Manchester: atrakcje, zabytki, ciekawe miejsca. Zwiedzanie futbolowej stolicy Anglii.

Manchester zyskał rozpoznawalność dzięki dwóm wielkim klubom piłkarskim: City oraz United. Patrząc na miasto przez pryzmat tych drużyn, łatwo przeoczyć, że Manchester to jedno z najbardziej atrakcyjnych turystycznie miast Wielkiej Brytanii oraz ważny ośrodek naukowy oraz biznesowy.

Manchester, choć często omijany przez turystów niezainteresowanych futbolem, posiada kilka niezwykle interesujących atrakcji oraz zabytków. Warto więc poświęcić mu przynajmniej jeden dzień podczas wizyty na północy Anglii.

W naszym przewodniku przedstawiliśmy największe atrakcje Manchesteru, a także te mniej znane. Przygotowaliśmy dla Was również zestaw informacji praktycznych. Na końcu artykułu znajdziecie wprowadzenie do historii miasta.

Jak zwiedzać Manchester?

Centrum Manchesteru nie jest zbyt rozległe, dlatego centralną jego część najlepiej zwiedzać pieszo, zwłaszcza jeśli interesuje nas architektura z okresu rewolucji przemysłowej oraz epoki wiktoriańskiej. W XIX wieku pieniądze płynęły do Manchesteru szerokim strumieniem, a najbogatsze firmy, przede wszystkim z branży handlowej i ubezpieczeniowej, inwestowały w magazyny i reprezentacyjne siedziby. Wiele z tych budowli przetrwało i po odrestaurowaniu zostały przekształcone w muzea, hotele czy centra handlowe.

Spacerując po centrum czy wzdłuż kanałów, wielokrotnie natrafimy na dawne magazyny lub wspaniałe wiktoriańskie fasady. Warte uwagi są również przerzucone przez kanały wiadukty, po których dziś biegną tory tramwajowe - przechodząc pod nimi można poczuć się trochę tak, jakbyśmy cofnęli się w czasie o ponad sto lat.

Do pojedynczych miejsc, takich jak stadion Manchesteru United oraz zrewitalizowane tereny portowe The Quays, będziemy musieli jednak dojechać transportem publicznym.

Co warto zobaczyć w Manchesterze? Największe atrakcje oraz zabytki

Zwiedzanie Old Trafford - stadionu Manchesteru United

Opisując Manchester, nie sposób pominąć dwóch jego najbardziej rozpoznawalnych marek - City oraz United. Mieszkańcy są podzieleni w sympatii pomiędzy tymi dwoma ekipami. Stadiony obu klubów są otwarte dla zwiedzających, a obok nich znajdują się oficjalne sklepy z koszulkami i innymi pamiątkami.

Nasze zestawienie głównych atrakcji Manchesteru rozpoczynamy od stadionu Old Trafford, gdzie swoje domowe mecze rozgrywa Manchester United. Jest to największy obiekt klubowy w Anglii, ustępujący pojemnością jedynie londyńskiemu Wembley. Arena "Czerwonych Diabłów" może pomieścić aż 75 000 widzów.

Muzeum Nauki i Przemysłu (Museum of Science and Industry)

Manchester zasłynał jako miasto przemysłu i nauki. Z tutejszego uniwersytetu, uważanego za jedną z najlepszych uczelni wyższych na świecie, wyszło aż 25 laureatów nagrody Nobla.

Nie powinno nas więc zdziwić, że to właśnie tu powstała jedna z najważniejszych brytyjskich placówek poświęconych nauce i wynalazkom. Kolekcja muzeum prezentowana jest w odrestaurowanych zabytkowych budynkach przemysłowych: dawnych magazynach, elektrowni oraz na terenie najstarszego zachowanego dworca pasażerskiego na świecie.

W zbiorach manchesterskiego muzeum znajdują się między innymi sprzęty z okresu rewolucji przemysłowej (takie jak napędy, silniki, lokomotywy, maszyny używane w fabrykach), samoloty oraz eksponaty związane z tkactwem i bawełną, które stanowiły podstawę gospodarki miasta.

