Bawaria - zwiedzanie, komunikacja publiczna i informacje praktyczne

Położona w południowej części kraju Bawaria jest największym ze wszystkich niemieckich krajów związkowych. Region wśród wielu turystów kojarzony jest z pięknymi widokami (w części południowej) oraz z imponującymi przepychem pałacami i zamkami. Co bardziej złośliwi pierwsze skojarzenia mogą mieć jednak z pitym hektolitrami piwem, mężczyznami w dziwnych portkach oraz kiełbasą w każdej postaci.

Bawaria to także inne zabytki: historyczne ratusze, wieże czy wielowiekowe mosty, muzea z najważniejszymi dziełami sztuki oraz gdzieniegdzie średniowieczna zabudowa w formie muru pruskiego i zachowane historyczne układy miast.

Mimo dużej różnorodności w obrębie samej Bawarii, region ten różni się zdecydowanie od pozostałych niemieckich regionów, zwłaszcza od północnej części Niemiec. Sami Bawarczycy są dumni ze swojej odrębności; wszakże nawet po porażce w wojnie austriacko-pruskiej w 1866 roku zachowali znaczną część autonomii w ramach powstałej w kolejnych latach II Rzeszy.

Odrębność Bawarii można zaobserwować nie tylko w codziennym zachowaniu mieszkańców, ale przede wszystkim w trakcie świąt i dni wolnych od pracy, kiedy to bez względu na wiek czy status społeczny tysiące z nich zakładają lokalne stroje ludowe. W niektórych państwach i regionach Europy dawne stroje uznawane są dziś za co najmniej "obciachowe", ale Bawarczycy zdają się jakby przeczyć tej regule. Mężczyźni noszą skórzane spodnie z szelkami i długie skarpety - nazwa tych spodni w języku niemieckim to lederhosen. Kobiety zakładają specjalny strój, który czasami eksponuje aż za dużo ich kształtów, o nazwie dirndl.

Kraj związkowy Bawaria - dawne historyczne krainy i miasta warte odwiedzenia

W granice dzisiejszej kraju związkowego wchodzą trzy różne historyczne krainy: Bawaria, Frankonia oraz Szwabia.

Południowo-wschodnia część landu to historyczna Bawaria, która od średniowiecza była księstwem, a następnie elektoratem Świętego Cesarstwa Rzymskiego (nazywanego również I Rzeszą).

Najważniejszym bawarskim miastem jest Monachium, które od 1255 roku było siedzibą władców z rodu Wittelsbachów. Stolica Bawarii w szerokiej świadomości znana jest z drużyny piłkarskiej FC Bayern, ogrodów piwnych, festiwalu Oktoberfest oraz marki BMW. Nie każdy zdaje sobie jednak sprawę, że Monachium jest jedną z europejskich stolic kultury, gdzie w muzeach zobaczymy prace wielkich mistrzów oraz inne bogate zbiory kulturalne.

Innym z miast wartych polecenia w południowej Bawarii jest Ratyzbona. To historyczne miasto szczęśliwie nie podzieliło losu innych ośrodków zmiecionych z powierzchni ziemi przez Aliantów i wciąż zachwyca autentyczną średniowieczną zabudową. Ratyzbona była gospodarzem Sejmu Rzeszy i dziś podczas wycieczki z przewodnikiem możemy obejrzeć ratusz, w którym odbywały się zgromadzenia. Przez miasto przepływa Dunaj, a w centrum miasta zobaczymy XI-wieczny Kamienny Most, który był jedną z najważniejszych przepraw przez tę druga najdłuższą europejską rzekę.

Północna część kraju związkowego to historyczna Frankonia, będąca również jednym z księstw Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Na początku XIX wieku, czyli w czasach napoleońskich i w trakcie sekularyzacji, frankońskie miasta dołączono do nowopowstałego Królestwa Bawarii.

Dzisiejsza Frankonia podzielona jest na trzy okręgi administracyjne (nazywane w Niemczech rejencjami):

• Górna Frankonia, która słynie z największego zagęszczenia browarów na świecie. W zachowanym średniowiecznym i barokowym Bambergu poczujemy się niczym w otwartym muzeum architektury, a po zwiedzaniu spróbujemy unikalnego dymionego piwa. W Bayreuth odwiedzimy wpisane na listę światowych rekordów Guinnessa Muzeum Piwa w dawnym browarze Maisel i zobaczymy barokową Operę Margrabiów, jeden z najlepiej zachowanych drewnianych obiektów tego typu na świecie.

