Cardiff w Walii - atrakcje, zwiedzanie, zabytki

Cardiff to największe miasto w Walii i od roku 1955 stolica kraju. I choć jego historia sięga czasów rzymskich, a dokładniej I wieku naszej ery, jeszcze całkiem niedawno, bo trochę ponad 200 lat temu, populacja dzisiejszej stolicy liczona była co najwyżej tysiącach. Olbrzymi wpływ na obecny kształt Cardiff miało położenie u ujścia rzeki Taff i bezpośrednio przy Kanale Bristolskim, co umożliwiało swobodne wysyłanie produktów i surowców w świat.

Gwałtowny rozwój Cardiff przypadł na początek XIX wieku i był ściśle związany z okolicznymi złożami węgla kamiennego. W zaledwie jedno stulecie port w Cardiff stał się głównym eksporterem tego surowca na świecie. W tym czasie liczba mieszkańców zwiększyła się do blisko 200 tysięcy.

Obecnie Cardiff jest prężnym ośrodkiem uniwersyteckim (studiuje tu ponad 70 tysięcy osób) i jednym z najszybciej rozwijających się miast Wielkiej Brytanii. Jest też miastem specyficznym, stosunkowo niewielkim, gdzie zaledwie kawałek od centrum rozciągają się typowe osiedla mieszkalne z niską zabudową. Mimo statusu stolicy nie czuć tu atmosfery metropolii, a raczej klimat niewielkiego wyspiarskiego miasta.

W naszym przewodniku chcemy podzielić się z Wami naszymi doświadczeniami i zaprezentować zarówno największe atrakcje Cardiff, jak i te mniej znane. W dalszej części artykułu znajdziecie zbiór informacji praktycznych, które ułatwią planowanie zwiedzania.

Gdzie spać w Cardiff?

Podczas krótkiego wypadu do stolicy Walii warto zarezerwować nocleg w pobliżu centrum miasta, co umożliwi nam zwiedzanie pieszo. Chociaż ceny noclegów w Cardiff są zazwyczaj niższe niż w sąsiedniej Anglii, miasto to nie jest typowym kierunkiem budżetowym - zwłaszcza w sezonie letnim!

Dla tych, którzy szukają zakwaterowania, świetnym punktem wyjścia może być hotel sieci ibis budget - ibis budget Cardiff Centre. Poza sezonem, z odrobiną szczęścia, można znaleźć tam atrakcyjne oferty noclegów dla dwóch osób. W sezonie letnim ceny rosną, ale od czasu do czasu można trafić na interesujące promocje.

Dobre oferty cenowe ma także hostel The River House, usytuowany nad rzeką Taff. W tym przypadku trzeba jednak liczyć się z tym, że będziemy musieli korzystać ze współdzielonej łazienki.

Jak zwiedzać Cardiff?

Cardiff jest stosunkowo niewielkim i płaskim miastem, co Brytyjczycy opisaliby słowem "compact". Dzięki temu większość najważniejszych atrakcji jest dostępna w zasięgu krótkiego spaceru. Wyjątkiem jest skansen St Fagans, będący otwartym muzeum historycznym, który leży około 8 kilometrów na zachód od centrum miasta, a także neogotycki zamek Castell Coch, zlokalizowany około 10 kilometrów na północ od centrum.

Patrząc z perspektywy turysty, stolicę Walii możemy podzielić na trzy obszary:

• Zatoka Cardiff (ang. Cardiff Bay) - zrewitalizowane doki i port z XIX wieku.
• Centrum miasta, Zamek Cardiff (ang. Cardiff Castle) oraz Park Cathays/Civic Center (ang. Centrum Obywatelskie) - ścisłe centrum miasta, gdzie znajduje się najwięcej zabytków i atrakcji Cardiff.
• Dzielnica Llandaff - charakteryzująca się średniowieczną katedrą o tej samej nazwie oraz ruinami historycznego Pałacu Biskupa.

Jeśli spojrzymy na mapę Cardiff, od razu zauważymy, że te trzy obszary układają się niemal w linii prostej. Odległość między nimi to zaledwie około 20-30 minut spacerem. Katedrę Llandaff od centrum oddzielają rozległe połacie terenów zielonych (m.in. Park Bute), natomiast centrum od zatoki dzieli głównie obszar mieszkalny - dzielnica Butetown.

Chociaż spacer przez "zielone płuca" Cardiff, Park Bute, w ciepły dzień jest prawdziwą przyjemnością, trasa prowadząca z centrum do Zatoki Cardiff nie oferuje zbyt wielu budynków, które przykułyby naszą uwagę.

Główny dworzec kolejowy, Cardiff Central (CDF), znajduje się na południowej krawędzi centrum miasta. Wiele fragmentów centrum zostało wyłączonych z ruchu kołowego, co sprzyja spacerowiczom. Na północ od Zamku Cardiff możemy podziwiać rozległe tereny parków miejskich.

W całym mieście rozstawione są znaki wskazujące kierunek do najważniejszych zabytków i atrakcji, dzięki czemu trudno się zgubić.

Co warto zobaczyć w Cardiff? Największe atrakcje oraz zabytki

Zamek Cardiff - historyczny kompleks w samym centrum miasta

Najczęściej odwiedzanym zabytkiem w stolicy Walii jest Zamek Cardiff (ang. Cardiff Castle), usytuowany w północnej części centrum. Warto podkreślić, że obecnie nie jest to klasyczny średniowieczny zamek, lecz historyczny kompleks, który był przebudowywany przez wieki.

Długie mury otaczające zamek nawiązują do kształtu rzymskiego fortu z IV-wieku. Te imponujące fortyfikacje zostały odbudowane pod koniec XIX wieku. Z oryginalnych rzymskich murów przetrwały jedynie nieliczne fragmenty, które można dostrzec na prawo od głównej bramy prowadzace do zamku (od strony ulicy Duke Street) oraz w budynku z kasą biletową. W przypadku fragmentów muru od strony zewnętrznej nie powinniśmy mieć problemu z ich znalezieniem, ponieważ zostały wyraźnie oddzielone od odbudowanej części za pomocą czerwonej cegły.

