Kazimierz Dolny atrakcje - 24 ciekawe miejsca, które warto zwiedzić i zobaczyć

Kazimierz Dolny to położone nad Wisłą urokliwe miasteczko leżące w granicach województwa lubelskiego, mogące pochwalić się bogatą historią, urzekającym starym miastem z rezydencjami wzniesionymi w stylu lubelskiego renesansu oraz oplatającymi je wąwozami lessowymi.

Współczesny Kazimierz Dolny jest miejscem typowo turystycznym, do którego w każdy weekend przybywają tysiące turystów. Nie powinno nas to jednak zrażać - wystarczy wybrać się w dzień powszedni lub poza sezonem turystycznym, aby uniknąć największych tłumów.

Jak zaplanować zwiedzanie Kazimierza Dolnego?

Dla czytelników wybierających się do Kazimierza mamy jedną radę: jeśli w dzikim tłumie nie czujecie się jak ryba w wodzie, omijajcie weekendy oraz inne dni wolne od pracy, a już zwłaszcza w słoneczne dni. Wszechobecny tłum turystów potrafi być wtedy nieznośny, a znalezienie miejsca parkingowego będzie nie ladą wyzwaniem. W dni powszednie miasto nie jest tak oblegane, a różnice widać nawet pomiędzy piątkiem a sobota.

Czytelnicy zainteresowani historią powinni wybrać się do Muzeum Nadwiślańskiego. W Kazimierzu Dolnym posiada ono pięć placówek:

• Kamienica Celejowska,
• Muzeum Sztuki Złotniczej w Gmachu Głównym przy Rynku, mogące pochwalić się największą w Polsce ekspozycją sztuki złotniczej. Placówka ta skupia się na bogatej historii złotnictwa, a jej zbiory podzielone zostały na kolekcję złotnictwa dawnego (niemal 700 eksponatów) i kolekcję złotnictwa współczesnego (około 750 obiektów). Oprócz tego mieści się tu Galeria Wystaw Czasowych.
• Dom Kuncewiczów - muzeum utworzone w domu wzniesionym w 1936 r. i zamieszkanym przez pisarkę Marię Kuncewicz. W środku mieści się muzeum poświęcone artystce, w którym możemy podziwiać oryginalne wyposażenie.
• Oddział Przyrodniczy (chwilowo zamknięty z powodu remontu), który mieści się w jednym z zabytkowych spichlerzy.
• Dział Historii i Kultury Regionu, utworzony w zabytkowym drewnianym dworze. W placówce tej organizowane są wystawy czasowe.

Oddziały Muzeum Nadwiślańskiego poza Kazimierzem Dolnym:

• Zamek w Janowcu (więcej przeczytacie w naszym artykule o atrakcjach Janowca).
• Grodzisko Żmijowiska - niewielki, zrekonstruowany wczesnośredniowieczny gród. Jest on jednak znacznie oddalony od miasta. Wstęp jest bezpłatny.

Jeśli zależy nam na oszczędności możemy przyjechać do Kazimierza w dniu wolnego wstępu - na przykład w listopadzie 2023 roku był to poniedziałek. Dni wolnego wstępu do poszczególnych obiektów są wyznaczane w systemie rotacyjnym i publikowane ostatniego dnia poprzedniego miesiąca na miesiąc kolejny. Aktualne informacje sprawdzicie na oficjalnej stronie muzeum.

Wybierając się do Kazimierza nad Wisłą samochodem warto zdawać sobie sprawę z małej dostępności parkingów. Płatny parking w ścisłym centrum znajduje się przy budynku Starej Łaźni (współrzędne: 51.322780, 21.945041). Płatne parkingi rozlokowane się też wzdłuż drogi dojazdowej do miasta. Cena to zazwyczaj ponad 20 zł za cały dzień lub kilka złotych za godzinę.

Atrakcje Kazimierza Dolnego

Korzeniowy Dół - najbardziej malowniczy z kazimierskich wąwozów

Znakiem rozpoznawczym Kazimierza Dolnego są głębokie, nawet na kilkanaście metrów, wąwozy lessowe, oplatające miasto siecią malowniczych tras spacerowych. Mając więcej czasu możemy ruszyć na dłuższy spacer i obejść miasto na około, a jeśli przyjeżdżamy jedynie na krótko - to warto wybrać się do wąwozu nazywanego Korzeniowym Dołem, wyglądającego niczym wprost wyjęty z baśniowej scenerii.

