Jaskinie lodowcowe na Islandii

Jaskinie lodowcowe należą do tych atrakcji Islandii, które w większości dostępne są tylko w trakcie miesięcy zimowych.

Zwiedzanie jaskiń lodowcowych możliwe jest wyłącznie podczas wycieczki z przewodnikiem, więc przyjemność ta nie należy do tanich. Wspaniały i niepowtarzalny widok powinien wynagrodzić nam jednak poniesiony koszt.

Jaskinie lodowcowe - skąd się biorą i kiedy powstają?

Lodowce poprzecinane są pionowymi oraz poziomymi tunelami. Proces ich powstawania rozpoczyna się zazwyczaj w miesiącach letnich, a dostęp do nich możliwy jest najczęściej wyłącznie w zimę.

W przypadku tuneli pionowych początkiem jest niewielka szczelina na powierzchni lodowca, do której dostaje się woda, która centymetr po centymetrze drąży spiralny młyn lodowcowy.

W przypadku tuneli poziomych możliwości jest więcej. Mogą one powstać po tym, jak młyn dotrze do podstawy lodowca (czyli znajdującej się pod lodem powierzchni), a wpływająca przez niego woda zacznie "rozpychać" się na boki . Innym powodem powstawania tuneli jest aktywność geotermalna pod powierzchnią, która doprowadza do topnienia lodowca od spodu.

Tunele podczas ciepłych miesięcy zapełnia topniejąca woda, zamieniając je w podwodne rzeki. Jeśli tunel dojdzie do granicy lodowca i ją przebije, to woda wypływa na powierzchnię. Dopiero po ochłodzeniu lód przestaje się topić, pozostawiając po sobie puste korytarze.

Jaskinie są najczęściej niedostępne w sezonie letnim z dwóch powodów. Po pierwsze - zazwyczaj wypełnia je woda. A nawet jeśli by jej nie było, to wysoka temperatura sprzyja ich niestabilności, i w każdym momencie mogą się zawalić.

Warto w tym miejscu podkreślić, że jaskinie lodowcowe często są tworami czasowymi. Tylko niektóre z nich utrzymują się latami, a wiele istnieje tylko przez chwilę. Nigdy nie mamy więc gwarancji, że uda nam się zobaczyć te same jaskinie, które widzieliśmy na zdjęciach zrobionych przez ubiegłorocznych turystów, a nawet tych sprzed kilku miesięcy.

W październiku przewodnicy wyruszają do lodowca w celu ocenienia sytuacji. Weryfikują jakie jaskinie są dostępne do zwiedzenie oraz gdzie lód może być niestabilny - i dopiero na tej podstawie przygotowują plany wycieczek na najbliższy sezon. Uwaga! Samodzielne wchodzenie na lodowiec może zakończyć się śmiertelnym wypadkiem.

Kolory jaskiń lodowcowych: dlaczego bywają niebieskie, a czasami nawet czarne?

W idealnych warunkach lód, który podobnie jak woda pochłania światło koloru czerwonego, powinien mienić się na niebiesko. Zjawisko to należy jednak do rzadkich, ponieważ lód powstały po zamrożeniu wody zawiera w sobie pęcherzyki powietrza oraz pęknięcia, które rozpraszają światło.

Wyjątek stanowi lód lodowcowy, na co wpływa proces jego powstawania. Najpierw pojawia się pierwsza warstwa śniegu, po czym przykrywa ją następna, a potem kolejne. Po zebraniu się odpowiedniej masy górne warstwy zaczynają dociskać położone najniżej, a te w efekcie zmniejszają swoją objętość, krystalizują się i ostatecznie zamieniają w lód. Stosunek śniegu do powstałego z niego lodu wynosi nawet 10 do 1, czyli z 10 cm śniegu powstaje 1 cm lodu. Z czasem lodowiec powolnie pnie się w górę - w tym czasie jego dolna część stale uciskana jest przez górną oraz nowe warstwy śniegu.

Siła ucisku powoduje, że stopniowo z lodu znikają wszystkie elementy mogące rozpraszać światło. Jest to proces długotrwały, który może trwać całe stulecia. Widząc niebieską bryłę lodową lub niebieski fragment lodowca możemy być pewni, że pochodzą one z dawnych czasów.

Kiedy lód lodowcowy zostanie pozbawiony wszystkich elementów rozpraszających światło może przyjmować barwę błękitna, niebieską, a czasami nawet turkusową.