• Środkowa Frankonia - okręg kojarzony przede wszystkim z Norymbergą, która w średniowieczu była jednym z najważniejszych niemieckim wolnych miast, a w latach 30. poprzedniego wieku stała się twierdzą hitlerowskich Niemiec, gdzie swoje coroczne zjazdy organizowała rządząca partia.

• Dolna Frankonia - ostatnim rodzynkiem jest Dolna Frankonia, której największe miasto Würzburg wyróżnia się tym, że... tutejsi mieszkańcy preferują wino nad piwem, a niemal w samym centrum rozciągają się winnice tarasowe. Przy okazji Würzburg słynie z dawnej biskupiej rezydencji, którą największym sufitowym freskiem świata ozdobił Giovanni Battista Tiepolo.

Trzecią składową dzisiejszej Bawarii jest część obszaru, który zajmowało średniowieczne księstwo Szwabii i znajduje się w południowo-zachodniej części landu. Większa część historycznej Szwabii znalazła się w granicach landu Badenii-Wirtembergii.

Nie każdy zdaje sobie sprawę, że najbardziej znany zamek świata, Zamek Neuschwanstein, leży jeszcze w granicach Szwabii. Znajduje się on tuż obok urokliwego miasta Füssen, które w średniowieczu było wiodącym eksporterem wiolonczel i lutni.

Największe miasto Szwabii, Augsburg, swoim wyglądem nie zachwyca. Posiada jednak dużo wartych polecenia atrakcji, takich jak m.in.: Złota Sala w ratuszu, najstarsze nieprzerwanie działające osiedle socjalne świata (Fuggerei) czy olbrzymia synagoga (niem. Augsburger Synagoge) z początku XX wieku.

Augsburg był siedzibą jednego z najbogatszych rodów w historii Europy, rodu Fuggerów, i do dziś w mieście zobaczymy pamiątki z nimi związane.

Na obszarze Szwabii leży również miasteczko Memmingen, przy którym znajduje się lotnisko tanich linii, oraz położone na wyspie na jeziorze Bodeńskim miasto Lindau.

Podróżowanie po Bawarii

Komunikacja publiczna w Bawarii jest nowoczesna i solidna, chociaż mimo obiegowej opinii zdarzają się również opóźnienia i inne przyziemne problemy. Na pewno też komunikacja nie należy do tanich, ale tu obowiązuje jedna zasada - najlepiej nie jeździć w pojedynkę. Dzienne bilety grupowe dla dwóch i więcej osób kosztują tylko trochę więcej niż bilety dla jednej osoby. Oznacza to, że czym większa grupa (z reguły do maksymalnie 5 lub 6 osób), tym mniejszy wydatek dla pojedynczej osoby.

Komunikacja miejska

W dwóch największych miastach Bawarii - Monachium i Norymberdze - działa metro (U-Bahn), które częściowo może funkcjonować również na powierzchni. W mniejszych miastach kursują autobusy i czasami także tramwaje. Do dalszych zakamarków największych miast dojedziemy szybką koleją podmiejską (S-Bahn).

Nie ma tu oczywiście reguły, ale w autobusach często zakupimy bilet u kierowcy (może być droższy niż w kiosku). Na przystankach tramwajowych i przed stacjami metra stoją automaty biletowe, w których zapłacimy również kartą płatniczą.

Pojedyncze przejazdy potrafią być dość drogie - nawet do 3€ za jedną podróż! Jeśli musimy przemieścić się tylko kawałek warto rozejrzeć się za popularnymi biletami umożliwiającymi przejazd do 4 stacji, które są znacznie tańsze. Gdy chcemy podróżować częściej powinniśmy sprawdzić ofertę biletów czasowych - na przykład dziennych - lub dostępne zestawy biletowe (np. 10 biletów w paczce).

W przypadku podróży w 2 lub więcej osób (plus dzieci) warto sprawdzić dostępność biletów grupowych. W Norymberdze występuje bilet TagesTicketPlus, dostępny dla dwóch osób dorosłych i maksymalnie 4 dzieci poniżej 18. roku życia. Dużą lepszą opcję znajdziemy z kolei w Monachium, gdzie grupowy bilet czasowy może być wykorzystywany aż przez 5 dorosłych! W każdym mieście obowiązują inne zasady i warto przed przyjazdem zajrzeć na oficjalną stronę miejskiego przewoźnika.

Jeśli zakupiliśmy bilet dzienny Bayern-Ticket, który opiszemy niżej, to możemy korzystać z komunikacji miejskiej za darmo.

Pamiętajmy, że do autobusów wchodzimy przodem i pokazujemy bilet, nawet jeśli posiadamy bilet czasowy.

