Jak podróżować po Włoszech? Pociągi, autobusy i komunikacja miejska

We Włoszech jest tyle pięknych miejsc, że szkoda ograniczać swój wyjazd do zaledwie jednego miasta. Tym bardziej, że podróżowanie po słonecznej Italii transportem publicznym nie sprawia większych problemów - najwygodniej korzysta się z pociągów, ale oprócz nich do wyboru mamy autobusy, a w przypadku wysp, jezior oraz wybrzeża również rejsy.

Aby ułatwić naszym czytelnikom zaplanowanie zwiedzania Włoch, w sposób praktyczny opisaliśmy wszystkie najważniejsze kategorie transportu - wliczając w to również wprowadzenie do komunikacji miejskiej, która w większości kraju działa w podobny sposób.

Pociągi - rodzaje, bilety, wskazówki

Kolej stanowi najwygodniejszy sposób podróżowania po Włoszech. Po włoskich torach kursują różne rodzaje pociągów, obsługiwane przez kilku przewoźników. Wystarczy jednak zapoznać się z podstawowymi zasadami działania włoskiej kolei, aby podróż przebiegła bezkonfliktowo i jak najtaniej

Z tej części przewodnika dowiesz się:

• jakie są rodzaje pociągów we Włoszech,
• jacy są najbardziej znani przewoźnicy,
• na jakich trasach kursują pociągi międzymiastowe,
• jak kupić bilet na pociąg i kiedy warto to zrobić z wyprzedzeniem.

We Włoszech możemy wyróżnić dwa podstawowe typy pociągów - regionalne oraz międzymiastowe (te drugie dzielą się jeszcze na kolej dużych prędkości oraz tańsze pociągi Intercity). Poniżej opisaliśmy pokrótce wszystkie z nich.

Pociągi regionalne (RV, R)

Pociągi regionalne to najlepszy wybór dla każdego turysty posiadającego ograniczony budżet lub planującego poznawać Włochy poza największymi miastami. Sami poruszamy się po Włoszech głównie pociągami regionalnymi, pozostawiając sobie pociągi międzymiastowe na naprawdę długie trasy.

Frecce (Alta Velocità, AV) - kolej dużych prędkości

Alta Velocità (dosłownie "wysoka prędkość") to włoska kolej dużych prędkości obsługująca połączenia pomiędzy największymi miastami, takimi jak: Rzym, Florencja, Mediolan, Bolonia czy Neapol. Najszybsze pociągi AV osiągają prędkość maksymalną 300 km/h.

Włoska kolej dużych prędkości dzieli się na trzy rodzaje zależne od dostępnej infrastruktury. We wszystkich z nich wymagana jest rezerwacja miejsca, a bilety kupujemy na konkretną godzinę.

Frecciarossa (pol. czerwona strzała)

Najszybsze ze wszystkich pociągów, które osiągają prędkość maksymalną do 300 km/h. Ich zadaniem jest umożliwienie szybkich podróży pomiędzy najważniejszymi włoskimi miastami. Pociągi Frecciarossa operują na następujących trasach:

• Turyn – Mediolan – Reggio Emilia AV – Bolonia – Florencja – Rzym – Neapol – Salerno (niektóre z pociągów mają trasę wydłużoną - np. z Mediolanu do Brescii bądź Bergamo, z Florencji do Arrezo i Perugii, z Rzymu do Caserty, Benevento, Foggii, Bar i Lecce, a z Salerno do Reggio Calabria, Potenza, Taranto, Bardonecchia, Oulx).
• Wenecja - Padwa - Bolonia - Florencja - Rzym - Neapol - Salerno (niektóre z pociągów mają trasę wydłużoną do Udine oraz Triestu),
• Wenecja - Padwa - Vicenza, - Werona - Brescia - Mediolan (niektóre z pociągów mają trasę przedłużoną do Turynu);
• Rzym - Florencja - Bolonia - Werona (niektóre pociągi mają trasę przedłużoną do Bolzano oraz Brescii i Bergamo);
• Turyn - Mediolan - Bolonia - Rimini - Ankona - Foggia - Bari - Lecce.

Frecciargente (pol. srebrna strzała)

Pociągi te osiągają prędkość do 250 km/h. Pozwalają one na szybkie przedostanie się z północy na południe i operują na następujących trasach:

• Rzym - Florencja - Bolonia - Werona - Bolzano/Brescia - Bergamo (niektóre z pociągów na trasie Bolzano - Rzym jadą dalej do Neapolu lub do Sibari zatrzymując się po drodze m.in. w Salerno);
• Rzym - Florencja - Bolonia - Padwa - Wenecja - Triest;
• Rzym - Caserta - Benevento - Foggia - Barletta i Bari (niektóre z pociągów jadą dalej do Brindisi oraz Lecce);
• Rzym - Neapol Afragola - Salerno - Paola – Lamezia – Rosarno – Villa SG – Reggio Calabria.;
• Neapol – Rzym – lotnisko Rzym Fiumicino;
• Rzym - Florencja - Piza - La Spezia - Genua.

