Heimaey - zwiedzanie największej z wysp archipelagu Vestmannaeyjar

Heimaey to największa i jednocześnie jedyna na stałe zamieszkana z wysp archipelagu Vestmannaeyjar.

Jest ona oddalona o zaledwie 8 km od południowego wybrzeża Islandii. Wielu turystów przybywa na nią na zaledwie kilka godzin, czemu sprzyja dogodne położenie portu, z którego wypływają statki w kierunku archipelagu.

Bez większej przesady można zresztą stwierdzić, że już sam rejs stanowi fantastyczną atrakcję. W ciągu niecałych 40 minut miniemy mniejsze wyspy oraz przepłyniemy tuż obok monumentalnej skały Heimaklettur.

Archipelag wysp wulkanicznych

Vestmannaeyjar to archipelag kilkunastu wysp pochodzenia wulkanicznego, które uformowały się na południe od wybrzeża Islandii podczas różnych podwodnych erupcji w trakcie ostatnich tysięcy lat.

Największą i jedyną możliwą do odwiedzenia wyspą jest Heimaey. Teoretycznie jest też jedyną zamieszkaną, choć zdarzają się tu pewne wyjątki. Na wyspach Bjarnarey oraz Elliðaey zbudowano niewielkie domki myśliwskie. Nikt w nich nie mieszka na stałe, nie ma też w nich prądu, ale czasami mogą być zajmowane na dłużej. Pozostałe wyspy są niewielkie, a część z nich charakteryzuje się górzystym kształtem. Oprócz nich okolicę ozdabia kilkadziesiąt formacji skalnych wyłaniających się wprost z oceanu.

Jedna z wysp archipelagu, Surtsey (isl. Surtra), powstała w trakcie podziemnej erupcji wulkanu w latach 60. poprzedniego stulecia. Po raz pierwszy wyłoniła się 14 listopada 1963 roku. Erupcja wulkaniczna trwała aż do 5 czerwca 1967, czyli niemal cztery lata. W jej efekcie powstała "goła" wyspa, na której przyroda mogła rozwijać się od podstaw. Była to niepowtarzalna okazja dla naukowców i przyrodników, którzy mogli na własne oczy obserwować ten proces.

Znaczenie wyłonienia się wyspy Surtsey doceniła organizacja UNESCO, wpisując ją na listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego.

Historia archipelagu Vestmannaeyjar: irlandzcy niewolnicy oraz piraci berberyjscy

Nazwa archipelagu wywodzi się od staronordyckiego słowa Vestmenn (ludzie z zachodu), którym wikingowie określali osoby pochodzące m.in. z Irlandii czy ogólnie Wysp Brytyjskich.

W połowie IX wieku pierwsi osadnicy przywieźli ze sobą niewolników, prawdopodobnie irlandzkiego pochodzenia. Część z nich przebywała z wikingiem imieniem Hjörleifr, rodzonym bratem pierwszego islandzkiego osadnika Ingólfra Arnarsona, który przybył na wyspę kilka lat po nim. Ostatecznie zabili oni swojego patrona i uciekli na wyspy archipelagu. Szybko dopadła ich zemsta i zostali wymordowani, a w nawiązaniu do tego wydarzenia archipelag otrzymał nazwę Vestmannaeyjar (pol. Wyspy Ludzi z Zachodu).

W kolejnych wiekach na wyspie Heimaey wykształcił się wiodący ośrodek rybołówstwa i była ona zamieszkana przez kilkaset osób. W 1627 roku, dokładnie 16 lipca, wykorzystali to piraci berberyjscy, którzy nieoczekiwanie zapuścili się na daleką północ i zaatakowali dwa ważne islandzkie porty: leżący niedaleko Reykjavíku Grindavík oraz właśnie Heimaey. Około 240 Islandczyków uchwycono i wywieziono do państw Afryki Północnej, gdzie większość z nich spędziła resztę życia w niewoli. Dalsze ich losy znane są dzięki relacji Ólafura Egilssona, jednego z pochwytanych, który powrócił na Islandię i spisał swoją historię.

