Odessa (Ukraina) - zwiedzanie, zabytki oraz atrakcje turystyczne

Odessa przez całą swoją historię ukazywała światu bardzo różne oblicza. Była niewielką zapomnianą twierdzą, zbudowanym praktycznie od podstaw nowoczesnym miastem, zbiorowiskiem bandytów i przestępców, "miastem bohaterskim" czy modnym kurortem. Czy dziś odnajdziemy jeden z tych wizerunków? Warto, korzystając z niskich cen, przekonać się na własne oczy!

Krótka historia miasta

Chociaż historia samej Odessy jest stosunkowo krótka, bo niewiele dłuższa niż dwieście lat, to trzeba zaznaczyć że przed założeniem obecnego miasta istniała na tym obszarze ważna (przez wzgląd na swoje położenie) twierdza. Wiadomo, że w czasach prehistorycznych przebywali tu wędrowni myśliwi, później wybrzeże skolonizowali starożytni Grecy, a w średniowieczu Genueńczycy. Na skutek wojen i podbojów obecna Odessa znalazła się w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Władysław Jagiełło i książę Witold rozbudowali tutejszy zamek nazywany Chadżybej. Niestety osada bardzo szybko została przejęta przez Chanat Krymski i Turków, po czym podupadła. W wieku XVIII była tu już tylko nic nie znaczącą wioską i niewielka twierdza. Jej zajęcie przez Rosjan rozpoczyna nowy okres w historii miasta, gdyż w 1795 roku caryca Katarzyna postanowiła wybudować tu port. Wtedy też po raz pierwszy pojawia się nazwa Odessa. Prace ruszyły pełną parą, ale po śmierci władczyni nowy car wstrzymał środki na rozwój osady i odwołał jej zarządców.

Według opowiadanej przez mieszkańców legendy jeden z nich, Jose de Ribas, doradził kupcom załatwienie sprawy w iście rosyjskim stylu czyli przez… łapówkę! Handlarze zebrali więc cały wagon słodkich pomarańczy i wysłali go do Petersburga. Przekupstwo okazało się skuteczne i miasto otrzymało herb. Jednak na przyśpieszenie rozwoju trzeba było zaczekać do objęcia rządów przez kolejnego cara czyli Aleksandra I. Ten władca przysłał do Odessy francuskiego zarządcę księcia Armanda Richelieu. Do miasta zaczęli napływać kupcy i mieszkańcy, tak że wkrótce czarnomorski port stał się jednym z największych skupisk ludności Imperium Rosyjskiego. Kres rozwojowi Odessy przyniosła I wojna światowa.

Ciekawostką jest fakt, że ciężkie walki w mieście toczyła 4 Dywizja Strzelców Polskich, która opierała się wojskom ukraińskim, a następnie wraz ze wsparciem Francuzów i Greków stawiła czoła bolszewikom. Niestety wobec wycofania się sojuszników Polacy opuścili bronione tereny przez granicę z Rumunią i miasto włączone zostało w granice Ukraińskiej SRR.

Już wkrótce Odessę dotknęła klęska Wielkiego Głodu. Mimo, że sytuacja w miastach była nieco lepsza niż na wsiach mieszkańcy Odessy umierali setkami, a ich ciała przez wiele dni leżały niepogrzebane na ulicach. Lata 30. przyniosły pewne ożywienie gospodarcze, zahamowane jednak przez wybuch II wojny światowej. W roku 1941 Odessa została zaatakowana przez wojska niemieckie i rumuńskie. Krwawa i dramatyczna obrona trwała przez ponad dwa miesiące. Mimo zwycięstwa niemieckiego przez całą okupację w Odessie działał radziecki ruch oporu. Po zakończeniu wojny Stalin nadał miastu tytuł "Miasto Bohater". W okresie powojennym Odessa stanowiła ważny port a także letni kurort, do którego ściągało wielu mieszkańców Rosji. Sytuacja zmieniła się na niekorzyść po aneksji Krymu. W mieście doszło do zamieszek, w których zginęło ponad 40 osób. Wprawdzie dziś turystom w Odessie nie grozi żadne niebezpieczeństwo, ale zapewne minie jest dużo czasu zanim wpływy z turystyki osiągną poziom sprzed "pomarańczowej rewolucji".

