Herkulanum: zwiedzanie, dojazd oraz informacje praktyczne

O Pompejach słyszeli zapewne wszyscy, lecz nie każdy zdaje sobie sprawę, że bliżej Wezuwiusza istniało inne starożytne miasto - Herkulanum (łac. Herculaneum, wł. Ercolano), które również na wiele stuleci zniknęło z powierzchni ziemi.

Herkulanum, dzięki bliskiej odległości do antycznego Neapolu, było idealnym miejscem wypoczynkowym dla bogatej, rzymskiej arystokracji - ich domy wyróżniały się położeniem oraz kształtem. Niektóre z bogatych dekoracji zachowały się do dziś i możemy podziwiać je zwiedzając stanowisko archeologiczne lub Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu.

Stanowisko archeologiczne Herkulanum razem z Pompejami oraz Willą Oplontis (znajdującą się w granicach miasta Torre Annunziata) wpisane zostało na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO

Historia

Nazwa Herkulanum wywodzi się prawdopodobnie od greckiego bohatera Herkulesa (Herakles), co może świadczyć o tym, że początki osady związane są z Grekami, których kolonie na obszarze Sycylii oraz południowych Włoch nazywane były Wielką Grecją (łac. Magna Graecia).

Początki osady sięgają VI wieku p.n.e.. Jedną z hipotez odnośnie założenia miasta jest ta, że osadę założyli Samnici, jeden z ludów italskich, a zaraz potem kontrolę nad nią przejęli Grecy. W IV wieku p.n.e. miasto znów trafiło w ręce Samnitów. Herkulanum było ważnym ośrodkiem portowym i obsługiwało handel morski w basenie Zatoki Neapolitańskiej.

Prawdopodobnie od samego początku Herkulanum otoczone było murami, a do morza schodziło się tarasami, których część widoczna jest do dzisiaj.

W 307 roku p.n.e. miasto zostało podbite przez Rzymian i zostało państwem sprzymierzeńcym. W trakcie wojny Rzymu ze sprzymierzeńcami Herkulanum znalazło się po przegranej stronie i w 89 roku p.n.e. straciło niezależność.

Wybuch Wezuwiusza i kres miasta

Niszcząca erupcja Wezuwiusza datowana jest na 79 rok. Wybuch wulkanu położył kres Herkulanum i pokrył je nawet kilkunastometrową warstwą błota wulkanicznego.

Paradoksalnie to właśnie niewielka odległość od wulkanu sprawiła, że zabudowa Herkulanum przetrwała w stanie niemal oryginalnym. Gorące i szybko płynące błoto wulkaniczne "zahibernowało" nie tylko konstrukcje z kamienia, ale też drewno. Na Herkulanum spadła także warstwa pyłu, zasypując miasto na wysokość niemal 20 metrów.

Całkiem inaczej sytuacja wyglądała w Pompejach, gdzie miasto zostało zakryte grubszymi warstwami gorącego popiołu wulkanicznego oraz spadającymi kamieniami, co spowodowało olbrzymie zniszczenia dachów oraz pięter budynków. Skąd taka różnica w skutkach? Wszystko jest zasługą/winą wiatru, który akurat wiał w stronę Pompejów, ratując Herkulanum przed gorszym losem.

Dziś wielu odwiedzających uważa, że to właśnie dzisiejsze Herkulanum jest ciekawszym miejscem i w lepszy sposób oddaje faktyczny wygląd antycznego miasta oraz jego zabudowań.

Odnalezienie Herkulanum i utworzenie stanowiska archeologicznego

W 1709 roku, w trakcie wykopywania studni, natrafiono na... scenę teatru. Wykopaliska archeologiczne na większą skalę rozpoczęto w 1738 roku, a przewodził nim hiszpański inżynier Roque Joaquín de Alcubierre. Przez następne lata trwały prace archeologiczne umożliwiające odnalezienie dużego obszaru oraz wydobycie wielu elementów. Niestety, z powodu braku wiedzy i odpowiedniego doświadczenia, wiele znalezisk zostało zniszczonych.

Odnalezione przedmioty oraz budynki posłużyły jako inspiracje w pracach neoklasycyzmu - w wielu muzeach możemy spotkać obrazy czy przedmioty codziennego użytku (takie jak meble, stoły czy wyrobach z porcelany i zastawy) z XVIII wieku nawiązujące do odkryć z Herkulanum.

Niestety, olbrzymia część miasta prawdopodobnie nigdy nie zostanie odkryta, ponieważ dziś znajdują się nad nią budynki mieszkalne. Na przekór wszystkim problemom prace archeologiczne trwają nadal i archeolodzy mają zamiar odkryć przynajmniej część Forum. Dzięki postępowi technologicznemu ich działania są ułatwione, m.in. dzięki możliwości skanowania terenu.

Niektóre z dekoracji ściennych i innych znalezisk przeniesiono do Narodowego Muzeum Archeologicznego w Neapolu.