Heimaey: krótka charakterystyka

Nazwę Heimaey możemy przetłumaczyć jako Wyspa Domowa. Zajmuje ona powierzchnię około 13,4 km kwadratowych. Jej północna część charakteryzuje się wysokimi wzgórzami. W północno-wschodniej części znajdują się dwa wulkany: wygasły Helgafell oraz wciąż aktywny Eldfell. Południe zajmuje wąski półwysep Stórhöfði, uważany za jedno z najbardziej wietrznych miejsc w całej Islandii, który słynie z koloni maskonurów.

Na Heimaey żyje około 4300 osób. Wszyscy zamieszkują jedyne miasto Vestmannaeyjar, które zajmuje północną część wyspy. Lwią część południa zajmuje z kolei lotnisko. Na północnym-zachodzie znajdziemy też popularne pole golfowe.

Jednym z najbardziej znanych mieszkańców miasta była orka Keiko, znana z filmu Uwolnić Orkę, która przed wypuszczeniem na wolność przebywała w specjalnie dostosowanej do tego zatoce.

Pompeje północy

Swój obecny rozmiar wyspa Heimaey "zawdzięcza" niespodziewanej erupcji z 23 stycznia 1973 roku. Na szczęście dzięki sprawnej ewakuacji nikt w niej nie zginął (w ciągu jednej nocy udało się wywieźć z wyspy blisko 5300 osób), ale około 400 domów zostało przysypanych popiołem wulkanicznym (jeden z odkopanych budynków możemy nawet zobaczyć w miejscowym muzeum). W sumie wybuchu nie przetrwało około 30% całej zabudowy, a wielu mieszkańców musiało na stałe opuścić wyspę. Przez kolejne dekady domy były systematycznie odbudowywane.

W trakcie erupcji strumień lawy niebezpiecznie zbliżył się do portu, który stanowił (i wciąż stanowi) centrum ekonomiczne wyspy. Szczęśliwie dla mieszkańców udało się go zatrzymać. Wykorzystano do tego zimną wodę z oceanu, którą schładzano płynący strumień.

Po wybuchu powstał wysoki na około 200 metrów stożek wulkaniczny Eldfell (pol. Ognista Góra). Przy jego wschodniej granicy przebiegała dawniej linia brzegowa, ale nowo powstałe pole lawy znacznie przesunęło ją na wschód.

Jak dopłynąć na wyspę Heimaey?

Statki w kierunku wyspy Heimaey odpływają z portu Landeyjahöfn, który oddalony jest o niecałe 20 km od drogi krajowej numer 1. Tuż obok portu znajdziemy parking.

Rejs trwa niecałe 40 minut. W jego trakcie będziemy mogli podziwiać malownicze i niezamieszkane wysepki archipelagu. Tak jak już wspomnieliśmy określenie niezamieszkane nie jest jednoznaczne z niezabudowane, ponieważ na niektórych z nich wzniesiono pojedyncze domki.

Połączenie obsługuje firma Herjólfur. Aktualne ceny biletów oraz rozkłady znajdziecie na ich oficjalnej stronie.

Wybierając się na rejs nie zapomnijcie ubrać ciepłych i nieprzemakalnych ubrań, żeby móc bezstresowo stanąć na pokładzie statku przed wpłynięciem do portu. Jeśli uda Wam się zająć dobre miejsce (z widokiem na północny-zachód), to z bliska zobaczycie strome i zapierające dech w piersiach klify Heimaklettur (najwyższego wzniesienia archipelagu).

Uwaga! Przewoźnik na swojej stronie informuje, że wszyscy pasażerowie powinni pojawić się w punkcie odprawy (check-in) nie później niż 30 minut przed oficjalną godziną wypłynięcia.

Uwaga! W sezonie wakacyjnym nie jest niczym niespotykanym, że bilety na niektóre z kursów w dniu rejsu są już wyprzedane. Dla pewności dobrze jest zakupić bilet z wyprzedzeniem na stronie internetowej.