Poruszanie się po mieście

Po Odessie podróżować możemy tramwajami, trolejbusami, kolejką elektryczną i marszrutkami. Bilety na kolejkę elektryczną najlepiej nabyć w jednym z głównych dworców lub u konduktora. Trzeba mieć świadomość, że na większości mniejszych stacji nie ma rozkładów jazdy, a ich stan jest opłakany. W tramwajach bilety kupujemy u konduktorów. Warto zapamiętać, że w każdym z pojazdów znajduje się jedno miejsce siedzące zarezerwowane dla osoby sprzedającej bilety. W marszrutkach z reguły płaci się za przejazd podczas wysiadania, nie stanie się jednak nic złego jeśli opłatę za przejazd uiścimy zaraz po wejściu do busika. Jeżeli jednak zwiedzanie zamierzamy ograniczyć do centrum transport publiczny nie będzie nam potrzebny. Najważniejsze zabytki są położone blisko siebie.

Ie czasu poświęcić na zwiedzanie Odessy?

Odessa nie jest miastem tak starym jak Lwów czy Kijów dlatego na pobieżne obejrzenie najważniejszych jej zabytków wystarczy jeden dzień. Jeśli chcemy dołożyć do tego wizytę w jednym muzeum czy wizytę na plaży pobyt możemy rozciągnąć do trzech dni, a w przypadku wycieczek poza miasto (np. zamek w Białogrodzie Dniestrzańskim) odpowiednio więcej czasu.

ODESSACARD

Jeśli zamierzamy zwiedzać odeskie muzea, korzystać ze zorganizowanych wycieczek lub ze zniżek w restauracjach przydatna może okazać się ODESSACARD. Można ją nabyć przez Internet bądź w jednym z punktów sprzedaży.

Zwiedzanie Odessy

Centrum

Zwiedzanie można rozpocząć od okolic dworca kolejowego czyli placu Pryvokzal'na. Jak większość dużych dworców kolejowych na Ukrainie tak i ten przypomina raczej pałac niż budynek użyteczności publicznej. Do centrum dotrzemy kierując się na północ w stronę ulicy Deribasivska (od nazwiska założyciela miasta Jose de Ribas). To popularny deptak, który doprowadzi nas w okolice portu. Właśnie na tej ulicy mieszkał swego czasu Adam Mickiewicz. Także przy tym deptaku, w okolicach parku miejskiego, znajduje się słynny Pasaż - dawne centrum handlowe z przepięknym, zdobionym rzeźbami podwórcem. Warto też zwrócić uwagę na sam niewielki park - pośród kilku znajdujących się w nim pomników uwagę przykuwa samotne, metalowe krzesło. To także pomnik, ku czci Ilya Ilfa i Yevgeni Petrova dwóch radzieckich pisarzy, twórców najpopularniejszej wówczas komedii czyli "Dwunastego krzesła".

Niedaleko od parku (na zachód) znajduje się plac katedralny z Soborem Przemienienia Pańskiego. Co ciekawe cerkiew wcale nie jest stara bo zbudowano ją dopiero na przełomie XX i XXI wieku. Poprzednia budowla została wysadzona w powietrze przez komunistyczne władze. Bliżej portu zobaczyć możemy synagogę Brodską, budynek filharmonii i przede wszystkim Teatr Opery i Baletu w Odessie (Chaikovs'koho 1). Położona nieopodal filharmonii ulica Polska, niedawno podzielona została na dwie części - jedna z nich nazwana została ulicą Lecha Kaczyńskiego.

Port i okolice

Po niedawny kryzysie odeski port nie tętni już życiem jak dawniej. Terminal dworca morskiego świeci pustkami - poza sezonem kursują tu z rzadka statki pływające wzdłuż wybrzeża. Warto zwrócić uwagę na znajdujące się w tym miejscu dwa pomniki. Pierwszy z nich to Złote Dziecko, drugi położony po prawej stronie nabrzeża to Żona Marynarza czyli rzeźba poświęcona kobietom związanym z odeskimi "ludźmi morza".

