Brześć - zwiedzanie, atrakcje i informacje praktyczne

Brześć (dawniej nazywany Brześć nad Bugiem lub Brześć Litewski) to przygraniczne miasto, które przez lata rozwijało się w cieniu wielkiej twierdzy. Dziś, po otwarciu strefy bezwizowej, władze robią wiele aby zainteresować Brześciem turystów z Polski. Co zatem można zobaczyć za naszą wschodnią granicą?

Brześć - zwiedzanie

Większość zabytków położona jest w centrum miasta w okolicy głównego deptaka czyli ulicy Sowieckiej. Odrębny kompleks odwiedzany przez turystów czyli twierdza brzeska leży na wschodzie.

Co warto zobaczyć w Brześciu? Największe atrakcje oraz zabytki

Dworzec Brześć Centralny

Dworzec powstał w XIX wieku. W latach powojennych przeszedł gruntowną przebudową. Jej efektem jest monumentalny "pałac" pełen komunistycznych symboli. Trzeba jednak przyznać, że po odnowieniu budynek zaskakuje blichtrem i przepychem (nieco gorzej z funkcjonalnością: pociągi odjeżdżają z dwóch różnych stron tzw. warszawskiej i moskiewskiej).

Cerkiew Bracka

(Свята-Мікалаеўская брацкая царква, Vulica Saveckaja 10)

Jedna z najpiękniejszych świątyń miasta z fantazyjnymi kopułami i wieżami. Wybudowana została na początku XX wieku, a po II wojnie światowej władze sowieckie umieściły tu archiwum. Dziś znów jest miejscem modlitw.

"Koci pomnik"

Najciekawszy naszym zdaniem pomnik w Brześciu znajduje się na skrzyżowaniu ulic Sowieckiej i Puszkina (vul. Puškinskaja). Nietypowa rzeźba przedstawia trzy koty na fantastycznym budynku. Wprawdzie jej oficjalna nazwa to "Stare miasto" (autorem jest lokalny twórca Ruslan Usmanov), ale mieszkańcy mówią nań "Zakochane koty". Tradycją stało się głaskania leżącego na dole zwierzęcia. Co ciekawe pomnik powstał z przyczyn prozaicznych - trzeba było zamaskować wylot rury wentylacyjnej.

Ulica Sowiecka (Vulica Saveckaja) i zapalanie lamp gazowych

Najważniejszy deptak miasta. Tutaj znajdują się najlepsze sklepy i najchętniej odwiedzane restauracje. To właśnie na Sowieckiej będziemy mogli zakupić pamiątki lub spróbować specjałów kuchni białoruskiej. Na ostatnim odcinku deptaka (od numer 97 wzwyż) ustawiono dwa rzędy lamp gazowych. Każdego wieczora są one zapalane przez miejskiego latarnika, wydarzenie to zawsze przyciąga turystów. Godzina zapalania lamp jest zmienna i uzależniona od pory roku. Aby nie spóźnić się na pokaz sprawdźmy wcześniej czas - wskazuje go specjalny zegar umieszczony na końcu ulicy (Указатель времени зажжения фонарей).

Sowiecką ozdobiono szeregiem dziwacznych, ale ciekawych pomników odnoszących się do lokalnych legend. Wyjątkiem jest monumentalna rzeźba Tysiąclecia (Памятник Тысячелетия Бреста) upamiętniająca historię Brześcia. Na jej szczycie zobaczymy Michała Archanioła, a poniżej autora latopisu nowogródzkiego, księcia Włodzimierza, księcia Witolda, Mikołaja Radziwiłła Czarnego, kobietę w stroju ludowym i żołnierza obrońcę twierdzy.

Polskie ślady w Brześciu

Polacy przejęli miasto zniszczone podczas pierwszej wojny światowej. Podjęto próbę stworzenia spójnej i przemyślanej zabudowy czego ślady możemy znaleźć tu do dziś. Zwróćmy uwagę na:

• Ulica Levanevskogo - Na południe od współczesnego parku 1 Maja powstała jedna z polskich kolonii urzędniczych. Do dziś zachowało się kilka ciekawych rezydencji nawiązujących do idei "polskiego dworu". Za powstanie tych budowli odpowiadał architekt Julian Lisiecki.