Korzeniowy Dół to najbardziej znany z kazimierskich wąwozów. Na jego całej długości, wynoszącej około 400 metrów, ze ścian wystają poskręcane w najróżniejsze kształty korzenie drzew, które na myśl przywodzą bajkowy lub tolkienowski krajobraz. Co warte wzmianki - Korzeniowy Dół nie jest typowym wąwozem dolinnym, a głębocznicą, która powstała na skutek działalności człowieka.

Rynek w Kazimierzu Dolnym i jego renesansowe kamienice

Centralnym punktem miasta jest średniowieczny rynek, którego zabudowa na przestrzeni wieków zmieniała się kilkukrotnie: najpierw otaczały go budowle drewniane, a po pożarach nawiedzających miasto w XVI wieku wznoszono renesansowe kamienice. Rynek składa się z dwóch części: starszej, leżącej wyżej (przy kościele farnym), oraz nowszej, większej i położonej niżej.

Budowle otaczającą nowszą część rynku nie przetrwały niestety do naszych czasów w stanie oryginalnym. Nawiedzające miasto kataklizmy oraz wojny odcisnęły swoje piętno na historycznej zabudowie, ale po zakończeniu II wojny światowej najważniejsze kamienice odbudowano i odrestaurowano. Najbardziej znanymi z budowli są kamienice pod św. Mikołajem i Krzysztofem. Ufundowali je bracia Mikołaj oraz Krzysztof Przybyłowie, którzy na fasadach umieścili wizerunki patronów. Kamienice Przybyłów powstały w 1615 roku i uważane są za jeden z najważniejszych przykładów polskiego manieryzmu.

Innym wartym uwagi budynkiem jest odbudowana po wojnie Kamienica Gdańska (adres: Rynek 18, pierwszy budynek wschodniej pierzei od północy). Budowla barokowych cech nabrała po przebudowie w 1795 roku. Nazwa kamienicy nawiązuje do czasów świetności Kazimierza, kiedy to kwitł handel z Gdańskiem.

Studnie w Kazimierzu Dolnym

Na środku niższej części rynku stoi studnia z dachem krytym gontem, będąca jednym z symboli miasta. Jej obecny wygląd datowany jest na XIX wiek, ale ujęcie wody w tym miejscu istniało już w wiekach średnich. Druga studnia znajduje się w południowo-wschodnim rogu placu.

Rynek otoczony jest kawiarniami, hotelami oraz sklepikami, a w sezonie letnim na środku placu zobaczymy występujących ulicznych artystów oraz malarzy tworzących szybkie portrety.

Pomnik psa Werniksa: hołd dla wszystkich kazimierskich kundelków

Podczas wizyty na rynku nie przegapmy pomnika psa Werniksa, który dumnie stoi tuż obok... Kebaba pod Psem. Przedstawiająca poczciwego kundelka rzeźba przyciąga rzesze turystów, którzy robią sobie z nim zdjęcie i głaszczą po nosie, licząc, że przyniesie im to szczęście.

A kim w rzeczywistości był pies Werniks? Jednym z niezliczonych kundelków-uliczników, które przemierzały ulice Kazimierza. Według popularnej legendy miał on być nawet przywódcą wszystkich tutejszych kundelków, a te podążały za nim jak zahipnotyzowane. Według innej przytaczanej przez przewodników opowieści Werniks codziennie miał przypływać z Janowca, aby towarzyszyć artystom odwiedzającym miasto.

Burka ostatecznie przygarnął malarz Zbigniew Szczepanek i zabrał ze sobą do Gdańska. Werniks wraz ze swoim opiekunem wrócili do Kazimierza, a sytuację wykorzystał lokalny rzeźbiarz Bogdan Markowski, który wiernie uwiecznił postać zwierzęcia.

ZDJĘCIA: 1. pomnik psa Werniksa; 2. Kamienica Celejowska.