Komunikacja międzymiastowa

Pociągi

Najwygodniejszym środkiem transportu pomiędzy bawarskimi miastami jest bez wątpienia kolej. Pociągi są szybkie, zadbane i dostosowane do przewozu rowerów (szczególnie te obsługujące południową część Bawarii).

Początkowym szokiem mogą być natomiast ceny przejazdów - w przypadku pojedynczej trasy ceny potrafią być zawrotne! Na szczęście w Niemczech obowiązują tzw. bilety regionalne. Pozwalają one na podróżowanie przez jeden dzień (do godziny 3:00 dnia następnego) wszystkimi pociągami regionalnymi w rozsądnej cenie. W Bawarii głównym biletem regionalnym jest Bayern-Ticket, w ramach którego możemy korzystać również z komunikacji miejskiej w odwiedzanych miastach.

Cena biletu zależy od ilości podróżujących osób. Podstawowa cena dla 1 osoby to 25€. Za każdą kolejną osobę dopłacamy 6€. Maksymalnie z biletu grupowego może korzystać 5 osób.

Niestety, w przypadku biletów regionalnych występuje jeden haczyk. W dni powszednie (od poniedziałku do piątku) bilety tego typu obowiązują dopiero od godziny 9:00. W weekendy i święta nie ma ograniczeń czasowych i możemy wyruszać z samego rana.

W Bawarii występują jeszcze inne typy biletów czasowych, np. Regio-Ticket Allgäu-Swabia, który umożliwia podróżowanie pociągami regionalnymi pomiędzy Monachium a niektórymi miastami Szwabii (np. Memmingen czy Lindau). Bilet ten jest tańszy, ale nie obowiązuje w komunikacji miejskiej.

W jaki sposób znaleźć najlepsze oferty oraz najbardziej opłacalny bilet?

• wchodzimy na oficjalną stronę niemieckiej kolej pod tym adresem,
• w prawym górnym rogu klikamy w słowo Deutsch i wybieramy Polski,
• w wyszukiwarce na stronie głównej wybieramy stacje początkową (w języku niemieckim), końcową oraz datę przejazdu powrotnego,
• następnie zaznaczmy "Tylko komunikacja lokalna" oraz wybieramy naszą liczbę pasażerów i klikamy Szukaj,
• na kolejnej stronie wybieramy godzinę odjazdu i następnie godzinę powrotu (pociągi regionalne nie mają miejsc, więc w przypadku biletu dziennego godzina powrotu nie robi żadnej różnicy),
• po przejściu powyższych kroków system sam wyświetli nam najbardziej opłacalny wariant.

Przed ostatecznym wyborem sprawdźmy zasady biletu, np. korzystania z komunikacji miejskiej.

Uwaga! W przypadku zakupu biletu w kasie musimy dopłacić 2€. W przypadku kupna na oficjalnej stronie oraz w automatach prowizja nie jest doliczana.

Przewoźnik VGN

W Norymberdze oraz okolicznych miejscowościach działa przewoźnik VGN, który obsługuje komunikacje miejską w tych miastach, ale również szybką kolej podmiejską. W sieci VGN znajdują się między innymi Bamberg oraz Bayreuth.

Jeśli chcielibyśmy wybrać się do tych miast w ramach jednodniowej wycieczki z Norymbergi możemy zakupić bilet TagesTicket Plus za 19,70€, który umożliwi podróż dwóch dorosłym i maksymalnie 4 dzieci poniżej 18. roku życia w obrębie całej sieci.

Ciekawą właściwością biletu TagesTicket Plus jest to, że jeśli zakupimy go w sobotę, to będzie obowiązywał również w niedzielę. W takim przypadku możemy w jeden dzień odwiedzić Bamberg, a w drugi Bayreuth (lub odwrotnie) w cenie 19,70€.

Autobusy

Pomiędzy najważniejszymi bawarskimi miastami możemy przemieszczać się również autobusami firmy Flixbus. Z wyjątkiem najpopularniejszych tras siatka połączeń jednak nie zachwyca, a w wielu przypadkach nie uda się nam efektywnie zorganizować całodniowej wycieczki.

Pamiętajmy, że ceny zależą od czasu pozostałego do podróży. I o ile z miesięcznym lub dwumiesięcznym wyprzedzeniem zakupimy bilety w niskich cenach, tak chwilę przed wyjazdem dla więcej niż jednej osoby podróż może nas wynieść drożej niż w przypadku bardziej wygodnego pociągu.

Kiedy warto rozważyć przejazd autobusem?