Decydując się na zakup biletu do zamku, odwiedzimy:

• Ruiny średniowiecznej wieży (ang. Keep), wzniesionej na sztucznym wzniesieniu.
• Średniowieczną rezydencję, która została gruntownie przebudowana w drugiej połowie XIX-wieku w stylu wiktoriańskiego neogotyku. Za ambitną przebudowę odpowiedzialny był John Crichton-Stuart, 3. markiz Bute, a projektantem był renomowany architekt William Burges.
• Fundamenty dawnych murów, które w czasach normańskich oddzielały wewnętrzną i zewnętrzną część zamku.
• Muzeum Żołnierzy Walijskich (ang. Firing Line Cardiff Castle Museum of the Welsh Soldier).
• Korytarze wewnątrz murów, które podczas II wojny światowej pełniły funkcję schronów przeciwlotniczych.

Nawet jeśli nie planujesz zwiedzania zamku, warto zajrzeć na dziedziniec, by podziwiać ruiny średniowiecznej wieży i fasadę neogotyckiej rezydencji. W budynku z kasą biletową możemy bezpłatnie obejrzeć dłuższy fragment oryginalnych rzymskich murów.

Mur zwierząt

Wybierając się w okolicę zamku, nie przegapcie Muru zwierząt (ang. Animal Wall) - fragmentu muru ozdobionego rzeźbami zwierząt w różnych pozach. Mur rozciąga się przez kilkadziesiąt metrów przy zachodniej stronie ulicy Castle Street, tuż obok mostu Cardiff Bridge. Wśród zwierząt wypatrzymy m.in. pelikana, małpki, lwa, niedźwiedzia, fokę czy hienę. Niektóre wyglądają naprawdę groźnie! Warto się przespacerować i zobaczyć je wszystkie.

Pomysłodawcą "muru zwierząt" był wspomniany wcześniej architekt William Burges, który nie dożył jednak ukończenia prac. Projekt doprowadził do końca William Frame, uważany za ucznia Burgesa. Początkowo mur był niższy i znajdował się przy samym wejściu do zamku, a samych zwierząt było osiem (plus dodatkowo lew z tarczą). Po zakończeniu I wojny światowej zdecydowano o potrzebie poszerzenia ulicy. W trakcie przebudowy rzeźby przeniesiono w dzisiejsze miejsce i dodano sześć nowych zwierzaków.

Spacer po centrum miasta i Brewery Quarter

Centrum Cardiff rozciąga się od głównego dworca kolejowego, Cardiff Central (CDF), aż po mury Zamku Cardiff. Główną arterią centrum jest St Mary Street, która przechodzi płynnie w High Street. Duża część centrum dostępna jest wyłącznie dla pieszych, a ulice są wypełnione sklepami, barami i restauracjami. Miłośnicy brytyjskiej architektury będą zadowoleni ze spaceru po centrum, ale warto pamiętać, że nie słynie ono z wielu wybitnych zabytków - znajdziemy tu za to wiele tradycyjnych pubów oraz tawern.

Turyści pragnący spróbować walijskiego piwa powinni rozglądać się za nazwą Brains i charakterystycznym logiem z czerwonym walijskim smokiem. Osobiście polecamy lekki stout Brains Black - walijską odpowiedź na irlandzkiego Guinnessa.

Browar Brains ma swoje korzenie w Cardiff i jest wiodącym producentem piwa w Wali. Zresztą, jeszcze do lat 80. poprzedniego wieku piwo warzone było w samym centrum miasta, w fabryce pomiędzy ulicami St Mary Street a Caroline Street. Dziś obszar ten nazywany jest Ćwiartką Browarniczą (ang. Brewery Quarter). Dawny budynek browaru został przekształcony w centrum gastronomiczne, gdzie dominuje kuchnia międzynarodowa. Z oryginalnej warzelni przetrwał jedynie zegar na dachu budynku.

Brains nie tylko produkuje piwo, ale też posiada liczne puby w całej Walii. Odwiedzając pub w Cardiff, jest duże prawdopodobieństwo, że należy on do Brains lub brytyjskiego giganta JD Wetherspoon.

Arkady w Cardiff, czyli zabytkowe kryte ulice handlowe

To, co wyróżnia Cardiff na tle innych brytyjskich miast, to mnogość wiktoriańskich i edwardiańskich krytych arkad handlowych w sercu miasta. Niejednokrotnie można usłyszeć opinie, że Cardiff jest "miastem arkad". Trudno z tym polemizować - osobiście w żadnym innym brytyjskim mieście nie zetknęliśmy się z takim skupieniem tych konstrukcji.

Pierwszymi arkadami w Cardiff były Królewskie Arkady (ang. Royal Arcade), które oficjalnie otwarto już w 1858 roku. W ciągu następnych dekad powstało kilka innych podobnych struktur, takich jak Castle Arcade, High Street Arcade, Duke Street Arcade czy Wyndham Arcade.

W arkadach działają sklepy, kawiarnie, restauracje oraz różne mniejsze punkty rzemieślnicze. Z architektonicznego punktu widzenia szczególnie polecamy Arkady Zamkowe (ang. Castle Arcade), które wyróżniają się charakterystycznymi biało-czerwono-zielonymi drewnianymi zdobieniami. Będąc tam, warto odwiedzić piekarnię Fabulous Welshcakes i skosztować tradycyjnych, miejscowych przysmaków - walijskich ciastek (ang. welshcakes).

Kościół parafialny św. Jana

Kościół parafialny św. Jana (ang. St John The Baptist City Parish Church) jest jednym z najstarszych budynków w Cardiff. Obok Zamku Cardiff stanowi jedyną zachowaną średniowieczną strukturą w centrum miasta. Najstarsza wzmianka o tej świątyni pochodzi z 1180 rok, niemniej jednak w XII wieku kościół św. Jana funkcjonował jako jedna z kaplic przynależących do pobliskiego kościoła św. Marii. Obie świątynie należały do zakonu benedyktynów z opactwa Tewkesbury. Niestety, średniowieczny kościół św. Marii nie przetrwał do dziś. W 1607 roku przez południową Walię przeszła powódź o charakterze tsunami, która zniszczyła fundamenty świątyni, prowadząc do jej rozbiórki. W XIX wieku powstał nowy kościół, św. Marii i św. Stefana (ang. Church of St Mary and St Stephen), który możemy dziś znaleźć na południe od głównego dworca kolejowego.

