrażono sceny Sądu Ostatecznego, historie ze Starego Testamentu oraz wizję Jezusa tronującego (z Maryją i św. Janem po bokach).
Ciekawostką jest iglica kaplicy - umieszczona w centralnej części dachu, dla ludzi średniowiecza była symbolem nowej wieży Babel. Z racji tego, że umieszczono ją na szczycie świątyni, podstawy były więc lepsze i solidniejsze niż budowli ze Starego Testamentu.
Dolna kaplica
Jak wspomniano wyżej dolna kaplica przeznaczona była dla dworzan i osób pracujących na zamku. Wchodzący mijali posąg Maryi z Dzieciątkiem (patronki świątyni). Ze względu na układ architektoniczny nie dało się wpuścić tu tak dużo światła jak do kaplicy górnej. Stąd zdecydowano się na mnogość zdobień i barwnych detali. Część dolna miała również wymiar czysto praktyczny - musiała utrzymać górną kaplicę, stąd tak duża liczba kolumn i łuków. Zdobienia malarskie przedstawiają dwunastu Apostołów (medaliony), zaś na sklepieniach zobaczymy lilie i wieże (symbol Francji oraz herb królowej Blanki Kastylijskiej).
Górna kaplica
Kaplica królewska to prawdziwy popis architektów gotyku. Jej wysokość prawie dwukrotnie przekracza szerokość całego założenia. Zrezygnowano z oparcia szczytu na licznych kolumnach, tak aby nie zakłócać wrażenia przestronności. U dołu okien zobaczymy figury Apostołów. Ich umiejscowienie ma wymiary symboliczny, są podporami założenia architektonicznego, tak jak uczniowie Chrystusa byli filarami, na których założono Kościół. Jedynie 6 rzeźb to oryginały, pozostałe są kopiami (średniowieczne dzieła sztuki znajdują się w paryskim Musée de Cluny). Tył fasady ozdobiono malowidłami przedstawiającymi sceny ze Starego i Nowego Testamentu. Na suficie nie zobaczymy symboli królewskich - zamiast tego wykonano dekoracje w kształcie gwiazd, symbolizujących Niebo. W centralnej części Sainte Chapelle znajdował się niegdyś baldachim z galerią, która mieściła najcenniejsze relikwiarze. Zabytek rozebrano podczas rewolucji. W XIX wieku udało się częściowo zrekonstruować galerię, która nie pełni już jednak dawnej funkcji.
Witraże
Po przeniesieniu resztek Krzyża i korony cierniowej najważniejszym zabytkiem Sainte-Chapelle pozostają średniowieczne witraże. Około trzy czwarte z nich to oryginały pamiętające jeszcze czasy Ludwika IX Świętego. Nad pięknie zdobionymi szkłami pracowały aż trzy warsztaty rzemieślnicze! W czasach rewolucji okna zamurowano, a część ozdobnych szkieł sprzedano lub zniszczono. W ten sposób niektóre z nich trafiły do angielskiej katedry Canterbury czy do Musée de Cluny. Te, które zostały uratowane trzeba było poddać gruntownej konserwacji. Co ciekawe zdecydowana większość scen na witrażach pochodzi ze Starego Testamentu. Ich układ został starannie przemyślany: po wejściu do kaplicy oglądanie zaczynamy od lewej strony, oglądamy okna w absydzie i wracamy przez prawą stronę do rozety nad wejściem.
Kolejny szyby ukazują sceny z następujących ksiąg:
- po prawej stronie: Genesis, Wyjścia, Liczb, Jozuego.
- w absydzie: Sędziów, Izajasza (razem z Drzewem Jessego), Ewangelia św. Jana i Ewangelia Dzieciństwa, Męka Pańska, życie Jana Chrzciciela, Daniela, Ezechiela, Jeremiasza i Tobiasza.
- po lewej stronie: Judyty, Hioba, Estery, Królewska oraz historia relikwii.
- absyda: Apokalipsa św. Jana.
Zwiedzanie Sainte-Chapelle
Święta Kaplica jest dziś udostępniana do samodzielnego zwiedzania. Na miejscu przygotowano materiały informacyjne w języku angielskim, można też wypożyczyć płatny przewodnik audio.
Na spokojne zwiedzenie obu poziomów warto zarezerwować sobie pomiędzy 45 a 60 minut, choć są oczywiście i turyści, którzy przejdą przez dwie kaplice w mniej niż trzydzieści minut. Dla nas jednak możliwość podziwiania gry świateł była na tyle unikatowa, że trudno nam było opuścić to miejsce szybciej.
Sainte-Chapelle - informacje praktyczne
Bilety
Bilet wstępu kosztuje 13€. Obywatele Unii Europejskiej poniżej 26. roku życia wchodzą bezpłatnie. Ciekawą opcją jest bilet łączony do Świętej Kaplicy oraz Conciergerie, w cenie 20€.
Polecamy Wam zakupić bilet online na oficjalnej stronie obiektu (nazwa produktu to darmowa rezerwacja). W trakcie zakupu wybieramy 30 minutowe okno czasowe dla naszego wejścia i omijamy w ten sposób kolejki do kasy. Posiadacze karty Paris Musée Pass, jak również osoby upoważnione do bezpłatnego wejścia, również powinny dokonać bezpłatnej rezerwacji godziny wizyty.
Na miejscu można zakupić przewodnik audio w języku angielskim w cenie 3€.
Dni i godziny otwarcia
Atrakcja czynna jest przez siedem dni w tygodniu:
- od 1 kwietnia do 30 września od 9:00 do 19:00,
- od 1 października do 31 marca od 9:00 do 17:00.
Ostatnie wejście jest możliwe do 30 minut przed zamknięciem.
Darmowe dni zwiedzania
Bezpłatny wstęp obowiązują w pierwszą niedzielę następujących miesięcy: styczeń, luty, marzec, listopad i grudzień.
Dojazd
Dokładny adres kaplicy to Boulevard du Palais 10. Najbliższa stacja metra to Cité - wyjście z podziemi znajduje się około 300 metrów od wejścia do średniowiecznej budowli.