Kościół farny św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja

Kawałek nad poziomem rynku leży najważniejsza z miejskich świątyń: kościół farny św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja. Od strony kościoła rynek jest niezabudowany, dzięki czemu budowla jest nieodzownym elementem kazimierskiego krajobrazu.

Pierwsza świątynia w tym miejscu powstała w około 1325 roku. Murowany budynek przetrwał do pożaru w 1561 roku. Kościół odbudowywano do 1591 roku. Z XIV-wiecznej budowli przetrwał zaledwie fragment muru wraz z portalem w zachodniej części kościoła. W latach 1610-1613 świątynie rozbudowano w stylu renesansowym i powiększono o dodatkowe kaplice. Za projekt odbudowy odpowiedzialny był Jakub Balin.

Wnętrze świątyni skrywa w sobie unikalny skarb: najstarsze zachowane w całości organy w Polsce. Instrument wykonał Szymon Lilius około 1625 roku.

Podczas zwiedzania świątyni warto zwrócić uwagę na kamienną chrzcielnicę z 1587 roku, którą wykonano prawdopodobnie w warsztacie Santi Gucciego we Florencji. Nietypowym atrybutem świątyni jest zawieszony nad nawą żyrandol z porożem jelenia. Według lokalnej legendy właśnie po upolowaniu jelenia król Kazimierz Wielki podjął decyzję o ufundowaniu kościoła.

Mały Rynek i synagoga

Tuż obok głównego rynku znajdziemy mniejszy plac nazywany Małym Rynkiem. Przed wybuchem II wojny światowej było to centralny punkt dzielnicy żydowskiej.

Mniejszość (a pewnym momencie nawet niewielka większość) żydowska przebywała w Kazimierzu już od czasów średniowiecza. Pierwsza murowana synagoga powstała w XVII wieku, ale wcześniejszy drewniany dom modlitwy istniał tu znacznie wcześniej. Legenda głosi, że pierwszą synagogę ufundował król Kazimierz Wielki. Miał być to prezent dla jego niespełnionej miłości, Esterki.

Istniejąca dziś murowana synagoga datowana jest na XVIII wiek. Budynek nie przetrwał niestety w oryginalnym stanie - wycofujący się z Kazimierza Niemcy niemal doszczętnie zniszczyli świątynię. Synagogę odbudowano i odrestaurowano pod nadzorem Karola Sicińskiego niedługo po zakończeniu wojny.

Obecnie w synagodze działa hotel. Na dolnym piętrze świątyni przygotowano biletowaną wystawę.

Kamienica Celejowska oraz inne rezydencje przy ulicy Senatorskiej

Za najpiękniejsze budynki w Kazimierzu Dolnym uchodzą kamienice Przybyłów, ale położona przy ulicy Senatorskiej kamienica Celejowska niewiele im ustępuje. Budynek w stylu manierystycznym wzniesiono w XVI wieku na zamówienie bogatego kupca Bartłomieja Celeja. Najbardziej charakterystycznym atrybutem budowli jest attyka, która charakteryzuje się wieloma detalami rzeźbiarskimi. Kamienica nazywana jest także pod św. Bartłomiejem, czym nawiązuje się do figury patrona umieszczonej w prawej części attyki. Dziś w jej wnętrzu mieści się galeria sztuki będąca jednym z oddziałów Muzeum Nadwiślańskiego

ZDJĘCIA: Kamienica Celejowska - Kazimierz Dolny

Warto zobaczyć w okolicy

Dalej na północ przy ulicy Senatorskiej zobaczymy kolejne dwa historyczne budynki: Kamienicę Białą z XVII wieku (prosty wygląd, również z attyką) oraz Starą Łaźnię z 1921 roku.

Zespół zamkowy w Kazimierzu Dolnym i wieża zwana basztą

Na najwyższym kazimierskim wzgórzu, leżącym na wschód od starego miasta, zobaczymy pozostałości po średniowiecznym zespole obronnym. Do naszych czasów przetrwała (w stanie bliskim oryginałowi) XIII-wieczna wieża cylindryczna (potocznie zwana basztą) oraz ruiny zamku. Oba kompleksy oddalone są od siebie o niecałe 200 metrów. Zamek i wieżę zwiedzimy kupując wspólny bilet. Podczas naszej wizyty wejściówka dostępna była jedynie na zamku.

