Rezydencja w Würzburgu - zwiedzanie, historia oraz informacje praktyczne

Rezydencja (niem. Residenz) w Würzburgu należy do najważniejszych barokowych zabytków w Niemczech i w całej Europie. I co warte podkreślenia, ten imponujący XVIII-wieczny pałac powstał w zaledwie kilkadziesiąt lat! Dziś budowla zachwyca odwiedzających swoją architekturą oraz pięknymi zdobieniami, w tym majestatycznymi freskami weneckiego artysty Giovanniego Battisty Tiepolo.

Würzburski pałac jest połączeniem wielu stylów: niemieckiego i wiedeńskiego baroku, dekoracyjnego stylu wnętrz znanego z północnych Włoch oraz francuskiego podejścia do budowy zamków i rezydencji. Połączenie to powoduje, że efekt końcowy jest unikalnym dziełem sztuki w skali całej Europy.

Rezydencja w 1981 roku wpisana została na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Historia

Znajdujący się w granicach Świętego Cesarstwa Rzymskiego Würzburg przez wieki rządzony był przez księcia biskupa, który swoją siedzibę miał na ufortyfikowanym wzgórzu w Twierdzy Marienberg.

Pierwsze konkretne pomysły na zmianę siedziby würzburskich książąt biskupów pojawiły się pod koniec XVII wieku, gdy stare apartamenty przestały być wygodne i praktyczne. Po pierwsze - położenie na wzgórzu przestało być aż tak istotnym atutem podczas obrony przed oblężeniem, a historyczne stare miasto w tym czasie otoczone było już szeregiem bastionów i fortyfikacji. Po drugie - pomieszczeń w dawnej twierdzy było po prostu za mało.

Niedługo po podjęciu decyzji zbudowano zamek mający być nową rezydencją władców, ale nowa budowla nie zyskała aprobaty rządzącego biskupa. Do dziś zachowały się fragmenty tej konstrukcji i wchodzą w skład znajdującego się tuż obok Pałacu Rosenbacha (niem. Rosenbachpalais). Dopiero na początku kolejnego stulecia sukcesy finansowe księcia biskupa Johanna Philippa Franza von Schönborna doprowadziły do decyzji o budowie nowej reprezentacyjnej rezydencji.

Do zaprojektowania pałacu zaproszono początkującego lokalnego architekta Baltazara Neumanna. Jego małe doświadczenie połączone z chęcią do nauki okazało się zabójczo skuteczną mieszanką. Neumann udał się do Paryża w celu poznania architektury francuskiej, a przy projektowaniu nowej rezydencji korzystał ze wsparcia doświadczonego wiedeńskiego architekta Johanna Lucasa von Hildebrandta (twórcy wiedeńskiego Belwederu) oraz pochodzącego z Frankonii Johanna Maximilliana von Welscha.

Budowa rezydencji, biorąc pod uwagę jej rozmiar i rozmach architektoniczny, trwała nadzwyczaj krótko. Neumann zatrudniony został w 1719 roku, w 1720 rozpoczęto budowę, a w 1744 stał już pełen szkielet budynku. W latach 1752-1753 powstały słynne freski autorstwa Tiepolo, a do 1780 roku zakończono prace nad wystrojem wszystkich pomieszczeń. Książęta biskupi nie nacieszyli się jednak długo swoją nową siedzibą - zaledwie kilkanaście lat później do granic miasta dotarły wojska napoleońskie, a w 1802 roku w trakcje sekularyzacji Bawarii nastąpiło rozwiązanie wszystkich państewek biskupich. Barokowa rezydencja przypadła do gustu samemu Napoleonowi, a po przekazaniu Würzburga Bawarii pałac został oficjalną rezydencją bawarskich królów.

Kompleks pałacowy ucierpiał znacznie pod koniec II Wojny Światowej. W trakcie bombardowań aliantów z 16 marca 1845 roku zniszczono 90 procent zabudowy starego miasta oraz spalono większość pomieszczeń w rezydencji. Zapoczątkowany na strychu pożar strawił niemal wszystkie apartamenty imperialne, które wypełnione były drewnianymi elementami i dekoracjami. Na szczęście najważniejsze pomieszczenia z pracami Tiepolo zachowały się bez szwanku. Wszystko to dzięki solidnej konstrukcji sufitu, na którym zostały namalowane!

Pod koniec wojny wyniesiono z pałacu najważniejsze meble, dzięki czemu po wojnie można je było przenieść z powrotem. Całkowita odbudowa pałacu zajęła kilkadziesiąt lat i zakończyła się w 1977 roku.