W przypadku ostatniej z tras możemy dotrzeć do miasta La Spezia, które stanowi bramę do malowniczego regionu Cinque Terre. Nie wydaje się nam jednak, żeby warto było wybierać pociąg Frecciargente przy rozpoczynaniu podróży w Pizie - lepiej skorzystać ze znacznie tańszego pociągu regionalnego.

Frecciabianca (pol. biała strzała)

Najwolniejsze z pociągów Alta Velocità - rozpędzają się one do "zaledwie" 200 km/h i kursują na następujących trasach:

• Rzym - Piza - La Spezia - Genua (niektóre trasą są rozszerzone do Mediolanu lub Turynu);
• Mediolan - Genua - Ventimiglia (z przystankami w wielu malowniczych miasteczkach liguryjskiego wybrzeża),
• Mediolan/Wenecja wzdłuż wybrzeża adriatyckiego z przystankami w Bolonii, Rimini Riccione oraz Ankonie (niektóre pociągi kontynuują podróż do Bari oraz Lecce);
• Rzym - Terni - Foligno - Pesaro - Rimini - Rawenna.

InterCity (IC)

InterCity to znacznie tańsze pociągi międzymiastowe łączące duże i średnie miasta. Co prawda są one wolniejsze i mniej komfortowe niż pociągi Frecce, ale jednocześnie zdecydowanie tańsze. W pociągach IC wymagana jest rezerwacja miejsca, a bilety kupujemy na konkretną godzinę.

Włoskie pociągi InterCity przypominają pociągi InterCity znane z Polski - spotkamy w nich zarówno składy przedziałowe, jak i otwarte - po 2 siedzenia skierowane naprzeciw siebie.

Infrastruktura dla pociągów IC w dużej mierze pokrywa się z siecią dużych prędkości i ciągnie się wzdłuż zachodniego i wschodniego wybrzeża, plus dodatkowo kursuje tez na południu oraz na Sycylii. Aktualną mapę sieci znajdziecie tutaj

Italo (NTV)

Koleje szybkich prędkości obsługiwane przez przewoźnika Italo. Wymagana jest rezerwacja miejsca, a bilety kupujemy na konkretną godzinę.

Przewoźnicy kolejowi we Włoszech

• Trenitalia - główny włoski przewoźnik obsługujący większość pociągów i tras. Bilety możemy zakupić na oficjalnej stronie. Znajdziemy tu też rozkłady oraz informacje o promocjach. Pamiętajmy, że musimy używać włoskich nazw miast!
• .Italo - prywatny przewoźnik obsługujący część linii szybkich kolei, łączy miasta na północy Włoch plus Rzym, Neapol i Salerno. Bilety kupowane z wyprzedzeniem są tańsze, przewoźnik udostępnia również zniżki na bilety powrotne w ten sam dzień. Więcej na oficjalnej stronie.
• Trenord - przewoźnik regionalny rejonu Lombardia, oficjalna strona. Na szczęście przewoźnik ten może być dla nas “przezroczysty”, bilety na pociągi regionalne Trenord kupimy także na stronie Trenitalia.

Oprócz wymienionych powyżej działają jeszcze inni mali przewoźnicy obsługujący niektóre trasy w regionach, np. Emilia Romania czy Apulia.

Gdzie kupimy bilet na pociąg i kiedy warto to zrobić z wyprzedzeniem?

Bilety możemy zakupić na cztery sposoby.

• w kasie na dworcu,
• w automacie na dworcu,
• na stronie internetowej,
• w oficjalnej aplikacji.

W przypadku biletów na trasach międzymiastowych (AV, InterCity) warto dokonać zakupu z wyprzedzeniem, ponieważ ceny, podobnie jak w Polsce, rosną wraz ze zbliżaniem się dnia odjazdu i potrafią być nawet dwukrotnie wyższe niż w dniu rozpoczęcia sprzedaży. W przypadku pociągów Frecce raczej nie zabraknie miejsc, ale cena zakupu w dniu odjazdu może przyprawić o zawrót głowy. Bilety na niektórych trasach potrafią pojawiać się nawet 3-4 miesiące przed datą podróży.