Kościół św. Jana, w jego obecnym kształcie, jest rezultatem przebudowy z XV wieku, poprzedzonej przez rebelię Owaina Glyndŵra. W 1443 roku ukończono budowę nawy głównej, natomiast imponującą wieżę dodano dokładnie 30 lat później. Kolejną wielką przebudowę, która zaowocowała m.in. dodaniem zachodniej i południowej nawy, przeprowadzono w latach 1887-1897.

Museum of Cardiff

Zaledwie kilka kroków od kościoła św. Jana umiejscowione jest muzeum miejskie - Museum of Cardiff. Mieści się ono w zabytkowym budynku Starej Biblioteki (ang. Old Library) z 1882 roku.

Koncepcja placówki nawiązuje do idei Muzeów Ludzi (ang. People’s Museum) spotykanej w innych miastach Wielkiej Brytanii. Głównym celem wystawy jest przedstawienie historii miasta przez pryzmat jego mieszkańców. Muzeum może nie zachwycać rozmiarami, ale za to skondensowanie treści pozwala na zrozumienie ewolucji Cardiff od XIII wieku aż po czasy współczesne. Wiele miejsca poświęcono opisowi części portowej – nie brakuje nawet imponującej makietą doków z 1913 roku. Równie ważny jest wątek pracy górników w okolicznych kopalniach węgla kamiennego.

Ciekawostką jest, że muzeum stale wzbogaca swoją kolekcję dzięki darowiznom od mieszkańców.

Korytarz płytek w Starej Bibliotece

Nawet jeśli muzea nie są naszą pasją, warto odwiedzić budynek Starej Biblioteki, aby podziwiać "korytarz płytek" (ang. The tiled corridor). Chociaż wzory tego typu mogą kojarzyć się czytelnikom głównie z popularnym w Hiszpanii czy Portugalii płytkami azulejos, to w okresie wiktoriańskim były one powszechnie stosowane w całej Wielkiej Brytanii. Można je dostrzec w historycznych pubach czy na starych stacjach i dworcach. Wzory płytek w Starej Bibliotece przedstawiają motyw czterech pór roku oraz zmienności dnia i nocy.

Ten kolorowy wiktoriański korytarz pierwotnie służył jako główne wejście do biblioteki. Otwarty w 1882 roku budynek szybko okazał się niewystarczający pod względem wielkości, co skłoniło władze miejskie do jego rozbudowy w latach 1893-1896. W wyniku powiększenia budowli dawne wejście główne znalazło się na uboczu i przestało być wykorzystywane.

Stadion Millennium - perła w koronie Cardiff

Jednym z największych skarbów Cardiff jest Stadion Millennium (ang. Millennium Stadium), usytuowany niemalże w samym sercu miasta. Od 2016 roku nosi on nazwę sponsora - Principality Stadium. Ten mogący pomieścić blisko 75 000 widzów obiekt został oddany do użytku w 1999 roku.

Warto dodać, że stadion został zbudowany z myślą o reprezentacji Walii w rugby i jest własnością narodowego związku tego sportu. Oprócz spotkań rugby na stadionie rozgrywane są mecze piłkarskie, w tym finał Ligi Mistrzów w 2017 roku, za także zawody bokserskie i sporty motorowe.

Stadion znajduje się nad rzeką Taff, zaledwie kilka kroków od Zamku Cardiff. Niestety, niezwykle trudno o dobry punkt widokowy, z którego zobaczymy obiekt w pełnej krasie. Według nas najlepszym rozwiązaniem jest po prostu przejście na drugi brzeg rzeki.

Park Cathays - "Centrum Publiczne" Cardiff

Nieopodal północno-wschodniej części centrum miasta znajduje się obszar znany jako Park Cathays. To miejsce, na którym skupia się wiele budynków użyteczności publicznej. Jeszcze w XIX wieku obszar ten był częścią Zamku Cardiff. Dopiero w 1898 roku władze miejskie odkupiły od 3. markiza Bute prawo własności do około 24 hektarów ziemi.

Warunki zawarte w umowie sprzedaży były jednak dość restrykcyjne. Po pierwsze, władze miejskie zobowiązały się zachować oryginalny układ ulic. A po drugie, i co ważniejsze, mogły tu powstać wyłącznie budynki publiczne. Stąd też alternatywna nazwa tej części miasta - Civic Centre - co można tłumaczyć jako Centrum Publiczne.

Na terenie Parku Cathays powstały m.in. ratusz, sąd oraz Muzeum Narodowe. Dominujący styl edwardiański nadaje całej zabudowie spójnego charakteru.

Alexandra Gardens

Serce Parku Cathays stanowią Ogrody Alexandra Gardens. W pierwszej połowie XX wieku otoczono je imponującymi budowlami, których większość wpisana została na listę zabytków. Ogrody są przyjemnym miejscem na krótki odpoczynek, choć w ciepłe dni potrafią być oblegane. W 1928 roku w ogrodzie wzniesiono pomnik pamięci o walijskich żołnierzach poległych w I wojnie światowej (ang. Welsh National War Memorial) z charakterystycznymi kolumnami oraz postacią Victorii umieszczoną na kamiennym pylonie.

Ratusz (ang. City Hall)

Jednym z największych klejnotów Parku Cathays jest wspaniale zdobiony ratusz (ang. City Hall), który od momentu swojego otwarcia w 1906 roku stanowi jeden z symboli miasta. Wykonana z wapienia portlandzkiego budowla z daleka przyciąga uwagę swoją wysoką wieżą zegarową, kopułą oraz bogatymi zdobieniami.

Mimo że podczas naszej wizyty w ratuszu nie organizowano regularnych wycieczek z przewodnikiem, warto spróbować wejść do środka na własną rękę. Należy jednak pamiętać, że w budynku od czasu do czasu odbywają się imprezy lub konferencje, co może uniemożliwić dostęp.

Do ratusza najlepiej wejść głównym wejściem od strony ulicy Gorsedd Gardens Road. Parter nie zachwyca, więc najlepiej od razu skierować się na pierwsze piętro do Sali Marmurowej (ang. Marble Hall). Podążając schodami w górę, niedługo później natrafimy na imponujący rząd rzeźb przedstawiających postacie ważne dla historii Walii, wśród których jest m.in. rebeliant Owain Glyndŵr. Sala Marmurowa kryje w sobie także inne artystyczne elementy, takie jak kolumny z włoskiej Sieny, witraże oraz obrazy z kolekcji miejskiej. Z tej sali można przejść do - Sali Zgromadzeń (ang. Assembly Room) lub Sali Posiedzeń (ang. Council Chamber).