Najważniejsze pomieszczenia i pałacowe wnętrza

W würzburskiej rezydencji znajduje się ponad 300 pomieszczeń, z czego około 40 możemy odwiedzić - sami lub z przewodnikiem. I chociaż większość pomieszczeń nie wygląda dokładnie tak jak w drugiej połowie XVIII wieku, to wiele z nich odrestaurowano zgodnie z oryginalnym stylem architektonicznym. Elementy, których nie udało się wynieść, jak np. grzejniki - zastąpiono odpowiednikami z tego okresu zebranymi z innych pałaców.

Dwa najważniejsze miejsca: Wielkie Schody oraz Sala Imperialna, zachowały się bez szwanku i wyglądają tak jak w momencie oddania ich do użytku.

Na co warto zwrócić uwagę?

Hala Ogrodowa (Sala Terrena) - znajdujące się na parterze pomieszczenie otoczone kolumnami i ozdobione pięknym freskiem sufitowym.

Wielkie schody - za jedną z najbardziej znanych części pałacu uchodzą Wielkie Schody, które ozdobione są największym sufitowym freskiem świata autorstwa pochodzącego z Wenecji Giovanniego Battisty Tiepolo. Artysta w swojej pracy wykorzystał motyw czterech kontynentów, z których każdy reprezentowany jest personifikacją w postaci kobiety przypominającej antyczną boginię.

Każdy z kontynentów - Ameryka, Azja i Afryka - przedstawiony jest w sposób lekko pretensjonalny, co może dziś lekko szokować, ale właśnie tak wtedy widzieli je mieszkańcy Europy. Dla przykładu Amerykanie przedstawieni są jak nieokrzesani dzikusi, chociaż w momencie tworzenia dzieła istniało tam już kilka uniwersytetów. Europa z kolei reprezentowana jest przez pełen wdzięku dwór. Niektórzy czytelnicy mogą zastanowić się nad brakiem Australii, ale w czasie stworzenia dzieła nie była ona znana.

Tiepolo stworzył swoje dzieło w latach 1752-1753. Praca ma rozmiar 18 na 30 metrów, czyli blisko 600 metrów kwadratowych. Jeśli dobrze się przyjrzymy wśród postaci na dworze wypatrzymy architekta rezydencji Baltazara Neumanna (siedzącego z psem), Tiepolo (w czerwonej czapce i płaszczu, obok niego siedzi jego syn) czy samego biskupa.

Biała Sala - sala łącząca Wielkie Schody z Salą Imperialną. W środku wyróżniają się piękne stiuki i dekoracje w stylu rokoko. Aż trudno uwierzyć, że dawniej sala ta służyła jako wartownia!

Sala Imperialna - najważniejsze pomieszczenie w pałacu, również ozdobione niesamowitymi freskami Tiepolo. Tym razem sceny nawiązują do ważnych wydarzeń z historii Świętego Cesarstwa Rzymskiego odbywających się w Würzburgu, w tym do ślubu cesarza Fryderyka Barbarossy z Beatrycze I Burgundzką, który odbył się w 1156 roku. Co ciekawe, ślubu młodej parze udziela… biskup zlecający budowę rezydencji! Druga scena nawiązuje do utworzenia w Würzburgu arcybiskupstwa. Jeśli dobrze się przyjrzymy to zauważymy, że artysta zastosował wiele ciekawych efektów emitujących trójwymiarowe elementy - np. kurtyny znajdujące się u góry są tak naprawdę dekoracją stiukową a nie wiszącym materiałem.

Południowe apartamenty imperialne - pomieszczenia te dostępne są jedynie w trakcie wycieczki z przewodnikiem. Niemal wszystkie z nich zostały zniszczone w pożarze i odrestaurowane po wojnie. W środku wyróżnia się m.in. przedpokój wypełniony olbrzymimi wiszącymi dywanami przedstawiającymi Aleksandra Wielkiego. Nawiązania do wielkiego wodza miały deprymować oczekujących na audiencję. Dywany wyprodukowano w Brukseli, która słynęła z produkcji takich dekoracji.

Ciekawym pomieszczeniem jest też sam pokój audiencyjny z wiszącym dywanem przedstawiającym Wenecję oraz zapierający dech w piersi Gabinet Luster wypełniony scenami z Azji, w tym z Chin i Japonii.

Pomieszczenia imperialne oprócz stanowienia siedziby biskupa były też wykorzystywane przez cesarzy Świętego Cesarstwa Rzymskiego w trakcie ich oficjalnych wizyt. Z tego względu podczas przy ich dekorowaniu nie szczędzono budżetu ani zasobów ludzkich.