Pierwsza powstała murowana wieża. Nie ma pewności co do dokładnej daty jej wzniesienia, ale zakłada się, że ufundował ją Władysław Łokietek w drugiej połowie XIII stulecia. Wieża stanęła na najwyższym punkcie wzgórza. Budowla powstała na planie koła o średnicy 10 m, a jej mury w dolnej części osiągają grubość blisko 4 m. Do budowy wykorzystano lokalny budulec: opokę wapienną.

Współczesna wysokość wieży to blisko 20 m. W okresie średniowiecza budowla była jednak wyższa i posiadała stożkowy dach. Zakłada się, że otaczała ją drewniana fortyfikacja, z którą tworzyły wspólnie pierwszy zamek.

Podstawowym zadaniem wieży była ochrona szlaku komunikacyjnego i handlowego prowadzącego ze Śląska, Wielkopolski i Pomorza na Ruś. Prawdopodobnie wieża służyła również jako latarnia rzeczna - na jej szczycie rozpalano ogień, który wskazywał drogę statkom przemierzającym Wisłę.

Na pierwszym poziomie (poniżej wejścia) znajdował się loch, w którym według miejscowej legendy śmiercią głodową zmarł Maćko Borkowic herbu Napiwon, skazany za spisek przeciwko królowi Kazimierzowi Wielkiemu. Bardziej rozpowszechniona z legend mówi jednak, że Wielkopolanin żywota dokonał na zamku w Olsztynie (województwo śląskie).

Ruiny zamku w Kazimierzu Dolnym

Poniżej wieży przetrwały ruiny średniowiecznego zamku z XIV wieku, którego fundatorem miał być Kazimierz Wielki. Budowlę wielokrotnie przebudowywano. W pierwszej połowie XVI wieku, z inicjatywy hetmana koronnego Mikołaja Firleja, zamek przebudowano w stylu renesansowym. Twierdzę zniszczyli Szwedzi w trakcie potopu, a w kolejnych dekadach zamek powoli popadał w dalszą ruinę. Do naszych czasów przetrwał jedynie obręb murów, fundamenty, a także ruiny wież oraz budynku mieszkalnego. Na turystów zwiedzających zamek czekają pojedyncze tablice informacyjne oraz punkt widokowy z tarasu ulokowanego na pozostałościach Wieży Zachodniej.

Na zwiedzenie zamku oraz wieży (licząc z dojściem od jednego budynku do drugiego) wystarczy nam do 45-60 minut.

Góra Trzech Krzyży w Kazimierzu Dolny: świetny punkt widokowy na stare miasto

Nad kazimierskim starym miastem wznosi się Góra Trzech Krzyży, która w przeciwieństwie do zespołu zamkowego zapewnia świetny widok na panoramę Rynku oraz kazimierskiego starego miasta.

Pagórek ma wysokość 190 m n.p.m. i znajduje się około 90 m nad poziomem rynku. Trzy umieszczone na szczycie krzyże przypominają o cudownym uleczeniu mieszkańców z morowej zarazy na początku XVIII wieku. Każdy z nich waży blisko 500 kg. Ich wysokość to 8,5 i 7,5 m.

Historia krzyży na wzgórzu jest jednak o wiele starsza. Wzniesienie nazywane było dawniej Górą Krzyżową, co może świadczyć o tym, że mogło znajdować się tam wczesnośredniowieczne miejsce kultu. Najstarsze wzmianki o tym miejscu pochodzą 1577 roku.

Klasztor Ojców Franciszkanów

Zespół klasztorny o. Franciszkanów powstał na wzniesieniu kawałek na zachód od starego miasta. Prawdopodobnie właśnie to wzgórze nazywane było Wietrzną Górą, i to na nim rozpoczęła się historia Kazimierza. Do kompleksu prowadzą zadaszone schody z drewnianymi stopniami. Na dziedzińcu klasztoru stoi zadaszona drewniana studnia.

Częścią klasztoru jest ufundowany przez Mikołaja Przybyła pod koniec XVI wieku kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, stanowiący Sanktuarium Matki Bożej Kazimierskiej.