Sala Zgromadzeń stworzona została z myślą o oficjalnych ceremoniach i może pomieścić nawet 500-600 osób. Zwróć uwagę na bogato zdobiony stiukami sufit oraz dywan z wielkim herbem miasta.

Z kolei Sala Posiedzeń, ulokowana bezpośrednio pod kopułą ratusza, była zaprojektowana jako miejsce spotkań rady miejskiej. Jej wnętrze wyróżnia się dębowymi ławami i krzesłami oraz imponującymi witrażami. Sala ta nie zawsze jest dostępna dla zwiedzających, ale warto spróbować do niej zajrzeć, jeśli nadarzy się okazja.

Muzeum Narodowe (ang. National Museum Cardiff)

Niedaleko ratusza wznosi się gmach Muzeum Narodowego w Cardiff (ang. National Museum Cardiff), które funkcjonuje od 1927 roku. Placówka podzielona jest na dwie części - Narodowe Muzeum Sztuki (ang. National Museum of Art) oraz Muzeum Historii Naturalnej.

Wejście do muzeum jest bezpłatne. Muzeum czynne jest od wtorku do niedzieli od 10:00 do 17:00. Galerie zamykane są o 16:45, dlatego lepiej nie przychodzić na ostatnią chwilę. Po wejściu na teren muzeum warto pobrać niewielką mapkę.

Zwiedzenie obu sekcji muzeum zajmuje przynajmniej 2 godzin. Jeżeli planujemy krótszą wizytę, godzina to absolutne minimum, ale warto wtedy przygotować się na bardziej dynamiczne przemieszczanie się między salami.

Warto zwrócić uwagę na organizowane w muzeum wystawy czasowe. Aktualny harmonogram można znaleźć na oficjalnej stronie placówki. W trakcie naszej wizyty mogliśmy zobaczyć wystawę poświęconą brytyjskiemu astronaucie Timowi Peake’owi. Uwaga! Za niektóre z wystaw czasowych może być dodatkowa opłata.

Poniżej napisaliśmy nieco więcej o obu częściach muzeum.

Narodowe Muzeum Sztuki

Sekcja muzealna poświęcona sztuce ulokowana została na wyższych piętrach Muzeum Narodowego. Ponad 20 sal prezentuje dzieła sztuki, takie jak obrazy, porcelana, rzeźby, sięgające od XV wieku do twórczości współczesnej. Wśród eksponatów zobaczymy obrazy największych europejskich mistrzów.

Szczególną uwagę przyciąga imponujący zbiór prac francuskich impresjonistów i europejskich post-impresjonistów. Możemy wśród nich podziwiać:

• "Paryżankę" (fr. La Parisienne), pędzla Auguste Renoira,
• trzy wersje lilii wodnych, wenecki kościół San Giorgio Maggiore, pejzaż Tamizy oraz inne prace autorstwa Claude'a Moneta,
• braz deszczu nad Auvers autorstwa Vincenta van Gogha,
• prace Paule Cézanne’a.

Nie brakuje również ekspozycji poświęconej sztuce pochodzącej z Walii i Wielkiej Brytanii z przełomu wieków. Oddzielne sekcje zostały zaaranżowane dla renesansowej twórczości włoskiej (głównie religijnej z XV-XVII wieku) oraz dla flamandzkich i niderlandzkich mistrzów epoki ich Złotego Wieku. Wśród tych dzieł znajduje się m.in. Eneasz autorstwa Piotra Rubensa.

Do wyjątkowych eksponatów należą:

• waza Jenkinsa (ang. The Jenkins Vase), stworzona w XVIII wieku, zdobiona rzymskimi motywami z I wieku, przedstawiającymi wojnę trojańską; Nazwa eksponatu jest hołdem dla rzymskiego kolekcjonera sztuki, Tomasa Venkinsa,
• zbiór europejskiej porcelany z XVIII-wieku,
• porter Catriny Hooghsaet namalowany przez Rembrandta, który jest stosunkowo nowym nabytkiem muzeum,
• przybory toaletowe w stylu francuskiego rokoko (sala 4),
• rzeźba przedstawiająca Merlina i Artura autorstwa Williama Goscombe Johna, umiejscowiona w rotundzie na tyłach muzeum.

Muzeum szczyci się także obszerną kolekcją sztuki współczesnej oraz nowoczesnej.

Jeśli nie mamy zbyt dużo czasu, warto przed przyjazdem zapoznać się z pracami wystawianymi w muzeum na oficjalnej stronie placówki. Pozwoli nam to na lepsze zaplanowanie wizyty.

Muzeum Historii Naturalnej

Muzeum historii naturalnej prezentuje proces kształtowania się krajobrazu Walii oraz faunę występującą na jej terenach i w wodach. Dla wielu odwiedzających jednym z głównych punktów programu jest olbrzymi szkielet humbaka. Ponadto, specjalna wystawa poświęcona jest największemu znanemu żółwiowi skórzastemu na świecie, który znalazł swoje miejsce w Księdze Rekordów Guinnessa.

Park Bute i okoliczne parki miejskie - zielone płuca Cardiff

Na tyłach Zamku Cardiff rozciąga się malowniczy zespół parkowy o długości ponad dwóch kilometrów, który na dwie części przecina rzeka Taff. Część południowo-wschodnia niegdyś stanowiła prywatne ogrody zamkowe. Jednak w 1947 roku 5. markiz Bute przekazał te tereny miastu, które przekształciło je w publiczny park, nadając mu nazwę Park Bute (ang. Bute Park, na część 3. markiza Bute).

Dzisiaj Park Bute jest jednym z ulubionych miejsc wypoczynku dla studentów i mieszkańców Cardiff, którzy przybywają tu tłumnie w każdy słoneczny dzień. Przez park prowadzi popularna ścieżka spacerowa, którą często wybierają studenci udający się na zajęcia do Uniwersytetu położonego na północy.