Inaczej sytuacja wygląda w przypadku połączeń regionalnych, gdzie:

• cena jest zawsze stała,
• nie ma rezerwacji miejsc,
• w przypadku zakupu online możemy wykorzystać nasz bilet do czterech godzin od godziny wybranej na rezerwacji, a przy zakupie na dworcu do końca dnia.

Biorąc pod uwagę powyższe, naszym zdaniem nie warto kupować biletów na pociągi regionalne z dużym wyprzedzeniem, choć my sami nabywamy je najczęściej online dzień lub kilka godzin przed odjazdem, aby nie musieć martwić się kolejkami do kas lub automatów.

Zakup biletu online na pociąg

Bilety online możemy zakupić na oficjalnej stronie Trenitalia lub na stronie ItaliaRail. Jest to strona popularnej agencji turystycznej, przez wielu uważana jest za łatwiejszą w użyciu niż strona Trenitalia. Strona ItaliaRail może okazać się tańsza w przypadku rezerwacji dla więcej niż jednej osoby. Szczególnym ułatwieniem może być fakt, że w przypadku ItaliaRail nazwy miejscowości wyświetlane są po angielsku, a w przypadku Trenitalia po włosku. Na przykład nie każdy odwiedzający Włochy wie, że włoska nazwa Florencji to Firenze.

W przypadku biletów zakupionych online musimy mieć ze sobą telefon lub wydruk, kontrolerowi pokazujemy kod QR.

Więcej o zasadach kupowania biletów online na pociągi regionalne napisaliśmy we wcześniejszej części artykułu.

Zakup biletu na pociąg w automacie

Na największych włoskich dworcach stoją automaty umożliwiające zakup biletu. Mają one możliwość włączenia języka angielskiego i są bardzo wygodne w użyciu. Niestety, nie zawsze jest możliwość płatności gotówką - w lewym rogu przy ekranie płatności podświetlone są możliwe rodzaje płatności.

Dworce kolejowe

Stacja kolejowa po włosku to "stazione". Aby dowiedzieć się, czy autobus zatrzymuje się przy dworcu głównym, wystarczy zapytać kierowcę o "stazione".

Tutaj ważna uwaga - w przeciwieństwie do Polski, we Włoszech nazwy dworców głównych nie zawsze mają w nazwie "centrale" lub inne słowo określające typ dworca. Dla przykładu, we Florencji najważniejszy dworzec to Santa Maria Novella (jak słynny kościół znajdujący się tuż obok), w Turynie Porta Nuova, a w Wenecji Santa Lucia. Jeśli nie znamy nazwy stacji, a szukamy rozkładu na stronie Trenitalia, możemy wybrać opcje: miasto (Tutte Le Stazione), czyli wszystkie możliwe stacje w danym mieście.

Na najważniejszych dworcach znajdują się znaki oraz informacje po angielsku. Warto jednak zapamiętać lub zapisać numer pociągu, i posługiwać się nim zamiast nazwy miasta docelowego. Zdarza się, że w rozkładzie dwa różne pociągi jadą z dwóch różnych peronów w podobnym czasie, i wtedy najłatwiej rozpoznać je po numerze.

Pociągi regionalne i dalekobieżne - różne perony

Na niektórych dworcach istnieje podział na perony dla pociągów regionalnych i dalekobieżnych, np w Rzymie (Termini) czy Bolonii. W przypadku Rzymu przejście pomiędzy nimi to kilka minut, dlatego jeśli nie znamy topografii konkretnego dworca, warto pojawić się na miejscu chwilę wcześniej.

Pamiętajmy również, że niektóre dworce we Włoszech są naprawdę olbrzymie - czasami mają ponad 20 peronów, a nierzadko też więcej niż jeden poziom.

Autobusy międzymiastowe

We Włoszech nie ma jednego narodowego przewoźnika autobusowego i występuje dość duże rozdrobnienie wśród prywatnych firm (niektórzy obsługują tylko jedną lub zaledwie kilka tras, np. lotniskowych). Niestety, bez znajomości włoskiego ciężko dotrzeć do mniej turystycznych tras, a przejazdy autokarowe są mniej wygodne od tych kolejowych i stosunkowo rzadko wybierane przez turystów.

Do popularnych przewoźników autokarowych należą:

• itabus, który w przypadku zakupu biletu z dużym wyprzedzeniem oferuje naprawdę dobre ceny (np. najtańszy bilet z Rzymu do Neapolu kupimy już za około 4€). Niskie ceny wiążą się jednak z pewnymi niedogodnościami, gdyż autobusy tej firmy zatrzymują się często na dworcach autobusowych położonych poza centrami miast;
• FlixBus - szukając tanich przejazdów warto sprawdzić stronę popularnego w całej Europie przewoźnika, oferujące sporo tras w dobrych cenach. Warto wspomnieć, że czym szybciej zakupimy bilety, tym mniej zapłacimy.