Zaraz po wyjściu z portu widzimy słynne Schody Potiomkinowskie. To tutaj nakręcono słynną scenę masakry z filmu "Pancernik Potiomkin" Siergieja Eisentsteina i jej parodię w komedii Juliusza Machulskiego "Deja vu". Co ciekawe do masakry na schodach nigdy nie doszło a radziecki reżyser pogrom wymyślił. Na schody możemy wejść piechotą lub wjechać niewielkim wagonikiem. Po dostaniu się na górę możemy kontynuować spacer na północ poruszając się równolegle do wybrzeża. Znajduje się tu kilka interesujących obiektów: pałac Woroncowa, Kolumnada, Pałac Szacha czy pomnik Pomarańczy nawiązujący do legendy o założeniu miasta. Poszukiwacze "poloników" mogą udać się jeszcze dalej do Pałacu Potockich, w którym mieści się dziś Odeskie Muzeum Sztuki.

Plaże i okolice

Wprawdzie Odessa to kurort, który turyści najchętniej odwiedzają latem jednak jej plaże nie należą do szczególnie szerokich lub czystych. Nawet jeśli nie spełnią one naszych oczekiwań to w ich okolicach możemy znaleźć inne ciekawe miejsca. Najbliżej centrum leżą plaże Otrada i Lanzheron (wąskie i często zatłoczone). U ich północnego krańca znajduje się jedna z największych atrakcji turystycznych Odessy czyli Delfinarium i Akwarium "Nemo" (Lanzheron 25). Na południowych obrzeżach miasta możemy skorzystać z dobrodziejstw Arcadii - modnej dzielnicy pełnej klubów nocnych, pubów i barów. Jeszcze dalej na południe znajduje się atrakcja, która z pewnością przyciągnie fanów militariów czyli Pomnik Heroicznej Obrony Odessy (Dacha Kovalevs'koho 119A). Na niewielkim obszarze zgromadzono całkiem sporo pojazdów bojowych, dział oraz… łódź podwodną! Uwaga obiekt znajduje się daleko od centrum (od dworca kolejowego to ponad 12 kilometrów)!

Popularnością cieszy się położona na północy miasta plaża Luzanivka. Jest tu nieco mniej turystów a więcej miejscowych. Około czterech kilometrów na północ można wypocząć na dzikiej plaży solnego i błotnego jeziora Kuyalʹnik. Miejsce to nie jest dość dobrze skomunikowane z resztą miasta - najlepiej skorzystać z taksówki lub próbować dotrzeć tam piechotą.

Inne

Wielu żądnych wrażeń turystów udaje się od dzielnicy Mołdawianka, która w opinii mieszkańców była niegdyś uważana za siedlisko przestępców i typów spod ciemnej gwiazdy. Odescy kryminaliści wytworzyli swoistą subkulturę, znaną chociażby z szerokiego repertuaru bandyckich piosenek (spopularyzował je w Polsce m. in. aktor Lech Dyblik). Wprawdzie dzisiejsza Mołdawianka nie ma już wiele wspólnego z dawnymi klimatami, ale pozostało trochę starych kamienic, które dają wyobrażenie jak niegdyś wyglądało tutejsze życie.

Warto też odwiedzić odeskie bazary. Na Mołdawiance znany jest Starokonny Bazar, a bliżej centrum Novy Bazar.

Poza centrum położone są też trzy z często odwiedzanych przez turystów atrakcji miasta: Odeskie Katakumby (czyli Podziemna Trasa Turystyczna Balkivs'ka 161) czy podziemne Muzeum Partyzanckiej Chwały (dzielnica Nerubayske) oraz Muzeum Koniaku Shustov (Mel'nyts'ka 13).

##Życie nocne

Wiele pubów o ciekawym klimacie serwujących smaczne piwo możemy znaleźć w centrum miasta. Można wymienić chociażby Troubadour Brasserie (Zhukovs'koho 13) lub Steam Bar (malutki ale niezwykle pomysłowy lokal utrzymany w stylu steampunowym - Hrets'ka 20). Miłośnicy dyskotek przybywający do Odessy w sezonie powinni udać się do dzielnica Arcadia.

Na co uważać w Odessie?

Często mówi się, że Odessa to miasto niebezpiecznie dla turysty. To nie do końca prawda - owszem posiada swoje "zakazane" dzielnice, a i kieszonkowców tu nie brakuje. Jeśli jednak zachowamy podstawowe zasady bezpieczeństwa nic złego nie powinno się stać. Pewne obawy może budzić samo położenie miasta - pomiędzy Noworosją a Naddniestrzem. Wprawdzie mówi się, że niedawne zamieszki wywołane zostały przy poparciu separatystów z tych dwóch rejonów, jednak na tę chwilę sytuacja jest stabilna i nic nie wskazuje żeby miała się zmienić.