John Rylands Library - jedna z najpiękniejszych bibliotek świata

Podczas zwiedzania Manchesteru nie przegapmy okazji odwiedzenia zabytkowej Biblioteki imienia Johna Rylandsa (John Rylands Library), w której czeka na nas wspaniała czytelnia oraz wystawy z wieloma historycznymi dziełami.

Ta mieszczącą się w neogotyckim, późnowiktoriańskim budynku z końca XIX wieku biblioteka została ufundowana przez Enriquetę Rylands, wdowę po Johnie Rylandsie - hojnym filantropie i pierwszym multimilionerze w Manchesterze. Choć budynek od zewnątrz może wydawać się surowy, jego wnętrze kryje w sobie wspaniałe detale rzeźbiarskie.

Obecnie kompleks nie pełni tylko funkcji biblioteki, lecz również muzeum, gdzie można podziwiać wystawy dawnych ksiąg oraz manuskryptów. Największą atrakcją jest jednak dwupoziomowa, monumentalna czytelnia, której centralna część przywodzi na myśl nawę katedry.

Narodowe Muzeum Futbolu (National Football Museum)

W samym sercu Manchesteru, zaledwie kilka kroków od katedry, znajduje się National Football Museum – muzeum poświęcone historii angielskiego futbolu. W nowoczesnym, oszklonym budynku, którego kształt przypomina but piłkarski, odkryjemy fascynującą historię rozgrywek oraz zrozumiemy, skąd bierze się miłość Anglików do tego sportu. W środku czekają także gry na automatach oraz specjalne strefy, gdzie można poćwiczyć umiejętności piłkarskie.

Shambles Square - w poszukiwaniu przedwiktoriańskiego Manchesteru

Plac Shambles należy do najbardziej urokliwych zakątków Manchesteru. Ukazuje on odwiedzającym, jak w przeszłości mogła wyglądać zabudowa miasta. Niewielu turystów zdaje sobie sprawę, że plac ten w obecnym kształcie powstał dopiero w 1999 roku, w ramach projektu odbudowy centrum po zamachu IRA.

Ozdobą Shambles Square są dwa zabytkowe, szachulcowe budynki: Old Wellington Inn, którego początki sięgają XVI wieku (jest to jedyny zachowany budynek z epoki Tudorów w centrum Manchesteru), oraz Sinclair's Oyster Bar. Obie budowle znajdowały się pierwotnie kilkaset metrów dalej i zostały tu przeniesione podczas przebudowy placu. Do XIX wieku w mieście istniało wiele budynków tego typu, ale zostały one zrównane z ziemią w epoce wiktoriańskiej, gdy przemysłowcy zaczęli stawiać większe i bardziej reprezentacyjne gmachy.

Castlefield - spacer po najbardziej klimatycznej części Manchesteru z ruinami rzymskiego fortu

Spacerując po dzielnicy Castlefield, najstarszej części miasta, można odnieść wrażenie, jakbyśmy przenieśli się do niewielkiego holenderskiego miasteczka przeciętego licznymi kanałami. Kanały Manchesteru, które niegdyś łączyły centrum miasta z morzem, były głównie wykorzystywane do transportu towarów, co ułatwiało efektywny eksport wyrobów gotowych oraz import surowców.

Obecne Castlefield jest mieszanką XIX-wiecznej wiktoriańskiej architektury, malowniczych wiaduktów, barek mieszkalnych zacumowanych przy brzegach oraz nowoczesnej atmosfery miasta. W granicach Castlefield znajduje się Muzeum Nauki oraz Przemysłu (Science and Industry Museum), które powstało w dawnych magazynach oraz na terenie zabytkowego dworca pasażerskiego z 1830 roku (najstarszego zachowanego na świecie), który obsługiwał połączenie Manchester - Liverpool).

Miłośnicy historii powinni odwiedzić częściowo odbudowane ruiny rzymskiego fortu. Choć pozostało z nich niewiele (fragmenty murów, przy których ustawiono tablice informacyjne), warto tu zajrzeć, będąc w okolicy.

Katedra w Manchesterze

Budowa najważniejszej miejskiej świątyni rozpoczęła się w pierwszej połowie XV wieku, chociaż wcześniej w tym miejscu istniały prawdopodobnie dwa inne kościoły. Wzniesiono ją jako kościół kolegiacki, a tytuł katedry otrzymała dopiero w XIX wieku, gdy utworzono diecezję Manchesteru.