Stara Chata: najstarsza drewniana chałupa Kazimierza i okolic

Podążając trasą z wąwozu Korzeniowy Dół do starego miasta łatwo przegapić historyczna perełkę Kazimierza, która stoi nieco w cieniu tuż przy głównej drodze. Kryty strzechą drewniany budynek pochodzi z przełomu XVII/XVIII wieku i należy do zabytków klasy zerowej. Nie ma pewności co do dokładnej daty jego powstania, ale technika budowy bez użycia piły wskazuje na rok 1700.

Chata służyła rodzinie Kobiałków, właścicielom nieistniejącego już dworku, jako schronienie w pobliżu istniejących tu 200 pszczelich uli.

Budynek został odrestaurowany w latach 80. poprzedniego wieku: postawiono go na nowych fundamentach i poddano renowacji. W sezonie letnim możemy zajrzeć do środka i spróbować jednego z przysmaków.

Kirkut: historyczny cmentarz żydowski oraz kazimierska "ściana płaczu"

Założony w 1851 roku i wykorzystywany aż do 1939 roku kirkut (cmentarz żydowski) oddalony jest o nieco ponad kilometr od kazimierskiego rynku. Leży on na niewielkim wzgórzu na skraju lasu przy ulicy Czerniawy.

Przed wybuchem II wojny światowej Kazimierz był miastem wielokulturowym - niewielką większość stanowili w nim Żydzi, którzy od wieków mieszkali tuż obok chrześcijańskich sąsiadów. Po wkroczeniu Niemców do miasta rozpoczęła się masowa eksterminacja ludności żydowskiej. W trakcie wojny zgładzono nawet 3000 Żydów zamieszkujących Kazimierz i okolice.

Niemcy podjęli decyzję o zniszczeniu cmentarza i zabraniu z niego macew (nagrobków), które posłużyły im do wybrukowania drogi prowadzącej do urządzonej na terenie klasztoru o. Franciszkanów siedziby Gestapo, a następnie wykorzystywali zbezczeszczony kirkut jako miejsce egzekucji ludności żydowskiej i polskiej.

W 1984 roku przy wejściu na teren zniszczonego przez Niemców cmentarza postawiono pomnik w formie długiej i wysokiej ściany (nazywanej kazimierską "ścianą płaczu"), na której umieszczono odzyskane nagrobki: po lewej należące do kobiet, po prawej do mężczyzn. Pomnik przecięty jest szczeliną, która w uderzający sposób symbolizuje wyrwę, jaka powstała w mieście po wymordowaniu niemal całej ludności żydowskiej. Autorem monumentu był inż. arch. Tadeusz Augustynek.

Trudnym do opisania doświadczeniem jest przejście przez szczelinę i wejście na teren dawnego cmentarza. Po minięciu wąskiego przesmyku wkraczamy do zaciemnionego leśnego zakątka, gdzie ustawiono na nowo niektóre z odzyskanych macew. W trakcie odwiedzin cmentarza warto zwrócić uwagę na różnorodną heraldykę na nagrobkach.

Tuż obok ścieżki prowadzącej na teren cmentarza znajduje się niewielki parking (współrzędne: 51.314008, 21.952731).

Spichlerze w Kazimierzu Dolnym: monumentalne magazyny na zboże

Tak jak już wcześniej wspominaliśmy, Kazimierz swój złoty wiek zawdzięcza handlowi zbożem, które spławiano Wisłą do Gdańska. Od XVI do XVII wieku wznoszono wzdłuż Wisły i przy porcie rzecznym monumentalne szpichlerze, w których przechowywano zboże oraz inne produkty oczekujące na kupca.

W szczytowym okresie istniało nawet 60 szpichlerzy, z których do naszych czasów przetrwało niewiele więcej niż 10. Nie znajdziemy ich jednak bezpośrednio przy brzegu, a kawałek dalej, ponieważ na przestrzeni wieków koryto rzeki zostało przesunięte.

Jeden z najpiękniejszych magazynów, Spichlerz Ulanowskich (adres: ul. Puławska 54), leży nieopodal starego miasta (około 10 minut spacerem). Budynek pochodzi z końca XVI wieku i został wzniesiony na zamówienie Mikołaja Przybyła. Obecnie mieści się w nim Muzeum Przyrodnicze. Tuż obok stoi szpichlerz Krzysztofa Przybyła.