• od poniedziałku do piątku, jeśli zależy nam na dostaniu się na miejsce z samego rana,
• jeśli podróżujemy sami i możemy zakupić bilet z wyprzedzeniem,
• w trakcie ważnych imprez lub w święta, gdy zależy nam na miejscu siedzącym,
• gdy zależy nam na przejeździe bez przesiadek, a w przypadku kolej taka opcja nie jest dostępna.

W innych sytuacjach autobus może być droższy i mniej komfortowy.

Ile kosztuje wyjazd do Bawarii? Ceny oraz informacje praktyczne

Bawaria jest jednym z najbogatszych państw związkowych w całych Niemczech i można to odczuć w restauracjach oraz przy cenach noclegów. Szczególnie wyróżnia się tu Monachium, gdzie ceny w knajpkach potrafią być nawet około dwukrotnie wyższe niż w północnej części kraju związkowego, np. w Bambergu.

Z naszych obserwacji jest też tak, że południe Bawarii jest droższe niż północ, ale nie będzie to reguła w przypadku wszystkich miast - np. nietanie jest ścisłe centrum Norymbergi.

Bardzo rozsądne ceny znajdziemy w popularnych Niemczech dyskontach (m.in. Aldi czy Lidl), w których zakupimy produkty żywnościowe w cenach o maksymalnie kilkanaście procent wyższych niż w Polsce.

Na pewno opłaca się podróżować do Bawarii w przynajmniej 2 osoby lub rodzinnie z dziećmi, ponieważ szczególnie w komunikacji publicznej dostępne są dużo tańsze bilety grupowe.

Jak oszczędzić pieniądze w Bawarii?

Mimo dość wysokich cen zwiedzanie Bawarii nie musi ogołocić nam portfelów. W sekcji tej przygotowaliśmy garść informacji praktycznych, które pozwolą zaoszczędzić w trakcie krótszej lub dłuższej podróży.

• W każdą niedzielę w Monachium bilet wejściowy do najważniejszych muzeów miejskich kosztuje zaledwie 1€. [aktualizacja wrzesień 2018]
• W Norymberdze władze miejskie udostępniły kosztującą 28€ kartę Nürnberg Card, która pozwala na dwudniowe darmowe korzystanie z komunikacji miejskiej (w tym dojazd z lotniska) oraz darmowe wejście do praktycznie wszystkich najważniejszych zabytków i atrakcji. [aktualizacja wrzesień 2018]
• Większość zamków i pałaców Bawarii odwiedzimy korzystając ze specjalnego 14-dniowego biletu, który kosztuje 24€ dla jednej osoby i 44€ dla dwóch osób; bilet potrafi zwrócić się po 2 do 3 droższych atrakcjach - sprawdź więcej w artykule Pałace i zamki Bawarii.
• Dzieci i młodzież do 18. roku życia wchodzi za darmo do zamków i pałaców zarządzanych przez region Bawarii.
• Omijajmy restauracje na rzecz domów gościnnych i gospód, w których oprócz dobrego piwa dostaniemy też świetną lokalną kuchnię.
• Jeśli chcemy zjeść coś na szybko możemy udać się na targ, gdzie zjemy np. kiełbaskę w bułce czy kanapkę ze śledziem w dobrej cenie.
• Szybkie danie na ciepło (np. popularny w Bawarii pasztet lub czasem kiełbaskę) dostaniemy czasem w… sklepie mięsnym, gdzie ceny będą niższe niż przy stoiskach w centrum miasta i mamy większą gwarancję świeżości.
• W części ogrodów piwnych możemy mieć ze sobą własny prowiant i na miejscu kupujemy tylko piwo.
• Zresztą, samo piwo możemy wypić legalnie pod chmurką!

Warto zapamiętać słowo Angebot, które w języku niemieckim oznacza ofertę i pojawia się często przy ciekawych promocjach.

Noclegi i zakwaterowanie

Na pewno przed przyjazdem warto wcześniej sprawdzić dostępność i ceny noclegów. Te w Monachium potrafią być zawrotne, ale pokój lub mieszkanie dalej od historycznego centrum mogą być zauważalnie tańsze.

Z naszym obserwacji bardzo trudno o nocleg w dobrej cenie w mniejszych i turystycznych ośrodkach na południu Bawarii. Często lepszą opcją będzie znalezienie noclegu na obrzeżach Monachium i potraktowaniu go jako bazę, z której komunikacją dojedziemy do innych miast.