W obrębie parku można podziwiać kilka zabytków, takich jak położony blisko północnego wejścia domek parkowy (ang. Park Lodge) z charakterystyczną drewnianą fasadą. Wchodząc od zachodu, od strony ulicy Castle Street, miniemy ozdobną bramę (ang. West Gate Lodge) pochodzącą z połowy XIX wieku.

Za rzeką Taff, po jej zachodniej stronie, znajdują się jeszcze dwa parki: Park Sofii (ang. Sophia Park) oraz park Caeau Pontcanna Fields. Pomiędzy nimi zlokalizowane są stadion oraz centrum krykieta.

Katedra w Llandaff

Od północy do centrum miasta przylega historyczna dzielnica Llandaff. Do 1922 roku była to niezależna osada stanowiąca ważny ośrodek religijny południowej Walii. Obecnie można tam odnaleźć jedne z nielicznych średniowiecznych reliktów w Cardiff: imponującą katedrę (ang. Llandaff Cathedral) oraz ruiny dawnego Pałacu Biskupa (ang. Bishop's Palace).

Pierwszy kościół w miejscu dzisiejszej katedry powstał prawdopodobnie w VI wieku, a jego założycielem był św. Teliaw (ang. St. Telio). Z tej pierwotnej budowli do dziś przetrwał tylko mały krzyż celtycki, który można podziwiać wewnątrz katedry, blisko wejścia do kapitularza (ang. Chapter House).

Nową katedrę zaczęto wznosić 1120 roku z inicjatywy Urbana, biskupa południowo-wschodniej Walii. Był on pierwszym, który przyjął tytuł biskupa Llandaff. Budowla z XII wieku była raczej skromna i zajmowała zaledwie fragment wschodniej części dzisiejszej katedry. Łuk nad głównym ołtarzem pochodzi z tamtego okresu, a drzwi prowadzące do kaplicy św. Dawida prawdopodobnie były jednym z pierwotnych wejść.

Około sto lat później rozpoczęto wielką rozbudowę, która doprowadziła do powstania imponującej świątyni w dzisiejszym kształcie. Masywna fasada zachodnia powstała około 1220 roku. Budowę pozostałej części katedry, w tym kaplicy Matki Boskiej (ang. Lady Chapel), ukończono około 1280 roku.

Katedra Llandaff stanowiła jeden z głównych ośrodków religijnych na Wyspach Brytyjskich. Rokrocznie przybywało tutaj wielu pątników, pragnących odwiedzić grób św. Teliawa. Kres tej sytuacji przypadł na pierwszą połowę XVI wieku. Za panowania Henryka VIII rozpoczęła się reformacja, mająca na celu odcięcie kościoła Anglii od Rzymu. Jednym z jej skutków było wprowadzenie zakazu pielgrzymowania do grobów świętych. Przez dwa kolejne stulecia katedra powoli niszczała i popadała w ruinę. Doszło nawet do tego, że dach nad główną nawą się zawalił.

W XVIII wieku John Wood z Bath, znany jako jeden z wizjonerskich architektów swojej epoki, podjął się prób odbudowy katedry, ale nie zdołał ukończyć rozpoczętego przedsięwzięcia.

Mniej więcej sto lat później, dokładnie w 1843 roku, dzięki stabilnej sytuacji finansowej diecezji, katedra przeszła gruntowną przebudowę. Za projekt odpowiadali John Pritchard oraz J. P. Seddon, którzy odbudowali południowo-zachodnią wieżę i zmodernizowali wnętrze świątyni w stylu wiktoriańskim.

Najtragiczniejszym dniem w historii katedry był 2 stycznia 1941 roku. W wyniku niemieckich bombardowań zniszczono dach oraz wnętrze, niszcząc efekty wiktoriańskiej przebudowy z XIX-wieku. Po wojnie do odbudowy świątyni przystąpił architekt George Pace, kończąc prace w 1960 roku. Udało mu się częściowo zachować atmosferę średniowiecznej świątyni, choć umieścił w środku wiele nowoczesnych elementów. To Pace zaprojektował również kaplicę św. Dawida.

Dzisiejsza katedra w Llandaff to harmonijne połączenie stylów z różnych epok. Chociaż przeszła wiele zmian, wciąż nietrudno odnaleźć w niej - wystarczy spojrzeć na masywną zachodnią fasadę lub zajrzeć do kaplicy Matki Boskiej.

Warte uwagi zabytki:

• imponująca zachodnia fasada,
• kaplica Matki Boskiej, która wyróżnia się kolorowym witrażem, sklepieniami sufitowymi oraz malowidłami ściennymi i sufitowymi,
• grób św. Teliawa, ulokowany we wnęce w południowej części sanktuarium,
• pozostałości po wiszących proporcach w północno-zachodniej części katedry,
• historyczne nagrobki, w tym nagrobki w kaplicy Dyfriga (ang. Dyfrig Chapel),
• krzyż celtycki, będący prawdopodobnie częścią wczesnochrześcijańskiego kościoła,
• kaplica św. Dawida, będąca hołdem dla Walijskiego Regimentu (Welch Regiment Memorial Chapel). Wewnątrz umieszczono tablice upamiętniające udział walijskich żołnierzy w konfliktach zbrojnych od 1792 do 1969 roku w ramach Imperium Brytyjskiego oraz Wielkiej Brytanii.

W kościele przechowywany jest relikwiarz św. Teliawa, jednak nie jest on wystawiony na widok publiczny. Aby go zobaczyć, warto wcześniej skontaktować się z diecezją.

Ruiny dzwonnicy

Gdy stoimy przy zachodniej fasadzie katedry i patrzymy w górę, naszą uwagę przyciągają resztki XIII-wiecznej dzwonnicy. Wysoka struktura powstała w momencie rozbudowy katedry, ale do dziś nie zachowało się z niej zbyt wiele.

Dziś ruiny dzwonnicy służą jako hołd dla ofiar I wojny światowej z lat 1914-1918, o czym możemy dowiedzieć się więcej z inskrypcji wygrawerowanej na płycie kamiennej.