Zwiedzanie Herkulanum

Stanowisko archeologiczne (wł. Parco Archeologico di Ercolano) znajduje się poniżej poziomu ulicy współczesnego miasta Ercolano, dzięki czemu możemy spojrzeć na starożytne pozostałości z góry.

Przed rozpoczęciem zwiedzania dobrze jest zakupić mapę lub przewodnik, aby być w stanie dowiedzieć się więcej o oglądanych budowlach. Niestety, zdarza się nierzadko, że w kasach biletowych darmowa mapa nie jest dostępna. Możemy za to kupić przewodnik w małej księgarni znajdującej się na terenie obiektu.

Na miejscu możemy wypożyczyć przewodnik audio (audioguide), który należy oddać 30 minut przed zamknięciem. Wypożyczając przewodnik musimy zostawić w zastaw dokument tożsamości. Cena przewodnika audio to 8€.

Mimo że teren Herkulanum nie jest bardzo rozległy, to w ciepły dzień zabierzmy ze sobą wodę, której nie kupimy na miejscu.

Na teren Herkulanum nie można wnosić żadnych większych toreb ani bagaży (maksymalny rozmiar to 35x30x15cm). Przy kasach biletowych dostępna jest darmowa przechowania, w której możemy zostawić nasze rzeczy.

Ile czasu poświęcić na zwiedzanie Herkulanum?

W porównaniu do Pompejów ruiny Herkulanum nie zajmują wielkiego obszaru - są około 10 razy mniejsze. Przy odpowiednim tempie powinniśmy spokojnie zwiedzić wszystkie budynki w ciągu około 2 godzin.

Kiedy najlepiej odwiedzić Herkulanum?

Herkulanum jest atrakcją mniej popularną od Pompejów. Największe tłumy odwiedzają stanowisko archeologiczne w trakcie dni darmowych oraz w szczycie sezonu turystycznego, więc jeśli wybieramy się poza sezonem to na miejscu nie powinno być tłumów.

Część turystów łączy zwiedzanie Herkulanum z wejściem na Wezuwiusza, i zaczyna swój dzień od wjazdu na słynny wulkan. Z tego powodu najmniejsze natężenie odwiedzających jest z samego rana, tuż po otwarciu.

Wydaje się nam jednak, że nie powinniśmy obawiać się wielkich tłumów - w porównaniu do Pompejów Herkulanum cieszy się dużo mniejszą popularnością.

Ważne budowle i budynki. Co warto zobaczyć w Herkulanum?

Poniżej przedstawiliśmy kilka obiektów, na które warto zwrócić uwagę podczas zwiedzania stanowiska archeologicznego. Próbujmy jednak zaglądać do każdego z dostępnych budynków - w części z nich zachowały się mozaiki oraz inne dekoracje.

Herkulanum nie było tak ważnym ośrodkiem jak Pompeje. Z tego powodu nie wzniesiono tu chociażby amfiteatru, a głównymi zabudowaniami były domy bogatej arystokracji.

Pamiętajmy, że nie wszystkie budynki są zawsze dostępne do zwiedzania. Niektóre z nich mogą być remontowane lub zamknięte z powodu prac historyków bądź archeologów.

Łaźnie Centralne (Central Thermae)

Wybudowane w I wieku p.n.e. Łaźnie Centralne są jednymi z najlepiej zachowanych budynków w Herkulanum; w środku są niemal nienaruszone. Podczas zwiedzania zobaczymy dwa pomieszczenia - jedno dla mężczyzn, drugie dla kobiet. Każde z nich miało oddzielne wejście.

Na podłodze zachowała się czarno biała mozaika przedstawiająca małe delfiny.

Dom Samnicki (Casa Sannitica)

Jeden z najstarszych domów w mieście, w momencie wybuchu miał około 300 lat. W środku znajdziemy piętrową galerię, a w sypialniach nadal znajdują się miejsca na łóżka.

Dom Neptuna i Amfitrydy (Casa di Nettuno e Anfitrite)

Nazwa domu wzięła się od imponującej kolorowej mozaiki ściennej przedstawiającej tytułowych Neptuna oraz Amfitrydy.

Dom Jelenia (Casa dei Cervi)

Jeden z luksusowych domów, wewnątrz którego znajdziemy kolorowe mozaiki. W trakcie wykopalisk w środku znaleziono stoły oraz rzeźby jeleni (stąd nazwa), które dzisiaj dostępne są w muzeum.

Dom Argusa (Casa d'Argo)

Jeden z największych domów na terenie stanowiska archeologicznego. Jego nazwa wzięła się od znalezionych fresków przedstawiających Argusa.

W środku w oczy rzuca się monumentalny perystyl z zachowanymi kolumnami.