Bardzo negatywnie zaskoczyło nas znajdujące się przy popularnym tanim lotnisku miasto Memmingen, gdzie najtańsze oferty noclegowe potrafiły być niemal dwa razy droższe niż nocleg w hotelu Ibis Budget na obrzeżach (ale wciąż blisko centrum) Norymbergi.

Noclegi w Monachium / Noclegi w Norymberdze

Zwiedzanie Bawarii

Bawaria jest jednym z ciekawszych niemieckich regionów pod względem różnorodności atrakcji. Niektóre z miast przetrwały II wojnę światową lub zostały oszczędzone przez Aliantów; dzięki czemu wciąż na terenie południowych Niemiec możemy z bliska zobaczyć średniowieczną, gotycką czy renesansową architekturę.

Oprócz historycznych zabytków Bawaria oferuje także mnogość muzeów oraz bardziej nowoczesnych atrakcji, a także swobodny dostęp do natury: górskich szlaków czy tras pieszych oraz rowerowych.

Atrakcje Bawarii

Na obszarze całej Bawarii znajdziemy wiele różnych historycznych atrakcji, z których część wpisano na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Jednymi z najważniejszych zabytków są zamki oraz pałace, w których przebywali władcy i możni rządzący krainami Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Oprócz rezydencji odwiedzić możemy również ogrody oraz letnie pałace poza miastem.

Niektóre bawarskie zamki i pałace warte odwiedzenia:

• Rezydencja w Monachium, w której przez wieki przebywali władcy z rodu Wittelsbach; obok apartamentów królewskich w kompleksie znajdziemy również teatr oraz skarbiec,
• kompleks pałacowy Nymphenburg w Monachium, z ogrodowymi pawilonami oraz jedną z najważniejszych kolekcji królewskich powozów w Europie,
• położony na wyspie na jeziorze Chiemsee Pałac Herrenchiemsee, który wzorowano na Wersalu i który miał być jego lepszą kopią,
• Rezydencja biskupia w Würzburgu, z freskami autorstwa weneckiego mistrza Tiepolo.

Więcej: Pałace i zamki Bawarii - zwiedzanie, ciekawostki i informacje praktyczne.

Oprócz dawnych rezydencji we wszystkich miastach i miasteczkach Bawarii warto rozglądać się za ratuszami. Nie wszystkie z nich możemy odwiedzić (jak np. ratusz w Ratyzbonie w trakcie wycieczki z przewodnikiem lub ratusz w Augsburgu), ale niektóre z nich są prawdziwymi perełkami. Najlepszym przykładem jest położony na wyspie ratusz w Bambergu, który słynie zarówno z fasady w stylu muru pruskiego, jak i z pięknych fresków.

Jeśli lubimy podziemne atrakcje to idealnym miejscem dla nas będzie Norymberga, pod powierzchnią której skrywają się labirynty tuneli oraz cztery poziomy korytarzy. To właśnie w podziemiach pod zamkiem w Norymberdze przechowywano najważniejsze niemieckie skarby w trakcie II wojny światowej oraz zrabowany ołtarz z Kościoła Mariackiego w Krakowie autorstwa Wita Stwosza.

Więcej: Podziemne atrakcje Norymbergi - dawne piwnice piwne, bunkry, lochy i kazamaty.

Na obszarze Bawarii zachowały się również pojedyncze ślady obecności na tych terenach Imperium Rzymskiego. W Augsburgu zobaczymy pojedyncze fragmenty fundamentów, ale w Ratyzbonie znaleźć możemy pozostałości po dawnej bramie oraz rzymskich fortyfikacjach.

Muzea i placówki kulturalne

Monachium jest obok Berlina najważniejszą kulturalną stolicą Niemiec. W mieście działa wiele muzeów oraz galerii sztuki. Najbardziej znanymi z nich są Nowa i Stara Pinakoteka (niem. Neue i Alte Pinakothek), które są jednocześnie jednymi z najstarszych muzeów sztuki na świecie. Wystawiono w nich prace największych artystów, w tym m.in.: Vincenta van Gogha (jedna z wersji słynnych słoneczników), Claude Moneta, potężną kolekcję obrazów i szkiców Piotra Rubensa, oryginalne prace renesansowego malarza Albrechta Dürera czy dzieła Rembrandta.

Obszerne zbiory malarstwa znajdziemy również w niektórych dawnych pałacach oraz rezydencjach. Bardzo wyróżnia się tu Pałac Schleissheim pod Monachium, w którym zobaczymy kolekcję barokowych mistrzów. Na ścianach wiszą prace m.in. Piotra Rubensa oraz Antoona van Dycka. W przypadku drugiego z nich zobaczymy obraz przedstawiający polskiego kozaka. Na parterze pałacu znajdziemy nie lada gratkę związaną z naszym krajem - w jednym z pomieszczeń wywieszono obrazy przedstawiające wygrane bitwy Jana III Sobieskiego w wojnie z Turkami oraz portret samego władcy.