Kawałek dalej odnajdziemy Spichlerz Bliźniaczy (adres: ul. Puławska 68, obecnie mieści się w nim hotel), który swoją nazwę zawdzięcza bliźniaczemu budynkowi, który stał obok i nie przetrwał do naszych czasów.

Wąwozy lessowe w Kazimierzu Dolnym

Kazimierskie wąwozy nie należą do trudnych do przejścia, ale planując dłuższy spacer lepiej jest mieć na sobie buty sportowe bądź trekkingowe.

Poniżej opisaliśmy popularne wąwozy w Kazimierzu Dolnym.

• Norowy Dół (około 900 metrów) - bardziej dziki i zielony niż opisany wcześniej Korzeniowy Dół. Wejście do wąwozu znajduje się na przecięciu ulic Góry i Zbożowej (współrzędne: 51.325922, 21.969161), a wyjście tuż obok Spichlerza Bliźniaczego.
• na Niezabitowskich (około 300 metrów) - krótki, o podobnym charakterze do Korzeniowego Dołu, ale mniej uczęszczany. Wejście znajduje się na wschód od Starej Chaty, o której napisaliśmy więcej w dalszej części artykułu. Wąwóz "zasłynął" tym, że fragment jego podłoża wyłożono płytami stabilizującymi.
• Małachowskiego (około 1 km) - wejście od ulicy Juliusza Małachowskiego. Wąwóz swoją nazwę zawdzięcza bohaterowi powstania listopadowego, hrabiemu Juliuszowi Małachowskiemu. Bohater polskiego zrywu miał zginąć na terenie wąwozu, o czym przypomina tablica pamiątkowa. Podczas spaceru zobaczymy również Dom Kuncewiczów, w którym tworzyła pisarka Maria Kuncewicza, a obecnie mieści się w nim oddział Muzeum Nadwiślańskiego.
• Plebanka (około 1 km) - wejście znajduje się kilka kroków od rynku rynku, tuż obok klasztoru Ojców Franciszkanów. Po minięciu kościoła wejdziemy na leśną ścieżkę. Podczas spaceru natrafimy na krzyż epidemiczny, który ustawiono podczas jednej z zaraz nawiedzających w przeszłości miasta.

Pomysły na krótsze i dłuższe spacery:

• Korzeniowy Dół i Norowy Dół (około 2,3 km) - trasę rozpoczynamy od wejścia do Korzeniowego Dołu. Po około 500 metrach wychodzimy z wąwozu i ruszamy trasą wzdłuż pól uprawnych: najpierw na zachód, a następnie na północ. Po wyjściu na ulicę Góry ruszamy wzdłuż drogi w stronę zachodnią aż dojdziemy do skrzyżowania z ul. Zbożową, gdzie znajdziemy wejście do wąwozu Norowy Dół. Nasz spacer kończymy przy Szpichlerzu Bliźniaków.
• Plebanka oraz Małachowskiego (około 2,5 km) - innym pomysłem na aktywną trasę jest spacer wąwozami Plebanka oraz Małachowskiego, które połączone są ścieżką od południa. Po drodze miniemy krzyż epidemiczny oraz Dom Kuncewiczów. Jeśli ruszymy wąwozem Plebanka, to kierujemy się na północ, aż do skrętu na wschód (51.311241, 21.941259), który doprowadzi nas do wąwozu Małachowskiego.
• pętla przez trzy wąwozy (na Niezabitowskich, Korzeniowy Dół, Norowy Dół) ze startem i metą na rynku (około 8-9 km) - bardziej ambitna trasa, którą przejdziemy miasto dookoła i zobaczymy najbardziej malownicze z wąwozów.
• pętla przez pięć wąwozów (Plebanka, Małachowskiego, na Niezabitowskich, Korzeniowy Dół, Norowy Dół) ze startem i metą na rynku (około 11 km) - trasa przez wszystkie opisane przez nas wąwozy.

Warto pamiętać, że wąwozy to nie tylko Kazimierz, ale także bliższa i dalsza okolica. Z wąwozów słyną również wsie Parchatka oraz Bochotnica. Do Bochotnicy z Kazimierza Dolnego dojdziemy pieszo - do pokonania w jedną stronę jest około 5 kilometrów.