• Zabudowa placu Lenina (Плошча Леніна) - Trzy monumentalne budowle zamykające zachodnią pierzeję placu powstały w okresie polskich rządów. Są to: Narodowy Bank Republiki Białorusi (dawniej Bank Polski), budynek Regionalnego Komitetu Wykonawczego (niegdyś działał tu Urząd Wojewódzki) oraz Szpital Miejski. Komitet i Szpital rozdziela pomnik Lenina - wódz rewolucji wskazuje ręką kierunek działania. Niefortunny układ rzeźby sprawił, że Lenin pokazuje na pobliski kościół Podwyższenia Krzyża Świętego. Świątynia powstała w XIX wieku, na jej ścianach znajdziemy kilka tablic w języku polskim. Wewnątrz przechowywany jest cudowny obraz Matki Boskiej Ocalenia. Na dziedzińcu przed kościołem znajduje się współczesny pomnik papieża św. Jana Pawła II.

• Cmentarz katolicki tzw. "polski" (Каталіцкія могілкі, vul. Puškinskaja 100) - Cmentarz zaprojektowany w połowie XIX wieku miał służyć katolickiej i unickiej ludności miasta. Siłą rzeczy większość pochowany stanowili Polacy. Nekropolia zdewastowany przez Niemców została po wojnie zamknięta. Na całe szczęście przetrwało wiele zabytkowych nagrobków m.in. żołnierzy polskich czy rodziny Niemcewiczów (południowo-wschodni róg cmentarza). Niestety władze miasta w ramach "sprzątania" zabytku wycięły sporą część drzew.

• Inne - Na początku prospektu Mickiewicza możemy zobaczyć popiersie naszego narodowego wieszcza (vulica Mickeviča 2). Na ścianie niektórych domów w centrum (m.in. przy Sowieckiej) przetrwały wyeksponowane polskie napisy.

Twierdza Brzeska (Brestskaya Krepost')

Po upadku powstania listopadowego car zdecydował o budowie sieci twierdz, które miały pomóc stłumić kolejny polski zryw niepodległościowy. Jednym ze zrealizowanych projektów była właśnie twierdza brzeska. Cytadela powstała na wyspie, na miejscu średniowiecznego grodu, a nowe miasto wytyczono niemal od podstaw. Całość była gotowa już w latach czterdziestych, ale cały czas dobudowywano kolejne forty. Część z nich została zniszczona w czasie I wojny światowej.

Ponoć w okresie międzywojennym Polacy testowali tu broń biologiczną. W roku 1939 Wojsko Polskie podjęło próbę obrony umocnień przed Niemcami. Polacy bronili się od 14 do 22 września skutecznie odpierając szturmy nazistów, a potem sowietów. W 1941 roku doszło tu do drugiej wielkiej bitwy: wojska radzieckie stawiały kilkudniowy, chaotyczny opór armii niemieckiej. Dziś to drugie starcie jest bardzo silnie akcentowane, o walkach żołnierzy polskich nie dowiemy się zbyt wiele. Co warto zobaczyć na terenie twierdzy:

Największe atrakcje Twierdzy Brzeskiej:

• Cytadela - Na teren twierdzy najlepiej wejść od strony miasta przez bramę Gwiazdę (nazwa pochodzi od jej kształtu). Z głośników możemy usłyszeć komunikat o napaści Niemiec na ZSRR, odgłos nadlatujących samolotów i pieśń "Święta wojna". Idąc naprzód dostaniemy się na główny plac dawnej cytadeli. W oczy rzuca się olbrzymi monument z twarzą żołnierza zatytułowany "Męstwo", obok niego iglica w formie bagnetu. U stóp tego założenia wartę pełni białoruska młodzież. Biała cerkiew z tyłu to odbudowany sobór św. Mikołaja czyli dawna cerkiew garnizonowa. Po lewej stronie rzeźba czołgającego się żołnierza zatytułowana "Pragnienie".

• Fortyfikacje - W najlepszym stanie zachowała się południowa część twierdzy. Nad Muchawcem zobaczymy dwie bramy: Terespolską i pełną śladów po pociskach Chełmską. Na terenie dawnych umocnień działają różne placówki muzealne. Są to: Muzeum Twierdzy Brzeskiej (północna część umocnień - wystawa historyczna, z malutką wystawą o okresie polskim), Muzeum Wojny (uznawane za jedno z najnowocześniejszych muzeów na Białorusi) i Muzeum Sztuki (pomiędzy Bramą Chełmską, a Terespolską). Pozostałe forty rozsiane są po terenie całego miasta.

• Cmentarz Garnizonowy (Гарнизонное кладбище) - Na północ od Cytadeli (można dotrzeć tam wychodząc przez Bramę Północną) zlokalizowano nekropolię, w której spoczęli polscy i radzieccy żołnierze pełniący swą służbę na terenie twierdzy.