Jak zwiedzać Heimaey?

Największymi atrakcjami wyspy są szlaki piesze oraz przyroda. W samym miasteczku na turystów czeka też kilka muzeów, z czego jedno jest szczególnie warte uwagi.

Wyspę możemy zwiedzić na kilka sposobów:

• wyłącznie pieszo - rozwiązanie przyjemne, acz czasochłonne - dla przykładu sam spacer od północnego do południowego krańca (w jedną stronę) zajmie nam od 75 do 90 minut. Jeśli chcielibyśmy wejść na najważniejsze dostępne szczyty i obejść wyspę na około to możemy potrzebować na to nawet całego dnia (a przy niesprzyjającej pogodzie i to może okazać się za mało).
• samochodem i pieszo - przy ograniczonym czasie dobrym rozwiązaniem jest wzięcie na pokład statku wypożyczonego samochodu. Sami tego nie zrobiliśmy, i bardzo żałowaliśmy, ponieważ nie udało nam się z tego powodu zobaczyć wszystkiego. Samochód pozwoli nam zaoszczędzić bardzo dużo czasu.
• z wycieczką zorganizowaną - alternatywą na szybkie zwiedzenie wyspy są zorganizowane wycieczki busami, które zbierają turystów z portu i rozwożą do najważniejszych atrakcji - szlaków pieszych czy kolonii maskonurów.
• z pokładu statku lub łódki - interesującą (i dość drogą) opcją na poznanie archipelagu Vestmannaeyjar jest rejs pomiędzy wyspami lub wodne safari (Ribsafari). Poznając okolicę od strony wody będziemy mieć okazję przyjrzeć się klifom, oddalonym wyspom (w tym wyspie Surtsey) czy gniazdom ptaków. Listę wycieczek znajdziecie tutaj.

Przy planowaniu trekkingu bezwzględnie powinniśmy mieć na sobie dobre buty oraz kurtkę odporną na wiatr. Archipelag należy do najbardziej wietrznych miejsc w Europie.

Warto też zainstalować aplikację ze szlakami pieszymi. My zawsze korzystamy z AllTrails, zarówno w trakcie przygotowań, jak i już podczas samej podróży.

Ile czasu spędzić na wyspie Heimaey?

Na to pytanie nie ma dobrej odpowiedzi, ale zapewne wielu turystów (w tym my) żałuje, że zostało na wyspie zbyt krótko. Na pewno przy przygotowywaniu planu trzeba wziąć pod uwagę fakt, że powinnismy poddać się odprawie do 30 minut przed rejsem powrotnym. Warto też w naszych planach uwzględnić kilka minut na wyjście ze statku po przypłynięciu.

Przebywając na wyspie 3 godziny (realnie 2 i pół z powodu odprawy) zdążymy pieszo zwiedzić północne wybrzeże oraz wejść na jeden z wulkanów (lub oba przy szybkim tempie). Mając ze sobą samochód możemy też podjechać na półwysep Stórhöfði oraz znaleźć chwilę na spacer po polu lawy.

Najlepiej by zostać od rana do wieczora (albo nawet zostać na noc i spędzić tu dwa dni), ale Islandia oferuje na tyle dużo atrakcji, że mało kto się zapewne na to decyduje. My podczas kolejnego wyjazdu zostalibyśmy przynajmniej 6 godzin i wzięli ze sobą samochód, żeby mieć czas na spokojne zwiedzenie całej wyspy.

Heimaey: atrakcje, ciekawe miejsce, szlaki piesze

Muzeum Eldheimar

Przy południowej granicy miasteczka, niemalże u stóp wulkanu Eldfell, powstało interaktywne muzeum poświęcone erupcji z 1973 roku oraz aktywności wulkanicznej obszaru archipelagu Vestmannaeyjar.

Placówka reklamuje się hasłem Pompeje Północy, i nie jest to tylko chwytliwy slogan. Budynek muzeum wzniesiono wokół dobrze zachowanego domu, który odkopano spod głębokiej warstwy popiołu wulkanicznego.