Szkielety

Schodząc w dół i idąc w kierunku morza znajdziemy nisze, w których wystawiono szkielety znalezione w trakcie prac archeologicznych. Po ich obejrzeniu możemy przejść się niesamowitym tunelem prowadzącym na zewnątrz stanowiska archeologicznego.

Inne budynki oraz obiekty

Na miejscu zachowało się również kilka budynków użyteczności publicznej, spacerując i wchodząc wewnątrz budynków zobaczymy w niektórych obszarach dobrze zachowane szczegóły, takie jak chociażby schody, a także wystawione pojemniki na wino.

Podziemny teatr (wł. Teatro Antico)

stan na luty 2020

Od 2018 roku organizowane są wycieczki do znajdującego się pod ziemią starożytnego teatru (wł. Teatro Antico), który nie został wydobyty na powierzchnię.

Wycieczki organizowane są w każdą niedzielę o: 10:00, 11:00 i 12:00. Wycieczka jest płatna 10€ (jeśli nie wybieramy się później do Herkulanum). Możemy też zakupić bilet łączony do teatru oraz do stanowiska archeologicznego za 16€. Link do rezerwacji miejsc znajdziecie na oficjalnej stronie (w języku włoskim).

Dojazd do Herkulanum

Dojazd komunikacją publiczną z Neapolu

stan na luty 2020

Do Herkulanum z Neapolu dojedziemy kolejką podmiejską Circumvesuviana. Jej stacja początkowa to Napoli Porta Nolana i to na nią sugerujemy się udać. Druga i lepiej znana ze stacji to Napoli Garibaldi, ale na niej potrafią gromadzić się niezliczone tłumy. Jeśli będziemy ruszać ze stacji Napoli Garibaldi pamiętajmy, że stacja Circumvesuviana znajduje się poniżej głównego poziomu dworca - na dół zejdziemy schodami z głównej hali.

Na dworcu w Neapolu powinniśmy wsiąść w pociąg w kierunku Sorrento (lub Poggiomarino albo Torre Annunziata) i wysiąść na stacji Ercolano Scavi. Czas przejazdu to niecałe 20 minut.

Koszt biletu na przejazd z Neapolu do Ercolano Scavi to 2,20€ w jedną stronę. Bilet zakupimy w okienku na stacji.

Po wyjściu z dworca powinniśmy skierować się prosto w dół ulicą Via IV Novembre aż dojdziemy do stanowisk archeologicznych. Czeka nas mniej niż kilometrowy spacer i powinniśmy dojść na miejsce w około 10 minut.

Sugerujemy, aby nie skręcać za bardzo w okoliczne uliczki, które mogą okazać się mało bezpieczne dla turystów.

Dojazd samochodem

Jeśli wypożyczyliśmy samochód lub przyjechaliśmy własnym z Polski powinniśmy skorzystać z autostrady A3 w kierunku Salerno. Przy stanowisku archeologicznym nie ma darmowego parkingu. Kawałek dalej znajdziemy parking podziemny płatny 2€ za godzinę [stan na 2018 rok].

Herkulanum - bilety

stan na luty 2020

• bilet dla dorosłych: 13€,
• bilet ulgowy dla osób od 18 do 24 roku życia: 2€

Osoby poniżej 18 roku życia wchodzą za darmo.

Darmowe wejście do Herkulanum

stan na luty 2020

Do Herkulanum wejdziemy w każdą pierwszą niedzielę miesiąca od października do marca.

Wejście do Herkulanum z kartą karta ArteCard

stan na luty 2020

Jeśli planujemy odwiedzić więcej atrakcji i korzystać z komunikacji miejskiej warto zastanowić się nad zakupem karty Campania ArteCard. Wersja 3 dniowa kosztuje 32€ (25€ dla uczniów i studentów), i zapewnia wejście do dwóch atrakcji za darmo, oraz do kolejnych ze zniżką (do 50%). Umożliwia również korzystanie z komunikacji miejskiej w Neapolu oraz z linii Circumvesuviana.

Co ciekawe, karta 7 dniowa kosztuje zaledwie 2€ więcej (34€) i umożliwia darmowe wejście aż do 5 atrakcji. Niestety, w przypadku karty ważnej 7 dni nie mamy możliwości korzystania z komunikacji publicznej i musimy dodatkowo uwzględnić koszty przejazdów.

Dokładne informacje o wariantach kart znajdziecie na oficjalnej stronie.

Herkulanum - dni i godziny otwarcia

stan do marca 2020

• od 1 kwietnia do 31 października codziennie od 8:30 do 19:30 (ostatnie wejście o 18:00),
• od 1 listopada do 31 marca od 8:30 do 17:00 (ostatnie wejście o 15:30).

stan od marca 2020

• od 15 marca do 15 października codziennie od 8:30 do 19:30 (ostatnie wejście o 18:00),
• od 16 października do 14 marca od 8:30 do 17:00 (ostatnie wejście o 15:30).

Kompleks jest zamknięty: 1 maja, 25 grudnia oraz 1 stycznia