W muzeum w historycznym domu Albrechta Dürera w Norymberdze nie zobaczymy co prawda oryginalnych prac, ale w jednym z pomieszczeń wystawiono kopie najważniejszych obrazów artysty.

W Germańskim Muzeum Narodowym w Norymberdze wystawiono jedne z najważniejszych niemieckich zbiorów, w tym: prace Wita Stwosza, najstarszy globus świata, obrazy niemieckich mistrzów i nie tylko (na wystawie zobaczymy chociażby prace Rembrandta), ewangeliarz z XI wieku (Codex aureus) i wiele innych skarbów.

Bawaria to nie tylko galerie sztuki i muzea historyczne. W różnych miejscowościach znajdziemy m.in.:

• Muzeum BMW oraz centrum wystawowe BMW Welt (Monachium) - z historią marki, wieloma historycznymi egzemplarzami i możliwością wejścia na jeden z motocykli w budynku BMW Welt.

• Stadion Allianz Arena (Monachium), który możemy odwiedzić w trakcie wycieczki z przewodnikiem i wejść do klubowego muzeum.

• DB Museum (Muzeum kolei) i Muzeum Komunikacji (Norymberga) - jedno z największych muzeów poświęconych historii kolei w Europie; wśród najważniejszych eksponatów można wymienić: wagony (salonik) charyzmatycznego króla Ludwika II Wittelsbacha, wagony podróżne kanclerza Rzeszy Otto van Bismarcka oraz kolekcje tysięcy modeli w różnych skalach.

• Muzeum Browaru Maisel (Maisel's Bier-Erlebnis-Welt) (Bayreuth) - muzeum w XIX-wiecznym browarze Maisel, w którym zachowała się oryginalna maszyneria oraz sprzęt. Muzeum wpisano na listę światowych rekordów Guinnessa jako najbardziej rozbudowane muzeum piwa na świecie.

Specyficzną atrakcję znajdziemy niedaleko Ratyzbony - jest to wzorowana na greckim Partenonie Walhalla. W środku umieszczono popiersia znanych postaci niemieckojęzycznych. I choć w środku atrakcja może nie zachwycić większości turystów, tak jej położenie nad brzegiem Dunaju nadaje budowli swoistego uroku.

Kościoły

Pomimo reformacji oraz krwawych walk na przełomie XVI i XVII wieku (wliczając w to niszczącą wojnę trzydziestoletnią) Bawaria pozostała regionem katolickim. Dziś nie ma już śladu po dawnych waśniach i katolicy z ewangelikami żyją w zgodzie, czego chyba najlepszym przykładem są dwa kościoły (katolicki i ewangelicki) istniejące razem w jednym kompleksie dawnej Bazyliki św. Afry i św. Ulryka w Augsburgu.

Do bawarskich kościołów wejdziemy za darmo. Zwiedzanie możliwe jest w godzinach otwarcia z wyjątkiem trwania mszy świętych. Nie zawsze najmniejsze świątynie będą otwarte, szczególnie w sezonie zimowym.

Świątynie ewangelickie cechują się skromniejszym wystrojem (często spotykane są ściany pomalowane na biało) i układem z balkonami po obu stronach oraz na tyłach.

Przy najważniejszych katedrach działają skarbce lub muzea, które możemy odwiedzić za dodatkową opłatą. W niektórych zobaczymy unikalne skarby, jak na przykład fragmenty grobowej zbroi cesarza Karola V (hełm, miecz i tarcza) w muzeum katedralnym w Augsburgu.

W przypadku niektórych kościołów możliwe jest wejście na wieżę katedralną (za opłatą). W wielu świątyniach odnajdziemy krypty (zejście na tyłach lub przy głównym ołtarzu), które z nielicznymi wyjątkami są otwarte dla turystów i darmowe. Za wejście do krypty zapłacimy w: Kościele św. Michała (niem. Jesuitenkirche St. Michael) oraz Kościele Teatynów (niem. Theatinerkirche) w Monachium. W obu z nich pochowano członków rodu Wittelsbachów; w pierwszym m.in. Ludwika II, a w drugim naszą rodaczkę Teresę Kunegundę Sobieską.

Informacje praktyczne

Dni i godziny otwarcia

Najważniejsze muzea, zamki i pałace w największych miastach czynne są przez cały rok. Jedyną różnicą w sezonie zimowym mogą być delikatnie skrócone godziny otwarcia.