Ruiny Starego Pałacu Biskupa (ang. Old Bishop’s Palace)

Nieopodal dzwonnicy, kierując się na wschód, natrafimy na ruiny XIII-wiecznej ufortyfikowanej rezydencji, którą służyła biskupowi Llandaff aż do początku XV wieku. Charakter tej budowli był dość nietypowy na owe czasy, przypominając w swej formie tradycyjny zamek. Masywne mury z kilkoma wieżami otaczały stosunkowo skromną rezydencję, a większa część terenu w obrębie murów pozostawała niezabudowana. Wejście do kompleksu prowadziło przez masywną bramę z dwoma wieżami, z której znaczna część przetrwała do dziś. Oprócz tej bramy zachowało się sporo murów, pozostałości wież, a także fragment ściany, który najprawdopodobniej należał do Wielkiej Sali (ang. Great Hall).

Trudno powiedzieć, w jaki dokładnie sposób Pałac Biskupa popadł w ruinę. Sam biskup opuścił go prawdopodobnie w trakcie rebelii Owaina Glyndŵra, ale jeszcze w XVII wieku budowla była w dobrej kondycji. Możemy przypuszczać, że zniszczenia nastąpiły w czasie angielskiej wojny domowej w XVIII wieku.

W 1850 roku, biskup nabył budynek w pobliżu swojej dawnej siedziby i powrócił do Llandaff, a stary pałac zaadaptowano na ufortyfikowany ogród kuchenny. Stąd też ruiny bywają nazywane Starym Pałacem Biskupa (ang. Old Bishop’s Palace).

Podczas prac rekonstrukcyjnych odrestaurowano część murów, co dobrze ilustrują tablice informacyjne rozmieszczone na terenie ruin. Obecnie ruiny pałacu pełnią funkcję ogrodzonego parku, który od 1972 roku jest dostępny dla wszystkich.

Atrakcje w Cardiff - Zatoka Cardiff (ang. Cardiff Bay)

Rosnące zapotrzebowanie na węgiel kamienny spowodowało, że przez zaledwie jedno stulecie, zaczynając od pierwszej połowy XIX wieku, port w Cardiff stał się jednym z najważniejszych portów świata. Z obecnej stolicy Walii eksportowano miliony ton węgla kamiennego, przez co port i przyległe doki dynamicznie się rozwijały. Przed I wojną światową wyruszało stąd w świat ponad 10 milionów ton węgla kamiennego rocznie.

Wzrost znaczenia portu i doków przyczynił się do rozbudowy sąsiednich terenów. Powstawały osiedla dla pracowników portowych oraz marynarzy z różnych zakątków świata. Cały ten obszar (port wraz z okolicą) był nazywany Tiger Bay (pol. Zatoka Tygrysa) i nie cieszył się najlepszą sławą. Według mrocznych legend kwitła tu przestępczość i prostytucja, a kapitanowie zacumowanych statków chcieli jak najszybciej opuścić suchy ląd.

Biznes węgłowy zaczął tracić na znaczeniu zaraz po I wojnie światowej, żeby w drugiej połowie XX wieku całkowicie upaść. Port i doki w Cardiff popadły w ruinę i już w latach 70. poprzedniego wieku stały się palącym problemem miasta.

Jednak w latach 80. XX wieku podjęto decyzję o gruntownej przebudowie dawnego terenu portowego, który przemianowano na Zatoką Cardiff (ang. Cardiff Bay). Na szczęście władze miejskie nie zdecydowały się na całkowite zniszczenie istniejącej infrastruktury, tylko na jej rewitalizację. Dzięki temu do dziś widoczne są oryginalne budynki, w tym żurawie portowe i dawne biura. Dodatkowo podjęto ambitne przedsięwzięcie oddzielenia Zatoki Cardiff od Kanału Bristolskiego, które pomimo kontrowersji, zakończyło się sukcesem.

Dawny budynek giełdy węglowej

Głównym świadectwem dawnej dominacji węglowej Cardiff jest historyczny budynek giełdy (ang. Coal Exchange, adres: Mount Stuart Square). Obecnie w jego wnętrzu działa hotel - The Exchange Hotel. Budynek oddalony jest kawałek od nabrzeża i pomimo odrestaurowanej fasady, wciąż nosi w sobie echa dawnej potęgi.

Pierhead - czerwony symbol miasta

Charakterystyczny czerwony budynek Pierhead stanowi jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli Cardiff, a jego wieża zegarowa jest niekiedy określana mianem "Walijskiego Big Bena". Wzniesiony w stylu wiktoriańskiego neogotyku pod koniec XIX wieku na zlecenie 3. markiza Bute, miał służyć jako nowa siedziba dla jego firmy - Bute Docks Company (która później przekształciła się w Cardiff Railway Company). Budowa trwała trzy lata i została zakończona w 1897 roku.

Za projekt architektoniczny odpowiadał William Frame, pilny uczeń Williama Burgesa. Obaj architekci współpracowali przy konstrukcji neogotyckiej rezydencji na Zamku Cardiff, a także przy zamku Castell Coch. We wnętrzu Pierhead wyróżniają się neogotyckie kolumny i sklepienia, tak charakterystyczne dla tego nurtu architektury.

Senedd - siedziba parlamentu walijskiego

Za budynkiem Pierhead wzniesiono nowoczesny kompleks Senedd (pol. Senat). To właśnie tu od 2006 roku odbywają się sesje Walijskiego Zgromadzenia Narodowego. Decyzja o utworzenia walijskiego parlamentu zapadła podczas referendum zorganizowanego 18 września 1997 roku. Dzięki suwerennej decyzji Walijczyków, Zgromadzenie Narodowe uzyskało uprawnienia do kształtowania pewnej części prawodawstwa.

Budynek trzypiętrowego walijskiego parlamentu jest częściowo dostępny dla zwiedzających. Możemy wybrać się nawet na galerię i uczestniczyć w obradach jako słuchacz. W środku działa ogólnodostępna kawiarnia Oriel.

Wales Millennium Centre - centrum kultury i sztuki

Za budynkiem walijskiego parlamentu majestatycznie wznosi się nowoczesne centrum kultury i sztuki - Wales Millennium Centre. Jego wnętrza skrywają sale teatralne (główne audytorium, Donald Gordon Theatre, może pomieścić prawie 2000 widzów), przestrzenie wystawowe oraz różnorodne punkty gastronomiczne. Główną fasadę zdobi fragment twórczości walijskiego poety, Gwynetha Lewisa, w języku walijskim i angielskim.