• Muzeum Archeologiczne (Бярэсце) - Na południe od twierdzy (za bramą Chełmską) mieści się jedna z ciekawszych placówek muzealnych w mieście. Na dużej, zadaszonej powierzchni odkryto pozostałości drewnianych domów, z których niegdyś składał się średniowieczny Brześć. Ekspozycja to wynika prac archeologicznych przeprowadzonych w drugiej poł. XX wieku (drewno zakonserwowano nowatorskimi metodami).

• Ruiny klasztoru bernardynek - Resztki dawnego katolickiego klasztoru znajdziemy w południowej części twierdzy. Dawniej pozostałości budowli były zarośnięte i nie prezentowały się zbyt efektownie. Ponoć władze Białorusi chcą zbudować tu nowoczesny hotel. Po przeciwnej stronie mieszczą się dwa nowe prawosławne klasztory.

Muzeum Kolejnictwa w Brześciu (Музей чыгуначнай тэхнікі)

Całkiem niedaleko Twierdzy Brzeskiej działa skansen z zabytkowymi lokomotywami oraz samochodami osobowymi. Kolekcja jest naprawdę okazała - do części pojazdów można wejść, a w niektórych przygotowano wystawy.

Muchawiec (Мухавец)

Rozlewiska Muchawca to jedno z piękniejszych miejsc w Brześciu. Wzdłuż rzeki ciągnie się odnowiona promenada, a po Muchawcu pływają statki wycieczkowe - ich przystań znajdziemy przy Uz’biarežnaja F. Skaryny 8.

Sobór Zmartwychwstania Pańskiego

(Свята-Васкрасенскі сабор, vulica Maskoŭskaja 271)

Niewiele przewodników wspomina o tej nowoczesnej budowli, a jest to jedna z największych cerkwi na całej Białorusi. Katedrę wzniesiono na planie krzyża greckiego z umieszczoną na zachodzie dzwonnicą pełniącą funkcję bramy. Cerkiew składa się z części dolnej i górnej.

Inne

Zarówno w centrum miasta, jak i na jego obrzeżach warto jeszcze zwrócić uwagę na kilka obiektów:

• Sobór św. Symeona (Свято-Симеоновский кафедральный собор, vulica Karl Marx 84) - Najstarsza z brzeskich cerkwi położona jest niedaleko od ścisłego centrum miasta. XIX-wieczna świątynia z zielonymi kopułami prezentuje styl dość typowy dla budownictwa cerkiewnego z tego okresu.

• Cmentarz Tyszyński (Трышынскія могілкі, vul. Maskoŭskaja 176) - Nekropolia na terenie dawnej wsi Tryszyn stała się najważniejszym cmentarzem miasta w latach powojennych. Najstarsze nagrobki pochodzą jeszcze z XIX wieku. Wśród pochowanych są również przedstawiciele mniejszości polskiej.

• Sztuka uliczna - Być może Białoruś nie kojarzy się nam specjalnie z muralami, ale kilka tego rodzaju malowideł znajdziemy na murach jego budynków. Warto zwrócić uwagę na "socjalistyczne: murale przy ulicy Maskoŭskaja (skrzyżowanie z Pijanerskaja).

• Muzea - W mieście działa również kilka ciekawych placówek muzealnych. Poza tymi wymienionymi w dziale Twierdza brzeska, warto wspomnieć jeszcze o: Muzeum Kolejnictwa (Музей чыгуначнай тэхнікі, praspekt Mašerava 2), Muzeum Krajoznawczym (Краязнаўчы музей, Karola Marksa 60), Muzeum Historii Miasta (Музей истории города, Ulitsa Levanevskogo 3) i Palmiarnia (Зимний сад, Ulitsa Mitskevicha 28/1).

Brześć - informacje praktyczne

• Po Brześciu podróżować możemy autobusami, marszrutkami lub trolejbusami. Większość obiektów położona jest blisko siebie (odległość od twierdzy do centrum to około 2,5 kilometra) nie ma więc potrzeby jeździć komunikacja miejską.
• Większość tutejszych punktów informacji turystycznej to zakamuflowane biura podróży. Mimo ich dość komercyjnego charakteru możemy spróbować uzyskać odpowiedź na nurtujące nas pytania - obsługa nie powinna nam odmówić.
• W zabytkowych cerkwiach Brześcia obowiązuje zakaz robienia zdjęć. Wymaga się również od kobiet nakrywania głów podczas wchodzenia do świątyni.
• Dawniej dworzec autobusowy znajdował się za tutejszym browarem nieco dalej od centrum. Już jakiś czas temu został jednak przeniesiony w okolice dworca kolejowego do nowoczesnego budynku z elektronicznymi tablicami i systemem zapowiedzi. Tutaj możemy również kupić bilety i zasięgnąć informacji. Dworzec mieści się przy vulica Ardžanikidze 12.