Muzea w mniejszych miastach oraz atrakcje znajdujące się na terenach ogrodów i parków (jak pawilony czy pałacyki) mogą być nieczynne w miesiące zimowe. Dotyczy to na przykład pawilonów w ogrodach Pałacu Nymphenburg czy Muzeum miejskiego Hermansbau w Memmingen.

Niektóre z atrakcji, jak np. wieże widokowe w kościołach, czynne są tylko raz w tygodniu lub tylko podczas konkretnych dni w roku.

W przypadku mniej popularnych atrakcji warto przed przyjazdem zweryfikować dni i godziny otwarcia.

Język angielski

Niestety, nie we wszystkich atrakcjach dostępne są materiały w języku innym niż niemiecki. Najlepiej sytuacja wygląda w Monachium, dobrze też w Norymberdze. W mniejszych miejscowościach jest różnie.

W przypadku części najważniejszych zamków oraz pałaców dostępne są limitowane wycieczki w języku angielskim lub przewodniki audio, choć w wielu miejscach otrzymamy jedynie pojedyncze strony A4 z opisem, które znaczącą różnią się od tego, co mówi przewodnik.

Część wycieczek z przewodnikiem (np. do podziemnych winnic w Würzburgu czy kazamatów w Norymberdze) dostępna jest tylko w języku niemieckim. Podobnie sytuacja wygląda w muzeach, gdzie w mniejszych miastach próżno szukać opisów w języku innym niż niemiecki.

Jeśli w sieci nie możemy znaleźć informacji o dostępności materiałów po angielsku, warto zapytać o to w kasie biletowej.

Dostęp dla osób z ograniczoną mobilnością

W najważniejszych muzeach i pałacach stworzono odpowiednie warunki dla osób poruszających się o kulach lub na wózkach inwalidzkich. Niestety, z powodu ograniczeń architektonicznych nie dotyczy to wielu ratuszy, pojedynczych pałaców czy muzeów stworzonych w historycznych domach.

W placówkach zarządzanych przez region Bawarii osoby z ograniczoną mobilnością otrzymają pomoc oraz wsparcie. Przed przyjazdem warto sprawdzić oficjalne strony pałaców i zamków, które zawsze posiadają zakładkę (w języku angielskim) opisująca dostępność obiektów - jeden z przykładów.

Natura - Alpy Bawarskie i bawarskie jeziora

Turyści szukający pięknych widoków, górskich jezior i długich tras spacerowych powinni zakres swoich poszukiwań zawęzić do południowej części Bawarii. Alpy Bawarskie w niektórych obszarach potrafią zauroczyć pocztówkowymi widokami i znajdującymi się przy nich miasteczkami. Doskonałym przykładem jest najwyższy szczyt w Niemczech - Zugspitze, który znajduje się nieopodal miasteczka Garmisch-Partenkirchen. Na szczyt wjedziemy kolejką linową, która niestety jest droga i kosztuje kilkadziesiąt euro.

Wielu turystów na pewno kojarzy Zamek Neuschwanstein, leżący w gminie Hohenschwangau , ale nie każdy zdaje sobie sprawę jak pięknie jest położony, w otoczeniu wzgórz i pięknego jeziora Alpsee.

Wielu Bawarczyków preferuje aktywny wypoczynek. Południowa Bawaria i okoliczny obszar Alp Bawarskich pełen jest tras spacerowych i rowerowych. Swoje dwa kółka przewieziemy bez problemu pociągiem.

Jeśli zostajemy w Monachium lub Bawarii na dłużej to warto bacznie obserwować prognozę pogody i wybrać dzień z najmniejszym natężeniem chmur. W innym przypadku może się okazać, że po wjechaniu na górę nic nie zobaczymy.

Największym jeziorem znajdującym się w całości na obszarze Bawarii jest Jezioro Chiemsee, nazywane czasami Bawarskim Morzem. Zagraniczni turyści odwiedzają je w celu zobaczeniu słynnego Pałacu Herrenchiemsee, który król Ludwik II zbudował na wyspie o tej samej nazwie. Lokalni mieszkańcy wybierają jezioro jako miejsce aktywnego wypoczynku: jazdy rowerem lub długich spacerów.

Bardziej uważni czytelnicy od razu mogli pomyśleć, że ominęliśmy inne słynne jezioro - Jezioro Bodeńskie. To jedno z największych jezior środkowej Europy leży jednak w granicach trzech państw: Austrii, Niemiec i Szwajcarii - i nie jest w całości położone na terenie Bawarii.