Co nietypowe - na Islandii występują również czarne lodowce - a przynajmniej tak wyglądają z oddali. Jeśli jednak się do nich zbliżymy, to wypatrzymy niewielkie ziarenka pyłu. Jest to popiół wulkaniczny, który spadł na lodowiec podczas którejś z erupcji, a następnie został przykryty śniegiem, żeby ostatecznie znaleźć się wewnątrz lodu. Widząc czarne smugi w dolnej części lodowca możemy śmiało domniemywać, że jest to pozostałość po erupcji sprzed setek lat.

Różnica pomiędzy jaskiniami lodowcowymi a jaskiniami lodowymi

Pamiętajmy, że jaskinie lodowcowe nie są tym samym co jaskinie lodowe. Jaskinia lodowcowa powstaje bezpośrednio w lodowcu, a jaskinia lodowa jest zwykłą jaskinią, we wnętrzu której utrzymuje się lód (nawet przez cały rok).

Przykładem jaskini lodowej w sezonie zimowym jest tunel lawowy Raufarhólshellir, który w tym okresie wypełniają lodowe stalaktyty i stalagmity.

Na stronach agencji turystycznych najczęściej stosowanym określeniem dla obu typów jaskiń jest ice cave, co może wprowadzić w błąd, ponieważ poprawną nazwą dla jaskiń lodowcowych było by glacier caves. A dlaczego firmy prawie zawsze stosują określenie ice cave? Odpowiedź jest prozaiczna - potencjalni klienci częściej wpisują je w wyszukiwarce internetowej.

Warto więc upewnić się, że wybrana wycieczka dotyczy właśnie jaskiń lodowcowych, choć w większości przypadków tak właśnie będzie.

Wycieczki do jaskiń lodowcowych

Chcąc zobaczyć jaskinie lodowcową możemy wybrać się na jeden z trzech lodowców. Dostępne są nawet wycieczki całoroczne oraz sztuczny tunel wydrążony przez człowieka. Poniżej przedstawiliśmy krótką charakterystykę wybranych opcji.

Vatnajökull: błękitne jaskinie w największym z islandzkich lodowców

Najwięcej wycieczek organizowanych jest do jaskiń powstałych w lodowcu Vatnajökull, a dokładniej na końcu jego jęzora nazywanego Breiðamerkurjökull. Odbywają się one tylko w sezonie zimowym - od października lub listopada do marca.

Wycieczki startują z parkingu przy słynnej lagunie Jökulsárlón, która wypełniona jest pływającymi krami lodowcowymi.

Podstawowa wycieczka trwa około 3 godziny. Najpierw z parkingu zabiera nas monstrualny samochód terenowy, który przez około 30 minut wiezie nas do punktu startego. Dla części czytelników już sama przejażdżka tym autem może być nie lada gratką. Następnie czeka nas około 20-minutowy spacer pod sam lodowiec.

Na miejscu spędzimy około godziny. Program zależy od warunków pogodowych oraz stanu samego lodowca. Nam udało się wejść do dwóch jaskiń (do jednej prowadziło bardzo niskie przejście i musieliśmy iść niemalże na kolanach) oraz pospacerować kilka minut po samym lodowcu. Dzięki otrzymanemu na wstępie zestawowi raków poruszanie się po lodowcu było prostsze niż mogło by się to wydawać.

Opisana wycieczka należy do bardzo popularnych, więc nie powinnismy raczej liczyć na to, że będziemy w jaskiniach sami. Na miejscu zazwyczaj przebywa kilka grup i dziesiątki osób.

Dostępne są też bardziej rozbudowane warianty wycieczek, w tym z opcją dłuższego spaceru po samym lodowcu.

Langjökull: wycieczki skuterami śnieżnymi lub odwiedzenie tunelu wydrążonego przez człowieka

Szansę na zobaczenie jaskini lodowcowej mamy też na drugim co do wielkości islandzkim lodowcu.

Mniej ciekawą z opcji jest możliwość zwiedzenia sztucznego tunelu wydrążonego przez człowieka. Jest to całkowicie inne doświadczenie niż zobaczenie naturalnej jaskini lodowcowej.

Drugą z opcji jest wybranie się na wyprawę skuterami śnieżnymi. Jeśli w konkretnym roku pojawiła się dostępna jaskinia, to niektóre z firm zapewniają w programie możliwość jej zwiedzenia.

Kötlujökull: jaskinie całoroczne bezpośrednio nad wulkanem

Jaskinie powstałe w lodowcu Kötlujökull, który uformował się bezpośrednio nad wulkanem Katla, dostępne są przez cały rok. Charakteryzują się one występowaniem dużej ilości czarnego koloru, który jak już wspomnieliśmy związany jest aktywnością wulkaniczną (a Katla należy do najbardziej aktywnych wulkanów na wyspie).

Kötlujökull jest częścią czwartego największego islandzkiego lodowca Mýrdalsjökull.