British Museum (Muzeum Brytyjskie) w Londynie - kolekcja, zwiedzanie oraz informacje praktyczne

Muzeum Brytyjskie (ang. British Museum) może pochwalić się jedną z największych kolekcji muzealnych na świecie. Liczące około 8 milionów eksponatów zbiory są odzwierciedleniem potęgi Imperium Brytyjskiego, które dzięki swoim koloniom i dostępie do niemal nieograniczonych środków finansowych miało możliwość gromadzenia największych światowych skarbów.

Celem Muzeum Brytyjskiego jest dokumentacja dziejów ludzkości od jej początków aż do dnia dzisiejszego. Muzeum od momentu swojego otwarcia w XVIII wieku dostępne jest dla odwiedzających za darmo.

Historia

Za pierwszego patrona Muzeum Brytyjskiego uważa się urodzonego w irlandzkim Ulsterze lekarza Sir Hansa Sloane’a, który w pierwszej połowie XVIII wieku zasłynął jako podróżnik, kolekcjoner i człowiek wielu zainteresowań.

Sloane, uznawany przez Brytyjczyków za odkrywcę mlecznej czekolady, w ciągu całego życia zebrał ponad 70 000 artefaktów. Jego zbiory były bardzo różnorodne - od roślin, minerałów i kamieni, przez stare księgi i manuskrypty, aż po monety i druki.

Urodzony w 1660 roku Sloane zdawał sobie doskonale sprawę, że po jego śmierci cała pieczołowicie zbierana kolekcja może zostać podzielona i rozprzedana. Kolekcjoner wyszedł temu naprzeciw i zaproponował królowi Jerzemu II okazjonalną kwotę za wykup całej kolekcji, która miała by obowiązywać od dnia jego śmierci.

Sloane zmarł 11 stycznia 1953 roku w wieku 93 lat, a 7 czerwca tego samego roku brytyjski parlament wydał zgodę na zapłacenie 20 000 funtów, które zgodnie z wolą zmarłego trafiły do jego spadkobierców. Następstwem zakupu kolekcji było założenie Muzeum Brytyjskiego (ang. British Museum), które otworzono dla publiczności 15 stycznia 1759 roku.

W 1757 roku król Jerzy II przekazał do nowoutworzonej placówki zbiory ze Starej Biblioteki Królewskiej, które obecnie znajdują się pod patronatem Biblioteki Brytyjskiej (ang. British Library). Warto w tym miejscu wspomnieć, że w budynku Biblioteki Brytyjskiej przygotowano darmową wystawę z ważnymi księgami, manuskryptami, listami oraz innymi obiektami związanymi z drukiem.

Duża część eksponatów z kolekcji Hansa Sloane’a należała do działu historii naturalnej. W drugiej połowie XIX wieku biolog Richard Owen doprowadził do utworzenia niezależnego Muzeum Historii Naturalnej, gdzie przeniesiono eksponaty z tej działki. Rozwiązanie to okazało się zbawienne dla obu placówek: w British Museum zwolniło się miejsce dla eksponatów związanych z historią ludzkości, a w Muzeum Historii Naturalnej wystawiono znaleziska, które dawniej zalegały w magazynach.

Więcej: Muzeum Historii Naturalnej w Londynie - zwiedzanie, kolekcja oraz informacje praktyczne

W XIX wieku kolekcja muzeum rozrastała się z wielkim rozmachem. Nie powinno być to jednak zaskoczeniem, w końcu Imperium Brytyjskie mogło bez przeszkód wykorzystywać i eksplorować swoje kolonie oraz terytoria zależne. Do dziś toczą się dyskusje, czy zebrane w ten sposób eksponaty nie powinny wrócić do miejsc, z których je zabrano.

XX wiek to dalszy rozwój kolekcji, ale już na rynkowych i bardziej sprawiedliwych zasadach.

Budynek muzeum

Początkowo Muzeum Brytyjskie mieściło się rezydencji Montagu House, która już po kilkudziesięciu latach stała się niewystarczalna jak na potrzeby tak ambitnej placówki. Już na początku XIX wieku władze muzeum zdecydowały o budowie nowego gmachu z prawdziwego zdarzenia.

Do przygotowania projektu zaproszono architekta Roberta Smirke'a, który dał się poznać jako jeden z pionierów greckiego neoklasycyzmu. Smirke zlecenie otrzymał w 1820 roku i trzy lata później zakończył pracę nad projektem. Nowy gmach miał mieć kształt czworoboku z otwartym wewnętrznym dziedzińcem. Najbardziej reprezentacyjną częścią budynku jest południowa fasada w formie portyku wzorowanego na greckich świątyniach. Na portyk składają się 44 jońskie kolumny o wysokości 14 metrów. Zewnętrzną fasadę budowli pokryto charakterystycznym kamieniem portlandzkim. W trakcie prac nad nową siedzibą zburzono Montagu House. Budowa nowego gmachu muzeum zakończyła się w 1852 roku.

