Katakumby w Neapolu - zwiedzanie, bilety oraz informacje praktyczne

Neapol należy do nielicznych miast świata, gdzie tak wiele ciekawych miejsc znajduje się pod poziomem gruntu zamiast na powierzchni, czego doskonałym przykładem są neapolitańskie katakumby zaliczające się do największych atrakcji Neapolu.

Neapolitański kompleks podziemnych cmentarzysk składa się z trzech niezależnych nekropolii: katakumb San Gaudioso, katakumb San Gennaro (święty January) oraz katakumb San Severo. Dwie pierwsze z nich możemy zwiedzić podczas wycieczki z przewodnikiem, natomiast kompleks San Severo (bazylika oraz katakumby) pozostaje zamknięty, chociaż trwają prace mające na celu udostępnienie go zwiedzającym.

Katakumby w Neapolu - lokalizacja

W przeciwieństwie do podziemnych atrakcji w antycznym centrum Neapolu (czyli greckim Neapolis), katakumby znajdują się zdecydowanie dalej - w dzielnicy Rione Sanità położonej tuż przy wzgórzu Capodimonte. W czasach antycznych wierzono (a także zapisano w prawie), że nie powinno się chować zmarłych w obrębie murów miejskich wśród żywych - właśnie z tego powodu wiele cmentarzysk z tego okresu znajduje się kawałek od centrów miast - czego świetnym przykładem są również Rzym oraz Syrakuzy. Tuf wulkaniczny przy wzgórzu Capodimonte był idealnym materiałem do drążenia, dzięki czemu w łatwy sposób udało się w dawnych czasach wykopać szerokie tunele.

Warto na chwilę zatrzymać się przy dzielnicy Rione Sanità, która jest jedną z najbiedniejszych części miasta i przez lata była zaniedbywana. Wiele budynków wygląda tu jakby miało się zaraz zawalić, a bezrobocie przekracza 30%. Tutejsze katakumby przez dziesiątki lat były zaniedbywane. Sytuację odmieniła założona w 2006 roku organizacja La Paranza Cooperative, której głównym celem było odbudowanie dzielnicy oraz udostępnienie katakumb turystom, wszystko to z pomocą młodych mieszkańców.

W pierwszym roku działania katakumby odwiedziło 5160 turystów, a w 2015 już 68860! Przy okazji stworzono 20 miejsc pracy i zaktywizowano okoliczną młodzież, która charytatywnie wykonuje pracę na rzecz społeczności - tworząc np. wyroby z metalu. Młodzi pracownicy fundacji oprowadzają turystów z wielkim zaangażowaniem i pasją, dzięki czemu wizyta w katakumbach jest świetną przygodą.

Szacuje się, że wszystkich podziemnych kompleksów cmentarnym pod Rione Sanità może być dziewięć, lecz oprócz powyższych trzech katakumb odkryto jeszcze tylko jedno podziemne cmentarzysko, o którym przeczytacie więcej w naszym artykule Cmentarz Fontanelle.

Katakumby San Gennaro (św. Januarego)

Najbardziej popularne wśród turystów są katakumby San Gennaro (Catacombe di San Gennaro), znajdujące się tuż pod kościołem Madre di Buon Consiglio. Ich początki datowane są na II wiek naszej ery. Pierwotnie służyły jako cmentarzysko dla pogan, a w późniejszych wiekach chrześcijanie zaadaptowali je do swoich potrzeb. Prawdopodobnie pierwszymi pochowanymi w tym miejscu zmarłymi byli członkowie bogatej rzymskiej rodziny. Prawdziwy "rozkwit" katakumb rozpoczął się w IV wieku po umieszczeniu tu szczątek pierwszego patrona Neapolu, św. Agrippinusa. Do dziś odkryto tu ponad 3000 grobów.

Nazwa katakumb nawiązuje do postaci św. Januarego, którego szczątki zostały tu przeniesione w V wieku przez biskupa Neapolu stając się miejscem pielgrzymek oraz "idealnym/wymarzonym" miejscem na pochówek wśród miejscowych. W 831 roku szczątki zostały jednak zabrane do Benevento, a dziś znajdują się w neapolitańskiej katedrze. Zwiedzający neapolitańskie katakumby możemy jednak zobaczyć oryginalne miejsce grobu świętego, które znajduje się poniżej bazyliki biskupów (miejsca pochówku biskupów Neapolu).

Cały kompleks składa się z dwóch pięter - zwiedzanie zaczynamy od wyższego z nich. Dla każdego, kto odwiedził katakumby w Rzymie, pierwszym co rzuca się w oczy jest szeroka przestrzeń - nie czuć specjalnie ciasnoty ani tego, że znajdujemy się pod ziemią. Znajdziemy tu dwa główne typy grobów - ich dobór zależał oczywiście od majętności. Na małych półkach w ścianie spoczywali mniej majętni mieszkańcy, a bogatsi posiadali własne “wgłębienie”, w których często chowana była cała rodzina. Takie rodzinne groby miały łuki u góry oraz freski na ścianach, część z nich zachowała się do dziś. Są to jedne z najstarszych zachowanych chrześcijańskich fresków we Włoszech.

Po przejściu do dolnej (starszej) części zobaczymy basen służący do chrztu oraz bazylikę, gdzie do dziś odbywają się msze święte. Po zapoznaniu się z historią będziemy mogli przejść się słabo oświetlonym tunelem wzdłuż grobów.

Bilety możemy zakupić w budynku znajdującym się po lewej stronie kościoła Madre di Buon Consiglio, tam też rozpoczyna się zwiedzanie. Sam kościół jest wzorowany na Bazylice św, Piotra na Watykanie i wygląda na historyczny, jest to jednak złudzenie, został wybudowany w latach 1920-1960.

W środku umieszczono specjalnie tablicę z opisami dla osób niewidomych - zostały one stworzone przez wolontariuszy współpracujących z organizacją La Paranza Cooperative.

Katakumby San Gaudioso

Katakumby San Gaudioso (Catacombe di San Gaudioso) są mniej popularne i zarazem całkowicie inne od katakumb św. Januarego. Są zdecydowanie węższe, chociaż nadal nie tak wąskie jak katakumby rzymskie. Wejście do nekropolii znajduje się w barokowej bazylice Santa Maria della Sanita (bilety możemy zakupić w środku, po lewej stronie od wejścia). Już sama bazylika jest warta odwiedzenia - w środku zobaczymy przepiękny ołtarz z zawijanymi schodami - jeden z najpiękniejszych w Neapolu, a może i w całych Włoszech.

Nazwa katakumb związana jest z postacią św. Gaudioso (San Gaudioso), pochowanego tutaj po śmierci w połowie V wieku. Od tego czasu wiele osób chciało spocząć koło osoby świętej i cmentarzysko zaczęło się rozrastać. W środku spotkamy ślady wczesnochrześcijańskie, takie jak freski czy mozaiki z V i VI wieku. Katakumby zaczęły tracić na znaczeniu po przeniesieniu szczątków świętych w obręb murów miasta, i od tego czasu były systematycznie porzucane.

Renesans katakumb przypadł na XVI wiek, po tym jak odkryto fresk Maryi (Madonna della Sanità) z V-VI wieku. Dominikanie zaczęli chować tutaj bogatą arystokrację i innych ważnych mieszkańców. Oczywiście, już nie w sposób praktykowany ponad 1000 lat wcześniej. Dominikanie oddzielali głowę od ciała, następnie umieszczali ją w skale, a resztę ciała domalowywali jako fresk.