Katedra na przestrzeni wieków była wielokrotnie przebudowywana. Początkowo w jej murach znajdowały się liczne prywatne kaplice boczne, ufundowane przez bogatych kupców. Po reformacji praktyka ta została zakazana, dlatego ściany oddzielające kaplice zostały usuniete, tworząc tym samym najszerszą nawę główną w Anglii.

W XIX wieku, po podniesieniu świątyni do rangi katedry, przeprowadzono jej restaurację. Oryginalne zewnętrzne średniowieczne dekoracje zastąpiono nowymi, utrzymanymi w duchu wiktoriańskiej Anglii. 22 grudnia 1940 roku budowla została poważnie uszkodzona podczas niemieckich bombardowań (większych zniszczeń wśród katedr doznała jedynie katedra w Coventry). Na szczęście po wojnie udało się ją odbudować.

Podczas zwiedzania katedry warto zwrócić uwagę na kilka jej elementów:

• XVI-wieczne stalle chóru (ławki), uznawane za jedne z najpiękniejszych w Wielkiej Brytanii,
• anielski kamień - najstarszy zabytek wewnątrz świątyni, który może pochodzić z VIII wieku. Odnaleziono go w trakcie prac wykopaliskowych, a tekst na nim mówi "w Twoje ręce, Panie, powierzam duszę swoją",
• witraże na zachodnim krańcu nawy, stworzone w drugiej połowie poprzedniego wieku przez Anthony'ego Hollaway'a, który inspirował się twórczością Wassily’ego Kandinsky’ego.
• pomnik Sir Humpeya Chethama, fundatora szkoły dla biednych chłopców oraz lokalnego filantropa,
• średniowieczna drewniana przegroda, oddzielająca chór od nawy.

Chetham's Library - najstarsza biblioteka publiczna w Wielkiej Brytanii

Będąc w Manchesterze, warto odwiedzić również inną zabytkową bibliotekę - działającą od ponad 350 lat Chetham's Library. W odróżnieniu od biblioteki Johna Rylandsa, tutaj na każdym kroku będzie otaczać nas historyczna atmosfera, a popękane okładki ksiąg, uginające się drewniane półki oraz wytarte kamienne elementy zaświadczą o wiekowości tego miejsca. Warto dodać, że właśnie w tej czytelni Fryderyk Engels oraz Karol Marks spędzali długie godziny, pracując nad swoim manifestem.

Ratusz i okoliczne zabytki oraz atrakcje Manchesteru

W samym sercu Manchesteru stoi wiktoriański ratusz z imponującą wieżą zegarową, będący jednym z najwspanialszych brytyjskich przykładów architektury neogotyckiej. Gdy będziecie spacerować po okolicy, warto spróbować zajrzeć do jego wnętrza. Naprzeciwko ratusza rozpościera się plac Alberta (Albert Square) z kilkoma monumentami, z których najważniejszy dedykowany jest właśnie tytułowemu księciu, małżonkowi królowej brytyjskiej, Wiktorii.

Okolica ratusza pełna jest XIX i XX-wiecznymi budynków, z których wiele zostało wpisanych na listę brytyjskich zabytków (ang. listed building) klasy I i II. Do najciekawszych z nich należą:

• Dawny budynek giełdy (Royal Exchange), we wnętrzu którego utworzono scenę teatralną oraz centrum handlowe. Zdecydowanie warto zajrzeć do środka i przejść się podziemnymi arkadami.
• Manchester Central Library - kolejna z bibliotek, której warto poświęcić chwilę podczas zwiedzania Manchesteru. Jej okrągły, XX-wieczny gmach, wzorowany na rzymskim Panteonie, znajduje się zaledwie kilka kroków od ratusza. Wewnątrz czekają na nas interesujące wystawy oraz dekoracje.
• Budynek przy 15–17 King Street,w którym dawniej mieścił się pierwszy sklep meblowy w Manchesterze.
• Budynek w stylu edwardiańskiego neobaroku przy 53 King Street, wzniesiony na miejscu dawnego ratusza.
• Canada House - zabytkowy magazyn wzniesiony w stylu secesyjnym.