W projekcie Smirke’a wewnętrzny dziedziniec, nazywany Wielkim Dziedzińcem (ang. Great Court), miał pełnić funkcje ogrodu. Oryginalne założenie projektanta przetrwało zaledwie 2 lata. W 1854 roku rozpoczęto budowę okrągłego budynku na środku dziedzińca, który od 1857 roku pełnił funkcje czytelni oraz biblioteki.

Na początku XX wieku budynek muzeum powiększono dodając nowe galerie. Ostatnia większa przebudowa kompleksu muzealnego odbyła się całkiem niedawno. W grudniu 2000 roku zakończono prace nad pokryciem wewnętrznego dziedzińca szklanym dachem, w efekcie czego powstał największy kryty plac w Europie.

Kolekcja, dzieła sztuki i zbiory

W zbiorach Muzeum Brytyjskiego znajduje się około 8 milionów obiektów, z których tylko część wystawiona jest na widok publiczny. Zbiory muzeum pogrupowano dwutorowo: najpierw kluczem geograficznym po kontynentach lub krainach, a następnie chronologicznie lub po raz kolejny geograficznie (np. względem kraju).

Na parterze dominują eksponaty starożytne, w tym fragmenty bram czy świątyń. Wyższe piętra to czasy nowożytne oraz pojedyncze sale starożytne. W sporym uproszczeniu można powiedzieć, że dolną część zajmują większe obiekty, a w górnych salach wystawiono setki czy nawet tysiące mniejszych eksponatów.

Wyjątkiem jest galeria na parterze, w której wystawiono eksponaty należące do barona Ferdynanda Rothschilda. Wśród kilkuset artefaktów warto zwrócić uwagę na bogato zdobiony relikwiarz z końca XIV wieku, we wnętrzu którego według tradycji znajduje się cierń z korony cierniowej.

Dokładny rozkład galerii i sal możemy znaleźć na oficjalnej stronie muzeum tutaj.

Kilka milionów eksponatów skatalogowano, opisano i opublikowano na stronie internetowej dostępnej pod tym adresem.

Uwaga! Wybierając się do Muzeum Brytyjskiego nie mamy gwarancji, że na pewno uda się nam zobaczyć konkretną salę lub eksponat. Dokładną listę niedostępnych sal (lub otwartych w skróconych godzinach) możemy sprawdzić na tej stronie.

Krótka charakterystyka kolekcji

Azja

W salach poświęconym Azji zobaczymy m.in.: porcelanę oraz ceramikę z Chin, wysokie statuy bóstw z południowej Azji czy samurajską zbroję z Japonii.

Bliski Wschód

Wśród odwiedzających szczególną uwagę zyskują zbiory z terenów Bliskiego Wschodu, w tym z Asyrii, Mezopotamii czy z krajów świata arabskiego. Pośród eksponatów zobaczymy m.in.: rzeźby zdobiące asyryjskie świątynie i bramy do asyryjskich pałaców, rzeźbione panele kamienne z pałacu w mieście Nimrud czy znaleziska grobowe z Mezopotamii.

Europa

Sale w części europejskiej podzielono chronologicznie. W przeciwieństwie do kolekcji starożytnych nie znajdziemy tu wielkich i majestatycznych obiektów, a bardziej pojedyncze znaleziska codziennego użytku wykorzystywane w trakcie obrzędów sakralnych lub w prywatnym życiu.

Za logiczny początek kolekcji możemy uznać dwie sale poświęcone Brytanii w czasach starożytnych. Jedna skupia się na stosunkach ówczesnych wyspiarzy ze starożytnymi imperiami w czasach przed naszą erą. Tematem wiodącym w drugiej z sal jest podbicie Brytanii przez Rzymian. W drugiej z nich wystawiono najstarszą odnalezioną w Brytanii mozaikę przedstawiającą postać Jezusa Chrystusa.

Kolejne wystawy skupiają się na konkretnych okresach:

• okres bizantyjski i wczesne średniowiecze (od III do XI wieku), gdzie zobaczymy m.in. hełmy (w tym odnaleziony we wschodniej Anglii hełm z Sutton Hoo), naczynia czy wyroby ze srebra,
• średniowieczna Europa (XI-XV wiek) - w tej sali dominują obiekty sakralne (m.in. krzyże, laska biskupią, naczynia liturgiczne itp); w tej sali zobaczymy słynne szachy z Lewis, które wykonano w Norwegii z zębów wieloryba czy kłów morsów,
• XIV-XVIII wiek - w sali tej królują renesansowe wyroby (talerze, wazy, porcelana),
• XVIII-XIX wiek - kolekcja wyróżnia się dużą liczbą kobiecych dodatków,
• XIX wiek do dziś - niewielka sala z ceramiką oraz naczyniami.