Przed budynkiem Wales Millennium Centre rozpościera się przestronny plac Roald Dahl Plass. Jego najbardziej charakterystycznym elementem jest wznosząca się na 21 metrów Wieża Wodna (ang. Water Tower).

Mermaid Quay - centrum gastronomiczne w dawnych dokach

Dawna część portu, położona bezpośrednio przy nabrzeżu, przekształcona została w obszar znany jako Mermaid Quaid (pol. Nadbrzeże Syrenki). XIX-wieczne biurowce i budynki przemysłowe zostały odrestaurowane, a obecnie mieszczą w nich restauracje, sklepy (w tym Tesco otwarte całą dobę) oraz inne lokale gastronomiczne. W cieplejsze dni mieszkańcy Cardiff tłumnie przybywają tu, aby odpocząć nad wodą.

Miłośnicy architektury portowej mogą podziwiać historyczne budynki, które zachowały swój autentyczny charakter.

Będąc na miejscu, warto zwrócić uwagę na:

• Dawny budynek Pilotage Office, w którym znajdowały się biura pilotów rzecznych. Obecnie działa tu restauracja Bill’s.
• Dawny budynek biurowy firmy Mount Stuart Dry Docks Co. Ltd., które obecnie mieści pub The Mount Stuart.
• Historyczne poczekalnie zlokalizowane na końcach molo, które obecnie przekształcone zostały w kawiarnie i lodziarnie.

W zachodniej części Mermaid Quay od 1995 roku działa Techniquest - interaktywne centrum naukowe, które oferuje eksponaty dla zarówno młodszych, jak i starszych odwiedzających. Wewnątrz mieści się również planetarium oraz sale kinowe z filmami naukowymi. Wstęp do centrum jest płatny.

Kościół Norweski (ang. Norwegian Church)

We wschodniej części zatoki wyróżnia się jeden z najbardziej charakterystycznych budynków dawnego portu - drewniany Kościół Norweski (ang. Norwegian Church). Ten biały budynek powstał w drugiej połowie XIX wieku z inicjatywy norweskich marynarzy, na gruncie ofiarowanym przez pobożnego 3. markiza Bute. Co ciekawe, początkowo świątynia znajdowała się w innym miejscu, dalej na północ, na obszarze znanym jako Atlantic Wharf. Po II wojnie światowej, gdy port w Cardiff stracił na znaczeniu, zmniejszyła się również populacja norweskich marynarzy i niewielki kościół został porzucony. Na szczęście w latach 80. poprzedniego wieku zdecydowano o odrestaurowaniu zaniedbanego budynku i przeniesieniu go do parku położonego po wschodniej stronie Zatoki Cardiff.

Obecnie wewnątrz kościoła mieści się kawiarnia oraz niewielkie centrum kulturalne (ang. Norwegian Church Arts Centre), które prezentuje prace mniej znanych artystów i organizuje targi rękodzieła artystycznego.

Rezerwat przyrody Cardiff Bay Wetlands Reserve

Na zachód od doków władze miejskie założyły rezerwat przyrody, który stał się schronieniem dla około 50 gatunków ptaków, w tym łabędzi, czapli, kaczek i pustułek. Rezerwat powstał w 2002 roku, kiedy Zatokę Cardiff oddzielono od Kanału Bristolskiego. Dawniej teren ten zajmowały przybrzeżne równiny błotne, które po izolacji zatoki przekształcono w mokradła i stawy.

Choć rezerwat jest stosunkowo mały i można go zwiedzić w kilkanaście minut, stanowi atrakcyjne miejsce dla miłośników przyrody. Wejście zlokalizowane jest obok parkingu luksusowego hotelu voco St David's Cardiff. Miejsce to jest popularne wśród obserwatorów ptaków, którzy zabierają ze sobą lornetki.

Podążając ścieżką dotrzemy w końcu do drewnianego mostku, z którego można podziwiać zacumowane łodzie oraz ptactwo wodne. Po drodze miniemy większy staw, położony po północnej stronie drogi,gdzie przy odrobinie szczęścia możemy zaobserwować łabędzie lub inne ptaki. W stawie żyją też inne gatunki, takie jak żaby i ważki.

Atrakcje Cardiff poza centrum miasta

Jeśli zostajemy w Cardiff na dłużej lub mamy dobrze rozplanowany dzień, warto rozważyć odwiedzenie jednej z atrakcji położonych nieco dalej od centrum miasta.

Narodowe Muzeum Historyczne - St Fagans National Museum of History

Muzeum Historyczne St Fagans, położone na zachód od centrum Cardiff, jest jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc w Walii. Termin "muzeum" nie oddaje w pełni charakteru tego miejsca – bardziej trafne jest określenia skansen.

Pierwszym budynkiem wchodzącym w skład kompleksu był XVI-wieczny zamek St Fagan (St Fagan Castle) z zachowanymi śladowo otaczającymi go średniowiecznymi fortyfikacjami. Placówkę założono w 1948 roku, po tym jak właściciel zamku, hrabia Windsor-Clives, przekazał prawa do nieruchomości Narodowemu Muzeum Walii. W 1977 roku, zamek St Fagan uzyskał status zabytku I klasy.

Kolejnym etapem rozwoju muzeum było sprowadzanie budynków z różnych regionów i z różnych epok (XV-XVIII wiek), które finalnie utworzyły dzisiejszy skansen. Pierwszy budynek przybył 1951 roku, a ostatnie zaledwie kilka lat temu. Niedawno władze muzeum zmieniły strategię rozbudowy placówki, rozpoczynając rekonstrukcję budynków z epoki żelaza, znalezionych w stanowisku archeologicznym Bryn Eryr na wyspie Anglesey.

Aktualnie na terenie skansenu znajduje się ponad 50 budynków, z których wiele posiada status zabytku II klasy. Wśród nich dominują tradycyjne domy i pracownie wiejskie, w których przez stulecia toczyło się zwyczajne życie Walijczyków, ale można też zobaczyć średniowieczny kościół czy wiktoriańską szkołę. Na terenie skansenu powstał również budynek główny z wystawą historyczną o życiu Walijczyków na przełomie wieków, sklepem oraz kawiarnią. W 2018 roku otworzono nowe centrum rzemieślnictwa i wytwórstwa o nazwie Gweithdy.