Beetham Tower: Manchester widziany z góry

Najbardziej wyróżniającym się współczesnym elementem panoramy Manchesteru jest wieżowiec Beetham Tower - jeden z najwyższych budynków Wielkiej Brytanii. Na jego 23. piętrze działa bar i restauracja Cloud 23, oferująca panoramiczny widok na miasto. Miejsce to nie słynie może z najniższych cen, ale z drugiej strony możemy potraktować je jako punkt widokowy, za który płacimy kupując coś do picia lub jedzenia. Bar Cloud 23 znany jest z nowatorskich drinków, z których część nawiązuje do lokalnego dziedzictwa.

The Quays oraz Imperial War Museum North

Zaledwie 15 minut tramwajem od centrum miasta znajduje się kompleks nowoczesnych budynków wzniesionych na terenie dawnych doków Manchesteru, które zostały zniszczone w trakcie niemieckich nalotów, a następnie zrewitalizowane po wojnie. Oprócz nowoczesnej zabudowy, nie lada gratką dla wszystkich fanów techniki jest podnoszony pionowo most The Salford Quays lift bridge.

Na terenie The Quays działa również muzeum Imperial War Museum North (IWM North), poświęcone między innymi nalotom na Manchester. Nowoczesny budynek tej placówki został zaprojektowany przez znanego architekta, Daniela Libeskinda.

Northern Quarter: sztuka uliczna oraz rozrywkowy Manchester

Jeśli najdzie Was ochota na piwo lub zjedzenie czegoś smacznego w luźniejszej atmosferze, warto wybrać się do Północnej Dzielnicy (Northern Quarter). Odnajdziecie tam dziesiątki pubów i restauracji. Obszar ten jest także znany z urokliwych uliczek oraz licznych, fascynujących przykładów sztuki ulicznej.

Gay Village oraz chińska dzielnica

Innym rozrywkowym zagłębiem w Manchesterze jest Gay Village, gdzie powiewa wiele tęczowych flag oraz funkcjonuje niemało knajpek. Gay Village nie należy jednak do największych, a do tego w środku dnia nie ma tam za wiele do zobaczenia. Jej centralną część stanowi wyłączona z ruchu kołowego Canal Street. W pobliskim parku, Sackville Gardens, odsłonięto pomnik Alana Turinga - wybitnego matematyka, który podłożył podwaliny pod dzisiejszą informatykę. Pomimo swoich zasług dla kraju, został skazany z powodu swojego homoseksualizmu, co prowadziło go do targnięcia się na swoje życie.

Nieopodal znajduje się chińska dzielnica (Chinatown), jedna z największych w Europie. Na zbiegu ulic Faulkner Street i Nicholas Street dumnie stoi pięknie zdobiony paifang, tradycyjna brama charakterystyczna dla chińskiej architektury. W tej okolicy znajdziemy wiele orientalnych restauracji i sklepów.

Zwiedzanie City of Manchesteru Stadium (Etihad Stadium)

Po przeciwnej stronie miasta mecze rozgrywa Manchester City. Ich stadion również jest udostępniony do zwiedzania - w tym przypadku podczas multimedialnej wycieczki. Nowoczesny obiekt otoczony jest przez kompleks treningowy o nazwie Etihad Campus. Na miejsce dojedziemy w około 15 minut tramwajem z centrum.

Więcej: Zwiedzanie stadionu Manchesteru City - Etihad Stadium

Muzea w Manchesterze

Manchester może pochwalić się kilkoma fascynującymi muzeami, z których wybraliśmy trzy warte uwagi. Wstęp do dwóch z trzech wymienionych poniżej placówek jest darmowy, więc warto choćby na chwilę zerknąć do ich wnętrza.

Manchester Art Gallery (Galeria Sztuki w Manchesterze)

Położona w samym sercu miasta galeria sztuki to kolejna bezpłatna atrakcja w Manchesterze. W jej zbiorach znajduje się kilka tysięcy dzieł sztuki. Rdzeń kolekcji stanowią obrazy powstałe pomiędzy XVIII a XX wiekiem, a jej ozdobą są malowidła z epoki wiktoriańskiej, zwłaszcza te stworzone przez członków stowarzyszenia Prerafaelitów. Do najciekawszych dzieł należą pejzaże autorstwa Henry’ego Edwarda Tidmarsha, który wielokrotnie uwiecznił codzienne życie miasta.