Komunikacja lokalna oraz komunikacja w małych regionach

Z naszej perspektywy najtrudniejszym logistycznie rodzajem transportu jest komunikacja lokalna, która najczęściej obsługiwana jest przez niewielkich przewoźników autobusowych, lub znacznie rzadziej przed dedykowaną kolej podmiejską. Niestety, znalezienie aktualnych i oficjalnych informacji w sieci nie należy do najłatwiejszych.

Według nas, szukając informacji o transporcie lokalnym warto sprawdzić strony turystyczne (blogi lub strony dedykowane danemu regionowi) oraz zajrzeć na stronę/aplikację moovit, która wiele razy pozytywnie nas zaskoczyła.

Przykłady lokalnych firm transportowych:

• Circumvesuviana - lokalna kolej podmiejska łącząca Neapol z sąsiednimi miasteczkami takimi jak Pompeje czy Sorrento. Co ciekawe - posiada ona niezależną infrastrukturę od tradycyjnej kolei;
• firma SITA odpowiada za połączenia pomiędzy miasteczkami Wybrzeża Amalfitańskiego;
• firma ASF Autolinee łączy ze sobą miasta nad Jeziorem Como;
• Cinque Terre Express - pociągi łączące miasta Cinque Terre, które korzystają ze zwykłej infrastruktury kolejowej.

W przypadku przewoźników autobusowych zawsze dostępne są bilety pojedyncze (kupowane w kiosku lub drożej w pojeździe), a często również bilety czasowe (np. dzienne) lub karnety na określoną liczbę przejazdów.

W niektórych regionach dostępne są także specjalne karty turystyczne umożliwiające podróżowanie bez ograniczeń. Przykładami są karta turystyczna artecard w Kampanii umożliwiająca korzystanie z pociągów Circumvesuviana oraz karta Cinque Terre Card, dzięki której możemy bez ograniczeń wsiadać i wysiadać na linii La Spezia - miasta Cinque Terre - Levanto.

Komunikacja miejska

Komunikacja miejska działa dość podobnie w całym kraju. W największych miastach takich jak Genua, Mediolan, Neapol czy Rzym działa metro, sporadycznie zdarzają się tramwaje, lecz głównym środkiem transportu jest prawie zawsze autobus.

W największych miastach komunikacja miejska obsługiwana jest przez samodzielne spółki samorządowe, ale w wielu innych, wcale nie tak małych, za transport publiczny mogą odpowiadać zewnętrzni przewoźnicy, który obsługują więcej niż jedno miasto.

Bilety komunikacji miejskiej - gdzie je kupimy?

W przypadku komunikacji miejskiej w Mediolanie, Neapolu oraz Rzymie, oprócz zakupu biletów papierowych, dostępne są również płatności zbliżeniowe w modelu pay as you go.

Bilety najczęściej zakupimy w kioskach lub miejscach oznaczonych literką "T" (Tabaccheria) lub rzadziej w automatach na przystankach (w mniejszych miastach praktycznie niedostępnych).

Tutaj bardzo istotna uwaga - punkty sprzedaży oznaczone literą T najczęściej nie są typowymi kioskami ruchu znanymi z polskich ulic, a raczej stoiskami z papierosami czy włoskim odpowiednikiem Lotto. Nierzadko znajdują się one wewnątrz barów i jeśli nie wiemy gdzie zakupić bilet, najlepiej najpierw udać się do najbliższego baru lub kawiarni, gdyż prawdopodobnie właśnie tam odnajdziemy małe wydzielone stanowisko, gdzie zakupimy bilety (choć czasem ich sprzedażą zajmują się również pracownicy baru).

Korzystanie z autobusów miejskich - wskazówki

We Włoszech niemal zawsze do autobusu wchodzimy przodem (chociaż zdarza się, że również ostatnie drzwi są drzwiami wejściowymi), i staramy się nie wysiadać środkowym lub ostatnim wyjściem.

Po wejściu do autobusu powinniśmy natychmiast skasować nasz bilet. W większości autobusów miejskich duża część przystanków jest na żądanie, dlatego powinniśmy śledzić trasę i odpowiednio wcześniej wcisnąć guzik "Stop".