Druga z wystaw skupia się na wpisanej na listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO wyspie Surtsey.

Muzeum możemy zwiedzić z pomocą przewodnika audio w język angielskim.

Eldfell: trekking na szczyt wulkanu

Przyjemnym sposobem na aktywne spędzenie czasu jest trekking na szczyt Ognistej Góry, czyli wspomnianego już wielokrotnie wulkanu Eldfell, który uformował się w trakcie erupcji wulkanicznej w 1973 roku.

Trasa należy do prostych, choć oczywiście musimy liczyć się z podejściem pod górę po kamienistym podłożu - w końcu stożek ma wysokość 226 m.

Jeśli zwiedzamy wyspę pieszo to możemy na przykład wyruszyć spod muzeum Eldheimar. W przypadku przyjazdu samochodem najwygodniej skorzystać z parkingu (współrzędne: 63.432193, -20.256488), skąd wyruszymy na szczyt. Dokładny czas przejścia oraz odległość zależą od wybranej trasy i wariantu, lecz do pokonania będziemy mieć odległość od 1 km (z parkingu) do 2 km (z muzeum) w jedną stronę.

Helgafell: trekking na starszy z wulkanów

Drugi z wulkanów, wysoki na ponad 200 m Helgafell, jest starszy od swojego sąsiada o kilka tysięcy lat.

Również na jego szczyt prowadzi szlak pieszy. Możemy nawet połączyć odwiedzenie obu wulkanów - trasa pomiędzy nimi prowadzi przez wspomniany w poprzednim punkcie parking.

Wybierając się na Helgafella będziemy mieć do pokonania około 500-700 m w jedną stronę (w zależności od punktu początkowego).

Półwysep Stórhöfði

Najdalej wysunięty na południe punkt wyspy znany jest z dwóch rzeczy: z potężnego wiatru oraz kolonii maskonurów. Nam niestety zabrakło czasu żeby dostać się na Stórhöfði i nie wiemy jak duże są szansę na zobaczenie dużej ilości tych słodkich ptaków - w innych miejscach (zachodnie i wschodnie wybrzeże) w czerwcu widoczne były jedynie pojedyncze sztuki, i to z oddali.

Kawałek przed półwyspem znajduje się czarna plaża Vikin.

Dolina Herjólfsdalur

Leżącą na północno-zachodnim krańcu wyspy zielona dolina Herjólfsdalur łączy w sobie walory przyrodnicze, historyczne oraz kulturalne. Od zachodu i północy otaczają ją wysokie wzgórza, będące pozostałością po kraterze wulkanu (prowadzą po nich nawet szlaki piesze).

W samej dolinie odnaleziono pozostałości po pierwszych osadnikach. Nieopodal parkingu oraz kempingu zbudowano nawet replikę domostw, w których mogliby mieszkać średniowieczni wikingowie (współrzędne: 63.442103, -20.297401).

Każdego roku w sierpniu na terenie doliny organizowany jest Festiwal Narodowy (isl. Þjóðhátíð ), największa islandzka impreza na świeżym powietrzu, która przyciąga nawet kilkanaście tysięcy uczestników.

W południowo-zachodnim końcu pasma wzgórz znajduje się formacja skalna nazywana Skałą Słonia (isl. Halldórsskora).

Heimaklettur (pol. Skała Domowa)

Heimaklettur to najwyższe wzniesienie wyspy Heimaey oraz całego archipelagu. Najwyższy punkt tego malowniczego wzgórza znajduje się na wysokości około 283 m n.p.m.

Skała Heimaklettur definiuje cały krajobraz północy wyspy. Jest też pierwszą rzeczą, którą widzą turyści wpływający do portu.

Mimo że Heimaklettur wygląda na całkowicie niedostępną, to prowadzi przez nią szlak pieszy. Do przejścia w dwie strony są około 2 km. Na spacer w tą i z powrotem powinniśmy zaplanować do 90 minut. W bardziej stromych miejscach zainstalowano łańcuchy, a na początku na odważnych czeka wysoka drabina.