Galeria posiada również prace francuskich impresjonistów. Wśród nich wyróżnia się Pierre Adolphe Valette, który mieszkał w Manchesterze i malował jego pejzaże.

Sympatycy holenderskich Starych Mistrzów także znajdą tu coś dla siebie - autoportret Antoona van Dycka oraz niderlandzkie krajobrazy.

People's History Museum

Ciekawym konceptem muzealnym w Wielkiej Brytanii są różnego rodzaju Muzea Historii Ludzi, które koncentrują się na codziennym życiu, radościach oraz bolączkach społeczeństw na przestrzeni wieków. People’s History Museum w Manchesterze kładzie nacisk na przedstawienie historii miasta oczami mieszkańców i robotników walczących o swoje prawa. Dowiemy się stąd więcej o życiu pracownika fizycznego w XIX-wiecznym Manchesterze, rewolucji przemysłowej, różnych frakcjach politycznych oraz masowych strajkach. Do najważniejszych eksponatów należą chorągwie związkowe oraz najróżniejsze materiały propagandowe.

Wstęp do muzeum jest bezpłatny.

Muzeum Transportu (Museum of Transport)

Manchesterskie muzeum transportu jest płatne, ale wysokość opłaty za wstęp nie powinna zniechęcić żadnego sympatyka tematyki komunikacji publicznej. Na odwiedzających czekają tu nie tylko zabytkowe, dwukondygnacyjne autobusy, ale również powozy, tramwaje oraz inne pojazdy. Muzeum skupia się na całej historii transportu publicznego w mieście i regionie, a ta jest naprawdę imponująca - w końcu to właśnie w Manchesterze, i to już w 1824 roku, powstała pierwsza publiczna linia autobusowa (obsługiwana przez pojazdy zaprzężone w konie).

Aktualne ceny biletów oraz godziny otwarcia sprawdzimy na oficjalnej stronie muzeum.

Zwiedzanie Manchesteru - wskazówki i informacje praktyczne

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Manchesteru?

Wielu turystów odwiedza Manchester tylko na jeden dzień. W tak krótkim czasie można zobaczyć najważniejsze atrakcje z zewnątrz, zwiedzić jeden stadion i odwiedzić jedno z muzeów. My jednak zachęcamy do spędzenia w Manchesterze co najmniej dwóch dni. Jeśli planujecie odwiedzić oba stadiony oraz wszystkie kluczowe placówki muzealne, warto rozważyć pobyt trzydniowy.

Komunikacja miejska w Manchesterze

Głównym środkiem transportu publicznego w Manchesterze są tramwaje Metrolink. Obowiązują w nich cztery strefy biletowe, a cena za przejazd zależy od liczby stref, przez które podróżujemy.

Na szczęście nie musimy martwić się o zakup biletu, ponieważ możemy skorzystać z wygodnych płatności zbliżeniowych pay as you go. Wystarczy przyłożyć naszą kartę płatniczą, telefon czy zegarek przy wejściu oraz wyjściu z pojazdu, a system automatycznie wyliczy i pobierze odpowiednią kwotę za przejazd. W przypadku wielokrotnych podróży obowiązuje capping – maksymalna kwota, która może zostać pobrana z konta danego dnia. Najtańszy przejazd kosztuje 1,40£, a górna granica opłat za dzień to 7,10£, co jest równoznaczne z ceną biletu dziennego obejmującego wszystkie cztery strefy. Więcej informacji na ich temat znajdziecie tutaj. Bilety możemy nabyć także w automatach na przystankach tramwajowych.

W Manchesterze kursują również autobusy, ale mogą być one obsługiwane przez różnych przewoźników. Chociaż większość linii autobusowych jest płatna, miasto oferuje także darmowe przejazdy po centrum dwoma liniami. Więcej informacji znajdziecie tutaj. W przypadku autobusów bilet, także przesiadkowy, możemy zakupić na pokładzie.