Niestety, autobusy we Włoszech nie są punktualne, często trudno znaleźć ich aktualny rozkład, a do tego nierzadko są niewygodne. Nie powinniśmy również liczyć na znajomość angielskiego u włoskich kierowców, chociaż większość z nich jest chętna do pomocy i bardzo serdeczna.

Bilety czasowe oraz karnety

W wielu miastach dostępne są bilety czasowe, które warto zakupić w przypadku planów częstszego korzystania z komunikacji miejskiej. Czasami dostępne są również nieco tańsze paczki biletów po 5 lub 10 sztuk - w takim przypadku najczęściej jeden bilet otrzymujemy za darmo.

Dojazdy z lotnisk do włoskich miast

W przypadku dojazdów z lotnisk wszystko zależy od odległości - najczęściej połączenie z centrum obsługują autobusy, rzadziej pociągi lub oba te środki transportu. W przypadku Bergamo, gdzie lotnisko jest praktycznie w mieście, korzystamy z komunikacji publicznej - ceny są zbliżone lub identyczne jak zwykły bilet autobusowy. Z kolei w Bolonii czy Pizie powstał specjalny szybki pociąg łączący lotnisko z dworcem.

Jeśli jednak lotnisko jest dalej, powinniśmy poszukać autobusu lotniskowego dowożącego z lotniska do centrum miasta. Jednym z największych przewoźników oferujących dojazdy z lotnisk do miast jest firma Terravision. W niektórych przypadkach bilety zakupione z wyprzedzeniem będą tańsze.

Jeśli chcemy kupić bilety dopiero po wylądowaniu, powinniśmy najpierw poszukać stanowiska lub okienka, a dopiero później udać się na miejsce odjazdu. W przypadku braku stanowiska możemy spróbować kupić bilet u kierowcy lub jego pomocnika stojącego przed wejściem do autobusu. Pamiętajmy, że w niektórych przypadkach może nie być miejsc i nie damy rady zakupić biletu na miejscu.

Jeśli chcemy skorzystać z taksówki, warto sprawdzić, czy nie obowiązuje stała kwota za dojazd do centrum, w takim wypadku taksówkarz nie włącza licznika.

Kolejki liniowe (Funicular)

Część włoskich miast zbudowana została na wzgórzach, i poruszać się można po nich także kolejkami liniowymi. Z reguły w takim wypadku możemy wykorzystać zwykły bilet komunikacji miejskiej, choć czasem obowiązuje na nie inna taryfa. Kolejki liniowe występują między innymi w Genui oraz Neapolu.

Windy

We Włoszech możemy spotkać również windy miejskie. Są one darmowe lub obowiązuje w nich niewielka opłata.

Promy i statki - transport wodny

Popularnym i jednocześnie jednym z droższych sposobów poruszania się po Włoszech jest transport wodny.

Jeśli chcemy dostać się na jedną z włoskich wysp musimy skorzystać z jednego z przewoźników morskich. Dla przykładu, rejsy na wyspy Kampanii z Neapolu oferuje kilku przewoźników (m.in. Caremar oraz SNAV). Z kolei rejsy pomiędzy wyspami Kampanii a Amalfi czy Sorrento obsługują dodatkowo firmy Alilauro i NLG.

W przypadku popularnych jezior oraz wybrzeża promy stanowią alternatywę dla transportu autobusowego lub kolejowego. Są one co prawda droższe, ale oferują znacznie przyjemniejsze widoki. Z drugiej jednak strony bywają tak zatłoczone, że możemy nie dopchać się do miejsca z najlepszą widocznością. Statki pływają m.in. pomiędzy miasteczkami Cinque Terre oraz wzdłuż Wybrzeża Amalfitańskiego, a także po jeziorach Como i Garda.

Loty

Na niektórych trasach, szczególnie w przypadku połączeń Sycylii z północą Włoch, najbardziej opłacalny czasowo, a często również kosztowo jest transport lotniczy. Wiele tras obsługuje Ryanair, który przy odpowiednio wczesnej rezerwacji ma rozsądne ceny.

Taksówki

Planując korzystanie z taksówek zawsze sprawdźmy oryginalne oznakowanie oficjalnych taksówkarzy w danym mieście. Warto przed decyzją o kursie zapytać się o szacowaną cenę. Na przykład w Rzymie szukajmy białych taksówek z oznaczeniem "Comune di roma NR_LICENCJI"

Opłata początkowa wynosi z reguły 3 do 4€, opłaty za czas i kilometr różnią się w zależności od miasta. Na niektórych trasach, jak w przypadku przejazdu z rzymskich lotnisk do centrum, obowiązują stałe kwoty ustalone przez władze miejskie.