Szlak rozpoczyna się przy ulicy Eiðisvegur.

Sanktuarium białuchy arktycznej oraz centrum ratunkowe maskonurów

Nieopodal portu powstało sanktuarium dla białuchy arktycznej (SEA LIFE Beluga Whale Sanctuary). W zatoce Klettsvik, tej samej w której przebywał przed wyjściem na wolność bohater filmu Uwolnić Orkę, zamieszkali dwaj przedstawiciele tego gatunku, choć miejsca ma wystarczyć dla 10 osobników.

Samice Little White oraz Little Grey trafiły na Islandię z akwarium w Szanghaju. Ich transport był wielkim wydarzeniem i wymagał wielu wysiłków logistycznych - przewożono je drogą powietrzną, morską i lądową. Obecnie mogą one cieszyć się swobodą i otoczone są profesjonalną opieką.

W porcie powstało również biletowane centrum dla gości (Visitor Centre), na które składają się:

• wystawa przedstawiająca szczegóły projektu,
• akwarium (najstarsze na wyspie),
• centrum ratunkowe dla maskonurów (Puffin Rescue Centre), w którym przebywają zwierzęta wymagające opieki. Niestety, niektóre z ptaków pozostaną tu już na zawsze, ponieważ ich stan nie pozwala na samodzielne funkcjonowanie.

Pozostałości po forcie Skansinn i kościół klepkowy Stafkirkjan

Od strony wschodniej z portem sąsiaduje to co zostało ze wzniesionego w XVI stuleciu fortu Skansinn, który zbudowano z bloków zastygniętej lawy. Konstrukcja okazała się zbyt słabym zabezpieczeniem przed atakiem piratów berberyjskich w 1627 roku. Pochodzący z Afryki najeźdźcy mieli doświadczenie z bojów z joannitami oraz z ataków na dobrze zabezpieczone wybrzeże Półwyspu Apenińskiego, więc sforsowanie islandzkiej obrony nie sprawiło im większego problemu. W trakcie erupcji w 1973 roku lawa dopłynęła pod same bramy budowli.

Spacer po polu lawy Eldfellshraun oraz latarnia Urðaviti

Przypominający powierzchnię Marsa fragment lądu utworzony po erupcji z 1973 roku nosi nazwę Eldfellshraun i możemy pospacerować po nim jedną z tras pieszych.

Ozdobą tego terenu jest nietypowa latarnia morska Urðaviti (współrzędne: 63.436543, -20.227659) z 1986 roku, która stanęła na tarasie, do którego prowadzą wysokie schody. O zastosowaniu tak nietypowego rozwiązania zadecydował islandzki pragmatyzm. Teren jest tu na tyle niestabilny i poddawany ciągłej erozji, że w przypadku groźby jego zawalenia będzie można w łatwy sposób przenieść całą budowlę.

Jeśli przyjeżdżamy autem, to na drodze nieopodal latarni znajdziemy miejsce do zaparkowania.

Ogród Gaujulundur

Osoby posiadające zapas czasu mogą tak zaplanować swoją wizytę, żeby zajrzeć do utworzonego na polach lawy ogrodu Gaujulundur. Powstał on z prywatnej inicjatywy zamieszkującego wyspę małżeństwa w 1988 roku (15 lat po tragicznej erupcji).

Inne atrakcje miasteczka Vestmannaeyjar

Vestmannaeyjar jest nieco sennym miasteczkiem z zabudową mieszkalną. Oprócz wspomnianego już muzeum poświęconego erupcji znajdziemy w nim też Sagnheimar Folk Museum, które skupia się na najważniejszych wydarzeniach w historii wyspy z perspektywy zwykłych mieszkańców.

Podczas spaceru nie uświadczymy też zbyt wielu zabytków. Najstarszym budynkiem na wyspie jest biały kościół luterański Landakirkja.