Północne apartamenty imperialne - oprócz pomieszczeń ciągnących się na południe od Sali Imperialnej apartamenty znajdowały się również po stronie północnej. Pracę nad tym skrzydłem zaczęły się w 1743 roku w trakcie rządów księcia biskupa Friedricha Carla von Schönborna i trwały zaledwie dwa lata. Pośpiech spowodowany był wizytą Franciszka I, który w 1745 roku miał zostać mianowany cesarzem. Część pomieszczeń była zmieniana już po 1745 roku - finalnie prace nad tym skrzydłem zakończyły się w 1772 roku. Północna część wyróżnia się stonowanymi kolorami ścian i kolorowymi dekoracjami.

Niestety, praktycznie wszystkie sufity oraz podłogi w tej części pałacu strawił pożar. Do 1974 roku udało się odrestaurować i odbudować dawne dekoracje stiukowe. Duża część mebli jest natomiast oryginalna, dzięki wyniesieniu jej z pałacu przed bombardowaniami.

Całkowita długość Sali Imperialnej oraz apartamentów po obu stronach wynosi aż 160 metrów.

Galeria Sztuki - w części pomieszczeń w północnej części pałacu wystawiono kolekcję XVII i XVIII-wiecznych prac weneckich artystów. Mimo mniejszego znaczenia samej Republiki Weneckiej w tym okresie to szkoła malarska wywodząca się z tego miasta była jedną z dominujących w Europie.

Znajdziemy tu prace samego Tiepolo, które namalował przebywając w Würzburgu, ale także jego syna Giovanni Domenico Tiepolo czy Tycjana.

Na pewno oryginalną częścią wystawy jest kolekcja 14 portretów przedstawiających sułtanów Imperium Osmańskiego.

Zwiedzanie rezydencji [aktualizacja lipiec 2018]

Wejście do rezydencji jest płatne i kosztuje 7,50€. Dzieci do 18 lat wchodzą za darmo. Rezydencja otwarta jest od kwietnia do października od 9:00 do 18:00 i w pozostałe miesiące od 10:00 do 16:30. Ostatnie wejście możliwe jest do 30 minut przed zamknięciem.

Część pomieszczeń dostępna jest dla wszystkich. Dotyczy to: Wielkich Schodów, Sali Imperialnej, obszarów w północnej części rezydencji (w tym północnych apartamentów imperialnych) oraz Galerii Sztuki. W pomieszczeniach tych znajdziemy opisy w języku angielskim.

Południowa część apartamentów imperialnych (z Gabinetem Luster) dostępna jest jedynie w trakcie wycieczki z przewodnikiem, która jest wliczona w cenę. Oprócz wejścia do zamkniętych pomieszczeń w trakcie wycieczki przewodnik opowie nam więcej o samych freskach i wskaże różne ukryte elementy oraz alegorie. Naprawdę warto dopasować swój dzień do godzin zwiedzania. Sami bez wycieczki nie zauważymy większości smaczków.

Wycieczka w języku angielskim odbywa się codziennie o 11:00 i 15:00, a od kwietnia do października także o 13:30 i 16:30. Na wycieczkę nie musimy się zapisywać, po prostu podchodzimy w pobliże wejścia na Wielkie Schody. Zwiedzanie trwa niecałą godzinę (około 45-55 minut).

W rezydencji odbywają się również wycieczki w języku niemieckim. Od kwietnia do października co 20 minut, a w pozostałe miesiące co 30 minut. Ostatnia rozpoczyna się godzinę przed zamknięciem.

Pozostałe pomieszczenia zwiedzimy w około 45 do 50 minut. Pamiętajmy, żeby dobrze zaplanować czas i zdążyć na wycieczkę.

Na całą wizytę (rezydencja, ogrody, kaplica, ewentualnie muzeum uniwersyteckie) potrzebujemy od 2 do 3 godzin.

Po rezydencji nie możemy chodzić z plecakami ani bagażami. Na szczęście na miejscu możemy skorzystać ze skrzynek na bagaże. Potrzebujemy do tego monetę o wartości 1€ lub 2€, którą otrzymamy z powrotem wyjmując nasz bagaż.

Na terenie rezydencji obowiązuje całkowity zakaz fotografowania.

Kaplica pałacowa (niem. Hofkirche)

Niewielka kaplica pałacowa znajduje się na parterze w południowej części pałacu. Nie każdy turysta zdaje sobie sobie sprawę z jej istnienia, ponieważ drzwi wejściowe znajdują się w innym miejscu niż główne wejście do rezydencji. Podczas naszej wizyty, mimo tłumów na placu oraz w samym pałacu, w kaplicy oprócz nas nie było nikogo.