W części europejskiej wystawiono również kolekcję zegarów, która skupia się na historii czasomierzy - od XVI-wiecznych mechanizmów po nowoczesne zegarki.

Starożytny Egipt

W kolekcji egipskiej wyróżniają się rzeźby, mumie oraz znaleziska grobowe, w tym 11 murali ściennych, które wydobyto z grobowca egipskiego urzędnika nazywanego Nebamunem.

Innym eksponatem najwyższej rangi jest Kamień z Rosetty. Ta bazaltowa płyta pokryta w całości wyrytym tekstem może nie zachwyć turystów poszukujących bardziej monumentalnych obiektów, ale warto zdawać sobie sprawę, że to dzięki niej udało się powiększyć wiedzą potrzebną do rozumienia egipskich hieroglifów.

Na kamieniu wyryto dekret z 27 marca 196 roku p.n.e., wydany na część pierwszej rocznicy panowania młodego faraona Ptolemeusza V. Jako, że Egipt w tym czasie znajdował się pod panowaniem władców wywodzących się z Grecji, to tekst wyryto zarówno w grece, jak i w języku egipskim (hieroglifami oraz pismem demotycznym). Analiza porównawcza trzech tekstów znacznie przybliżyła nas do zrozumienia egipskich zapisów.

Starożytna Grecja i Rzym

Muzeum Brytyjskie szczyci się tym, że posiada w swojej kolekcji ponad 100 000 obiektów pochodzących ze starożytnej Grecji i Rzymu (a także ich terytoriów zależnych jak cypryjskie państwa miasta).

Kolekcja rozciąga się od ery brązu (3000 lat p.n.e.) aż do czasów Konstantyna Wielkiego, pierwszego chrześcijańskiego cesarza rzymskiego (IV wiek). Wśród eksponatów dominują znaleziska greckie, które zajmują większość sal w tej części muzeum. Historii Rzymu poświęcono salę numer 70 na wyższych piętrach.

Niektóre z eksponatów wartych uwagi:

• zrekonstruowana fasada monumentu nagrobnego z IV wieku p.n.e., który odnaleziono w granicach antycznego miasta Licja (Azja Mniejsza, dzisiejsza Turcja),
• kolumna ze świątyni Artemidy z Efezu, która uznawana była za jeden z siedmiu cudów świata,
• greckie wazy z VI wieku p.n.e.,
• fragment posągu konia z Mauzoleum w Halikarnasie, które rownież znajdowało się na liście antycznych cudów świata,
• znaleziska ze słynnych pałaców na Krecie, które datowane są na szczyt kultury minojskiej.

W zbiorach Muzeum Brytyjskiego znajduje się również największa kolekcja rzeźb z ateńskiego Partenonu zaraz po Nowym Muzeum Akropolu w Atenach. Rzeźby przywiózł do Londynu na początku XIX wieku Thomas Bruce (znany jako Lord Elgin), który w tamtym czasie był ambasadorem w Konstantynopolu. Za zgodą przedstawicieli Imperium Osmańskiego (w tym czasie Grecja była okupowana) Brytyjczyk zabrał do domu około połowy z zachowanych rzeźb.

Wśród eksponatów zobaczymy m.in. rzeźbę Dionizosa z V wieku p.n.e. czy fragmenty płaskorzeźb.

Artefakty z ateńskiego Akropolu wzbudzają duże kontrowersje. Rząd grecki od lat 80. poprzedniego wieku walczy o zwrot wszystkich obiektów zabranych z Partenonu, podczas gdy władze Muzeum Brytyjskiego mają swoje argumenty za pozostawieniem tego unikalnego dziedzictwa w Londynie.

Kolekcja numizmatyczna

Muzeum może pochwalić się również kolekcją blisko miliona monet, banknotów i innych środków płatności oraz obiektów związanych z płatnościami. Na wystawie zobaczymy co prawda zaledwie promil całej kolekcji, ale sympatycy numizmatyki nie powinni ominąć tej części muzeum.

Zwiedzanie

Muzeum Brytyjskie jest jednym z najczęściej odwiedzanych muzeów świata i najliczniej odwiedzaną placówką kulturalną w całej Wielkiej Brytanii. Każdego roku bramy muzeum przekracza około 6 milionów gości.

Bez względu na porę roku próżno oczekiwać, że w środku będą pustki. Zimą będzie na pewno luźniej niż w lato, ale wciąż ilość osób przebywających w muzeum może przyprawić nas o zawrót głowy.

Gmach muzeum nie jest niestety obszerny na tyle, żeby w efektywny sposób rozładowywać tłumy; w XIX wieku nikt nie zakładał, że każdego dnia do środka będą chciały wejść tysiące osób. Efektem tego jest tłok, który potęgują liczne wycieczki z brytyjskich szkół.