Kazimierskie koguty: lokalny przysmak oraz popularna miejska legenda

Spacerując ulicami miasteczka raz po raz napotkamy na stoiska sprzedające kazimierskie koguty. Ten przypominający swoim smakiem chałkę wypiek jest jednym z symboli miasta. Tradycyjnym producentem tego przysmaku jest piekarnia Sarzyński, która posiada kawiarnię oraz sklep firmowy nieopodal rynku (ul. Nadrzeczna 6).

Ich koguty są plecione ręcznie i wypiekane z użyciem prawdziwego masła oraz świeżego mleka oraz jaj. Koguta możemy zjeść samego lub posmarować go dżemem albo miodem.

A skąd wziął się ten specyficzny kształt? O tym opowiada legenda umieszczona na odwrocie opakowania, w którym sprzedawane są popularne koguty w piekarni Sarzyński.

Dawno, dawno temu, gdy na Wietrznej Górze rósł wielki, dębowy las, mieszkańcy Kazimierza Dolnego odprawiali na jego skraju pradawne, pogańskie rytuały i palili ogniska.

Pewnej nocy nad lasem przelatywał diabeł i bardzo mu się spodobały płonące ogniska. Kiedy nastał świt, zobaczył piękno całej okolicy i postanowił osiedlić się w Kazimierzu na dłużej.

Zamieszkał w jamie wąwozu, wśród starych, rozłożystych dębów. Diabłu bardzo podobało się w miasteczku. Stale się rozrastało, było więc idealnym miejscem do kuszenia ludzi.

Pewnego dnia czart zobaczył w Kazimierzu koguta. Był piękny, dorodny i wydawał się wielce szczęśliwy. Diabeł postanowił go zjeść. Kogut okazał się tak doskonały w smaku, że od tamtej pory żywił się tylko tymi ptakami. Wszystkie koguty w okolicy znalazły się w wielkim niebezpieczeństwie.

Nadszedł czas, w którym został tylko jeden, jedyny kogut. Był stary, lecz bardzo mądry. Aby ocalić życie, postanowił przechytrzyć diabła i ukrył się wraz z piękną kurą w przygotowanej wcześniej kryjówce.

Diabeł użył całej swojej mocy, aby odnaleźć ptaka. Na nic się jednak zdała jego determinacja. Nieoczekiwanie z pomocą pośpieszyli kogutowi zakonnicy. Poświęcili diabelską norę i wszystko wokół. Gdy czart wrócił z poszukiwań, nie mógł znieść zapachu święconej wody i uciekł w popłochu.

Ocalony kogut wyszedł z ukrycia i dumnie spacerował ulicami miasteczka. Na pamiątkę tego wydarzenia w Kazimierzu zaczęto wypiekać koguty z drożdżowego ciasta.

Zwiedzanie Kazimierza Dolnego - wskazówki i informacje praktyczne

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Kazimierza Dolnego?

Na wizytę w Kazimierzu powinno nam wystarczyć od kilku godzin do maksymalnie dwóch dni. Same stare miasto jest niewielkie i zwiedzimy je w dosłownie 3 godziny, wliczając w to wizytę na zamku, wejście na basztę oraz Górę Trzech Krzyży. Dodatkową godzinę możemy dołożyć na zobaczenie kilku spichlerzy nieopodal Wisły, a kolejne dwie na atrakcje oddalone od centrum: stary cmentarz żydowski, Starą Chatę czy wąwóz Korzeniowy Dół. Nawet jeśli ruszylibyśmy na spacer kilkoma wąwozami dookoła miasta, to powinien wystarczyć nam na to wszystko maksymalnie jeden dzień.

Historia miasta w pigułce

Początki osadnictwa na tych terenach sięgają około XI wieku. W tamtym czasie istniała niewielka osada nazywana Wietrzną Górą, którą w 1181 roku książę Kazimierz Sprawiedliwy podarował siostrom norbertankom z podkrakowskiego Zwierzyńca. Zakonnice w podzięce swojemu dobrodziejowi przemianowały nazwę osady na Kazimierz. Nazwę Dolny dodano później chcąc odróżnić osadę od sąsiadującego z Krakowem Kazimierza (obecnie jest on dzielnicą grodu Kraka).