Kaplicę, podobnie jak resztę budynku, zaprojektował Baltazar Neumann. Konsekracja świątyni nastąpiła w 1743 roku. Kaplica na początku nie była kościołem, stąd brak miejsc do spowiedzi i początkowy brak ambony, która pojawiła się dopiero 30 lat po konsekracji.

Po wejściu do środka blichtr i bogactwo aż onieśmielają. Nad dekoracjami wnętrz pracowali najważniejsi artyści dworu. Piękne freski, bogato zdobione kolumny (w liczbie 22, z bogato zdobionymi końcówkami w stylu antycznym), obrazy oraz ołtarze - każde z nich osobno jest dziełem sztuki!

Za największe skarby kaplicy uchodzą dwa obrazy autorstwa Tiepolo: "Wniebowzięcie Maryi" oraz "Upadek zbuntowanych aniołów". Artysta namalował je w zimę 1752 roku, gdy z powodu mroźnej zimowej aury musiał przerwać pracę nad freskami w Sali Imperialnej. Szczególnie warta uwagi jest praca pod tytułem "Upadek zbuntowanych aniołów", o wymiarach 5,70 metra wysokości i 2,50 metra długości, która jest jednym z lepszych przykładów kunsztu tego artysty.

Główny ołtarz otoczony jest przez rzeźby dwóch lokalnych świętych - św. Kiliana oraz św. Burkharda, pierwszego biskupa Würzburga.

Będąc na miejscu warto spojrzeć też na freski sufitowe nad chórem, które przedstawiają postacie świętych - Kilmana, Colmana i Totnana, którzy przynieśli na tereny dzisiejszej Frankonii chrześcijaństwo.

Wejście do kaplicy znajduje się przy południowym wewnętrznym dziedzińcu. Po wejściu do środka musimy przejść korytarzem aż do sklepu, przy którym znajduje się wejście do kaplicy. Świątynia czynna jest w godzinach otwarcia rezydencji.

W niedzielę i święta od 11:30 do 13:15 w kaplicy odbywa się katolicka msza święta i zwiedzanie nie jest możliwa.

Ogrody pałacowe (niem. Hofgarten)

Na tyłach oraz za południową stroną rezydencji rozciągają się piękne ogrody, które powstały już po zakończeniu budowy rezydencji podczas panowania księcia biskupa Adama Friedricha von Seinsheima. Seinsheim do współpracy zaprosił pochodzącego z Czech Johanna Prokopa Mayera, który rozpoczął prace w w 1770 roku.

Zachodnia część ogrodów powstała wykorzystując istniejące barokowe bastiony i wznosi się delikatnie w górę, skąd możemy popatrzeć na równo przycięte drzewka, na fasadę rezydencji oraz na znajdującą się w oddali panoramę miasta.

Południowa część ogrodów to oranżeria oraz sztuczne oczko wodne otoczone równo odchodzącymi uliczkami. Spacerując po wschodniej części ogrodu raz po raz natrafimy na rokokowe rzeźby. Warto też zwrócić uwagę na pięknie zdobione żelazne bramy prowadzące do ogrodu.

Wejście na teren ogrodów jest darmowe. Ogrody są otwarte codziennie od rana do zmroku (maksymalnie do 20:00, w maju do 19:30).

Muzeum Martina von Wagnera

W południowej części rezydencji znajduje się też inna mniej znana atrakcja - uniwersyteckie Muzeum Martina von Wagnera. Placówka działa od 1963 roku i jest jednym z największych uniwersyteckich muzeów w Europie.

Muzeum podzielone jest na trzy obszary:

• kolekcja antyków (niem. Antikensammlung) z kolekcją kilkuset eksponatów z Egiptu, z wazami i ceramiką z Grecji (z różnych okresów, od czasów mykeńskich do epoki hellenistycznej) czy rzymskimi elementami grobowymi; w kolekcji znajdują się również artefakty pochodzące z Cypru czy Azji oraz inne wartościowe znaleziska,
• galerię malarstwa (niem. Gemäldegalerie) z pracami niemieckich, holenderskich i włoskich mistrzów,
• galerię obrazów (niem. Graphische Sammlung) z kilkunastoma tysiącami rysunków i wydruków.

Chwilowo tylko pierwsza z nich jest dostępna dla zwiedzających, a dwie pozostałe są w remoncie. [aktualizacja lipiec 2018]

Wejście do muzeum jest darmowe. Kolekcja antyków czynna jest od wtorku do soboty od 10:00 do 17:00 i w niedzielę od 10:00 do 13:30.