Dodatkowo, muzeum funkcjonuje jako żywa farma, gdzie można spotkać różne zwierzęta, takie jak krowy, świnie, kury czy kaczki.

Z centrum Cardiff można dojechać tu autobusem (od przystanku czekał na nas będzie jeszcze krótki spacer). Alternatywą może być skorzystanie z taksówki.

Zamek Castell Coch

Położony niecałe 10 kilometrów na północ od centrum miasta zamek Castell Coch (pol. Czerwony Zamek) jest kolejnym przykładem kunsztu architekta Williama Burgesa. Zamienił on pozostałości po XIII-wiecznej średniowiecznej twierdzy w wiktoriańską rezydencję w stylu neogotyckim. Mimo że z zewnątrz Castell Coch przypomina typowy średniowieczny brytyjski zamek, to jego prawdziwe piękno ukazuje się we wnętrzach. Wyrafinowane pomieszczenia mieszkalne 3. markiza Bute oraz jego małżonki przez wielu są bardziej cenione niż wnętrza Zamku Cardiff.

Budowę zamku rozpoczęto w 1875 roku. Szkielet budowli ukończono po czterech latach, ale po śmierci Burgesa w 1881 roku, prace nadzorował William Frame. Zamek był ostatecznie gotowy w 1891 roku.

Do największych atrakcji zamku należą:

• bogato zdobiona sypialnia markizy Bute oraz salon z motywami z bajek Ezopa,
• sala bankietowa,
• kaplica z oryginalnymi witrażami,
• niewielkie lochy, z których część powstała już w okresie średniowiecza.

Do bram zamku dostaniemy się kombinacją komunikacji miejskiej i spaceru. Możemy skorzystać na przykład z autobusu, który rusza spod Zamku w Cardiff i dojeżdża do ulicy Bute (ang. Bute Street), skąd w miej niż 20 minut dojdziemy pieszo do Castle Coch.

Cardiff - wskazówki i informacje praktyczne

Ile czasu zaplanować na zwiedzanie Cardiff?

Cardiff należy do miast, które możemy zwiedzić nawet w trakcie jednodniowego wypadu - np. z pobliskiego Bristolu (około 40 minut pociągiem) czy Londynu (około 2 godziny pociągiem). W trakcie tak krótkiej wizyty przyjdzie nam jednak ograniczyć się do najważniejszych atrakcji. Dla lepszego poznania miasta, w tym zabytków położonych nieco dalej od centrum, warto przeznaczyć na zwiedzanie 2 do 3 dni.

Komunikacja miejska w Cardiff

Jeśli zamiast dłuższych spacerów wolimy poruszać się komunikacją miejską, wystarczy skorzystać z autobusów obsługiwanych przez Cardiff Bus.

Po mieście kursuje kilkanaście linii. Ich dokładną listę oraz rozkłady znajdziemy pod tym adresem. Trasę dopasowaną pod turystów ma linia numer 1. Kursuje ona wokół centralnej części stolicy Walii, poruszając się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Aby ułatwić podróżowanie po Cardiff, możesz skorzystać z aplikacji Google Maps, która pomoże wybrać odpowiednią linię i wskaże najbliższe przystanki.

Wielu przystankom towarzyszą elektroniczne tablice informacyjne, które pokazują godziny przyjazdu kolejnych autobusów oraz ewentualne opóźnienia. Pamiętaj, że niektóre z przystanków obsługiwane są jedynie na żądanie. Aby zasygnalizować kierowcy chęć zatrzymania się na takim przystanku, wcisnij guzik "Stop" odpowiednio wcześniej.

Jeśli planujesz podróż poza granice Cardiff, polecamy stronę traveline.cymru, na której znajdziesz informacje o walijskiej komunikacji międzymiastowej.

Aquabus - krótkie rejsy po rzece Taff

Ciekawym sposobem na poruszanie się po Cardiff może być skorzystanie z usług jednej z firm oferujących krótkie przeprawy wodne - np. firmy Aquabus. Ich statki kursują codziennie, o ile warunki pogodowe na to pozwalają. Podróż zaczyna się w okolicach przystani przy Mermaid Quay i kończy nieopodal Cardiff Bridge (położenie przystani: 51.481585, -3.185702, tuż obok Zamku Cardiff).

Szczegółowe informacje oraz godziny kursowania można znaleźć na oficjalnej stronie Aquabus. Trasę od Mermaid Quay do okolic Zamku Cardiff obsługuje również firma Cardiff Boat.

Rowery miejskie

Jeśli chcesz zwiedzać Cardiff na dwóch kółkach, możesz skorzystać z miejskich rowerów oferowanych przez nextbike. Stacje są porozrzucane są dość równomiernie najbardziej turystycznych rejonach miasta, w tym w pobliżu katedry Llandaff oraz Zatoki Cardiff.

Przed pierwszym wypożyczeniem roweru konieczna jest rejestracja. Wszystkie potrzebne informacje można znaleźć na tej stronie. Wypożyczenie roweru kosztuje 1£ za każde 20 minut. Maksymalna kwota możliwa do pobrania z konta w ciągu dnia to 10£.

Chcąc sprawdzić dokładną lokalizację stacji oraz dostępność rowerów, odwiedź tę stronę.

Kiedy najlepiej odwiedzić Cardiff?

Najlepszy czas na zwiedzanie Cardiff przypada na miesiące od maja do września, kiedy mamy największe szanse na słoneczną pogodę. W letnich miesiącach Zatoka Cardiff tętni życiem, a liczne knajpki i restauracje przyciągają mieszkańców oraz turystów.

W pozostałe miesiące pogoda potrafi być kapryśna, a od listopada do lutego może być naprawdę zimno i wietrznie. Jeśli odwiedzimy stolicę Walii w okresie przedświątecznym, trafimy na targ bożonarodzeniowy, który organizowany jest od połowy listopada do 23 grudnia

Stoiska targowe rozstawione są na uliczkach otaczających Kościół św. Jana (ang. St John the Baptist Church). Oprócz lokalnych produktów rzemieślniczych, słodyczy i grzanego wina, niektóre stoiska oferują dania kuchni europejskich, takie jak niemieckie kiełbaski.

Więcej o targach bożonarodzeniowych w Cardiff można przeczytać na tej stronie.