Kazimierz powoli się rozwijał i zyskiwał na znaczeniu jako ważny punkt na szlaku handlowym. W XIII wieku, na polecenie Władysława Łokietka, na jednym ze wzgórz wzniesiono wieżę cylindryczną (zwaną dziś potocznie basztą), która oprócz szlaku handlowego broniła i jednocześnie służyła jako latarnia rzeczna: na jej szczycie miano rozpalać ognisko, które wskazywała statkom na Wiśle kierunek. Budowla ta przetrwała do naszych czasów w stanie niemal nienaruszonym, a na jej szczycie znajduje się punkt widokowy.

Osada prawa miejskie otrzymała w pierwszej połowie XIV wieku decyzją króla Kazimierza Wielkiego, który ufundował murowany zamek nieco poniżej wieży. U Jana Długosza znajdziemy taką oto wzmiankę:

…miasto królewskie Kazimierz i zamek ku jego obronie przez króla Polski Kazimierza są wybudowane…

Według lokalnej legendy słabość króla do Kazimierza związana była z postacią mieszkającej tu Esterki, pochodzącej z ludu pięknej Żydówki, w której władca był nieszczęśliwie zakochany.

Po lokacji miasta na prawach magdeburskich w trakcie rządów Władysława Jagiełło w 1406 roku Kazimierz wkroczył w czas dynamicznego rozwoju - w centrum miasta wytyczono rynek oraz zaplanowano układ przestrzenny jego okolicy.

Od 1519 do 1644 roku Kazimierz rządzony był przez ród Firlejów. Był to najlepszy okres w historii miasta, które rozkwitało dzięki handlu zbożem (a także drewnem i solą) spławianym Wisłą do Gdańska. Bogaci kupcy wznosili pięknie zdobione kamienice w centrum miasta oraz szpichlerze wzdłuż Wisły. Nie bez przyczyny uważa się, że Kazimierz był obok Lublina najważniejszym ośrodkiem kształtującym architekturę renesansu lubelskiego. Przez port rzeczny w Kazimierzu w pierwszej połowie XVII wieku przechodziła niemal połowa wszystkich produktów eksportowanych przez Rzeczpospolitą.

Kres złotej ery miasta przypadł wraz z nadejściem potopu szwedzkiego. W lutym 1656 roku wojska króla szwedzkiego Karola Gustawa spaliły i splądrowały większość zabudowy. Po przejściu szwedzkiej nawałnicy liczba murowanych domów zmniejszyła się o blisko 90%! Kazimierz już nigdy nie odzyskał swojej pozycji, a handel rzeczny niemal całkowicie zanikł po odcięciu Gdańska od Polski.

XIX i pierwsza połowa XX wieku to ponury czas w historii miasta. Mieszkańców spotkały reperkusje po udziale w obu powstaniach - styczniowym i listopadowym, a w 1869 roku Kazimierz utracił nawet prawa miejskie. Z perły Korony i jednego z najważniejszych portów miasto przemieniło się w osadę zamieszkaną głównie przez biedotę. W trakcie II wojny światowej Niemcy przeprowadzili masową eksterminację żydowskiej ludności, która od średniowiecza żyła tu wspólnie z chrześcijańskimi sąsiadami. W ostatnich latach wojny zniszczono istotną część tkanki miejskiej.

Po II wojnie światowej miasto powoli zaczynało odzyskiwać swój dawny blask. W odbudowie miasta pomogła dwójka architektów: Jan Witkiewicz (który mieszkał w Kazimierzu w latach 1919-1925) oraz Karol Siciński. Konserwatorzy przywracali zabytkom ich historyczny wygląd.

W ostatnim stuleciu urokliwe miasteczko nad Wisłą upodobali sobie artyści, którzy do dziś tłumnie przybywają do Kazimierza. Spacerując ulicami starego miasta raz po raz natrafimy na prywatne galerie sztuki.

ZDJĘCIA: 1. Synagoga; 2. Rzeźba przed Starą Chatą.

Zdjęcia:

Dziękujemy zespołowi Lubelskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej za sprawdzenie merytoryczne naszego artykułu i cenne wskazówki.