Jeśli zależy nam na wygodniejszym zwiedzeniu to najlepiej pojawić się od razu na otwarcie i udać się do sal na parterze z największymi skarbami kolekcji. Inną ewentualnością jest przyjście chwilę przed zamknięciem, ale równie dobrze parter muzeum może być w tym czasie wciąż zatłoczony.

Podczas wejścia do muzeum przeprowadzana jest kontrola plecaków. Do muzeum nie wejdziemy z dużym bagażem - ani z walizką, ani dużym plecakiem turystycznym.

Darmowe wykłady tematyczne

Każdego dnia Muzeum Brytyjskie organizuje serie około 30-40 minutowych wykładów tematycznych o nazwie Eye-opener tours, które skupiają się na konkretnych sekcjach muzeum. Wśród tematów są m.in.: Japonia, starożytna Grecja, starożytny Egipt, starożytny Rzym, Brytania w czasach rzymskich, średniowieczna Europa i wiele, wiele więcej.

Wykłady są darmowe. Żeby wziąć udział wystarczy pojawić się o określonej godzinie w konkretnej sali.

Dokładną rozpiskę wykładów możemy znaleźć na tej stronie (kategoria Gallery talks & tours).

Oprócz stałych wykładów tematycznych muzeum organizuje również prezentacje (Lunchtime gallery talks) na najróżniejsze tematy, które prowadzą zaproszeni goście lub pracownicy muzeum. Prezentacje trwają 45 minut i odbywają się we wtorki, środy, piątki oraz soboty o 13:15. Zapowiedzi tematów znajdziemy na tej stronie.

Ile czasu poświęcić na zwiedzenie Muzeum Brytyjskiego?

Kolekcja Muzeum Brytyjskiego jest naprawdę obszerna. Naszym zdaniem turyści chcący na spokojnie zobaczyć większość eksponatów powinni zaplanować na miejscu przynajmniej 3 godziny.

W przypadku dłuższych odwiedzin Londynu możemy podzielić wizytę w muzeum na dwie części. Za pierwszym razem zwiedzimy parter, a za drugim kolekcje na wyższych piętrach, dzięki czemu nie zostaniemy przytłoczeni ilością eksponatów. Nie musimy rozdzielać wizyty na więcej niż jeden dzień - rano możemy odwiedzić galerie na parterze, potem spędzić kilka godzin zwiedzając Londyn, a w drugiej połowie dnia wrócić do muzeum i obejrzeć wyższe piętro.

Bilety

Wejście do muzeum jest darmowe. W przypadku wystaw czasowych nie ma reguły: część jest darmowa, a w przypadku pozostałych musimy zakupić dość drogi bilet (nawet około 10-15 GBP).

Aktualne wystawy czasowe możemy sprawdzić na tej stronie.

Godziny i dni otwarcia Muzeum Brytyjskiego

Galerie z eksponatami Muzeum Brytyjskiego czynne są codziennie od 10:00 do 17:30. Do budynku muzeum możemy wejść od 9:00 do 18:00.

Muzeum otwarte jest do godziny 20:30 w piątki (z wyjątkiem Wielkiego Piątku).

Muzeum jest nieczynne: 1 stycznia oraz 24, 25 i 26 grudnia.

Niektóre z sal dostępne są tylko w konkretne dni lub w skróconych godzinach. Dokładną rozpiskę można znaleźć tej stronie.

Wejścia do muzeum

Główne wejście do muzeum (przez neoklasyczny portyk) znajduje się od strony ulicy Great Russell Street. Wejście to wymaga przejścia 12 schodów. Po obu stronach schodów dostępne są samoobsługowe windy.

Drugie wejście (bez schodów) znajduje się po przeciwnej stronie od ulicy Montague Place.

Dojazd

Około 500-800 metrów od Muzeum Brytyjskiego znajdziemy cztery stacje metra (posortowane w kolejności od najmniejszej odległości):

• Tottenham Court Road (Central Line, Northern Line),
• Holborn (Central Line, Piccadilly Line).
• Russell Square ( Piccadilly line),
• Goodge Street (Northern Line),

Dokładny dojazd najprościej sprawdzić korzystając z map Google lub na oficjalnym plannerze podróży firmy TfL, który dostępny jest tutaj.

Dostęp dla osób z ograniczoną mobilnością

Muzeum dostosowane jest do potrzeb osób z ograniczoną mobilnością. Do najważniejszych galerii oraz wystaw można dostać się korzystając z jednej z wind. Toalety w muzeum także dostosowane są do potrzeb osób z ograniczoną mobilnością. Więcej informacji o dostępności (w języku angielskim) można znaleźć na tej stronie .

W trakcie tworzenia artykułu posiłkowaliśmy się materiałami dostępnymi na oficjalnej stronie muzeum www.britishmuseum.org.