Kuchnia, restauracje i jedzenie na mieście

Bawaria jest jednym z tych miejsc, gdzie mimo napływu kuchni międzynarodowej wciąż na każdym kroku spotkamy miejsca serwujące typowo lokalną kuchnię. W każdym z historycznych regionów zjemy trochę inne dania: na południu królują olbrzymie sznycle, a na północy golonka i inne części wieprzowiny. W Szwabii do posiłku podaje się małe kluseczki nazywane szpeclami (niem. Spätzle), które jedzone są również jako samodzielne danie polane serem oraz posypane prażoną cebulką. Jedno co jest wspólne na terenie całej Bawarii to olbrzymia popularność kiełbas w każdej postaci! Niektóre z miast słyną nawet ze swoich odmian, w końcu nawet w polskich sklepach zakupimy słynne kiełbaski norymberskie!

W kuchni bawarskiej widać duży wpływy kuchni austriackiej (na południu) czy czeskiej (np. popularne knedliki).

Jeśli zależy nam na lokalnej kuchni warto rozważyć wizytę w gospodach (niem. Gasthaus, Gasthof czy Landhaus), do których część miejscowych przychodzi jedynie na piwo. W gospodach króluje typowo bawarska kuchnia - sznycle, golonki, kiełbasy oraz zupy.

Więcej: Co zjeść w Bawarii? Praktyczny przewodnik po kuchni bawarskiej i jedzeniu poza domem.

Piwo i wino

Bez większej przesady można stwierdzić, że piwo jest najważniejszym napojem Bawarii. Piją je wszyscy, i to bez względu na porę dnia, wiek czy status społeczny. Piwo w Niemczech można pić legalnie pod chmurką, ale Bawarczycy preferują ogrody piwne (niektóre mogą pomieścić nawet kilka tysięcy osób) oraz hale piwne i gospody.

W Bawarii napijemy się jednego z kilku rodzajów piw, w tym m.in. lekko chmielonego jasnego piwa (Helles), piwa pszenicznego, piwa piwnicznego (niefiltrowanego) czy koźlaków. Z reguły w jednym miejscu spotkamy piwa tylko z jednego browaru. Jeśli nie wiemy, gdzie udać się na piwo w odwiedzanym mieście, to poszukiwania powinniśmy rozpocząć od znalezienia miejscowego browaru, który często posiada własny ogródek piwny lub gospodę.

Style piwne i niektóre reguły różnią się w zależności od tego, czy jesteśmy na północy czy południu Bawarii. Na południu króluje jasny Helles, a na północy niefiltrowane piwo piwniczne. W obu przypadkach równie popularne są piwa pszeniczne. We Frankonii prosząc o duże piwo otrzymamy je w objętości 0,5l, z kolei w Monachium często duże piwo oznacza to o objętości 1l! Jako ciekawostkę warto podać fakt, że litrowe kufle nie mają dokładnej objętości 1000 ml! Na obszarze Bawarii funkcjonuje specjalna jednostka objętości nazwana Maß (mass), która wynosi 1069 ml i określa ile dokładnie piwa powinno się znaleźć w dużym kuflu. Kufel o takiej objętości nazywany jest Maßkrug (Masskrug).

Inną różnicą jest to, że popularne w Monachium ogrody piwne we Frankonii nazywane są piwnicami piwnymi - mimo że wciąż znajdują się powierzchni.

Po naszych wyjazdach do Bawarii stworzyliśmy przewodnik poświęcony wyłącznie piwu; umieściliśmy w nim informacje praktyczne o stylach, historii, składzie, ale dodaliśmy też atrakcje piwne (m.in. muzea czy podziemia w których przechowywano piwo) czy informacje o ogrodach piwnych.

Więcej: Piwny przewodnik po Bawarii - style piwne, ciekawostki i informacje praktyczne.

W północno-zachodniej części Bawarii znajdziemy natomiast miasto, w którym popularność wina przebija na głowę popularność piwa. Jest to położony nad Menem Würzburg, który słynie z produkcji tego alkoholu. W mieście działają trzy winnice, a jedno z pól winnych znajdziemy na wzgórzu niemal w samym centrum historycznego starego miasta!

Każdego wieczoru i w dni wolne od pracy mieszkańcy Würzburga okupują historyczną przeprawę przez Men, na której rozmawiają popijając wino w dużych kieliszkach o rozmiarze 0,25 l. Kieliszki takie nazywane są Schoppen, co oznacza po niemiecku po prostu ćwiartkę.

Więcej: Würzburg - Stolica frankońskiego wina.