Dojazd z lotniska

Lotnisko w Manchesterze znajduje się około 14 km od centrum miasta i jest z nim połączone nowoczesną linią tramwajową Metrolink. Port lotniczy leży w 4 strefie taryfowej, więc aby dojechać do centrum, musimy zakupić bilet obejmujący wszystkie cztery strefy w cenie 4,90£. Dzieci mogą skorzystać ze zniżki - w ich przypadku bilet kosztuje o połowę mniej. Czas przejazdu do centrum zależy od przystanku docelowego, jednak zazwyczaj wynosi od 50 do 60 minut.

Bilety należy zakupić w automacie na stacji przed wejściem do tramwaju. Możliwa jest również płatność zbliżeniowa pay as you go. Wystarczy przyłożyć naszą kartę płatniczą (lub telefon) do specjalnego terminala przy wejściu i wyjściu z tramwaju, a system automatycznie pobierze odpowiednią kwotę za przejazd, bazując na liczbie przejechanych stref.

Więcej informacji praktycznych znajdziecie w naszym artykule Jak dojechać z lotniska w Manchesterze do centrum?.

Historia Manchesteru w pigułce

Rzymskie początki i okres średniowiecza

Początki Manchesteru sięgają czasów rzymskich. Około 79 roku kontynentalni najeźdźcy wznieśli w tej okolicy drewniany fort znany jako Mamucium, który po jakimś czasie został zastąpiony przez kamienną warownię - jej pozostałości przetrwały na terenie dzielnicy Castlefield.

Nowa osada, będąca zalążkiem dzisiejszego Manchesteru, powstała we wczesnym średniowieczu w odległości około mili od rzymskiego fortu. Z zachowanych XI-wiecznych zapisków wiemy, że w tym czasie w mieście istniał już kościół dedykowany Maryi, a tereny te były własnością normandzkich baronów.

Rewolucja przemysłowa

Do XIX wieku Manchester był niewielkim miastem targowym, które znane było z przemysłu tekstylnego. Sytuacja uległa radykalnej zmianie, gdy w czasach rewolucji przemysłowej Manchester stał się pierwszym wielkim zindustrializowanym miastem na świecie. To właśnie tu rodził się nowoczesny przemysł i kształtowały się innowacyjne metody produkcji. W Manchesterze zainaugurowano także pierwszą na świecie linię kolejową łączącą to miasto z sąsiednim Liverpoolem (zachowany do dziś dworzec pochodzi z 1830 roku!).

W krótkim czasie miasto wypełniło się przędzalniami bawełny, gdzie pracowano w uwłaczających i nieludzkich warunkach. Na własne oczy widział to Fryderyk Engels, który na bazie obserwacji angielskich warunków pracy ukształtował swój światopogląd, a w tutejszej bibliotece pracował nad książką "Położenie klasy robotniczej w Anglii".

Manchester Blitz oraz okres powojenny

Status przemysłowy Manchesteru sprawił, że stał się on jednym z głównych celów niemieckich bombardowań w czasie II wojny światowej. Miasto było wielokrotnie atakowane z powietrza. Trzykrotnie siły niemieckie przeprowadziły ciężkie bombardowania (określane w języku angielskim słowem blitz). Najcięższe z ataków miały miejsce podczas dwóch kolejnych nocy 22 oraz 23 grudnia 1940 (Christmas Blitz), kiedy na miasto zrzucono ponad 400 ton bomb i innych materiałów wybuchowych. Ofiary śmiertelne tych nalotów liczono w setkach. Ucierpiało również wiele zabytkowych budynków, w tym katedra.

Po zakończeniu II wojny światowej Manchester długo nie mógł wrócić na właściwie tory. Zmiany na świecie spowodowały, że bawełna przestała być produktem umożliwiającym utrzymanie tak wielkiego ośrodka, co doprowadziło do kryzysu oraz powolnego podupadania miasta. Pod koniec XX wieku zdecydowano postawić na rozwój w kierunku nowoczesnych usług, w tym bankowości, co pozwoliło na odrodzenie.

W latach 90. miasto stanęło w obliczu kolejnego wyzwania. W trakcie Mistrzostw Europy w piłce nożnej w 1996 roku, dzień przed meczem rozgrywanym na Old Trafford, w centrum Manchesteru doszło do eksplozji bomby podłożonej przez Irlandzką Armię Republikańską. Atak ten zniszczył znaczną część zabudowy miejskiej, ale szczęśliwie obyło się bez ofiar śmiertelnych.