Atrakcje Kotliny Kłodzkiej. Co warto zobaczyć i zwiedzić?

Niewiele jest takich regionów na terenie naszego kraju, gdzie na niewielkiej przestrzeni znajdziemy stare miasta, twierdze, zamki, zabytkowe kościoły, górskie szczyty i rezerwaty dzikiej przyrody. Do wyjątków należy wspaniała Kotlina Kłodzka, której atrakcje warto poznać niezależnie od pory roku!

Najczęstszym błędem popełnianym przez turystów (który irytuje mieszkańców) jest utożsamianie Kotliny Kłodzkiej i Ziemi Kłodzkiej. Warto mieć świadomość, że kotlina stanowi jedynie niewielką, centralną część Ziemi Kłodzkiej! Trudno jednoznacznie określić granice regionu, na potrzeby naszego artykułu przyjmijmy, że są one tożsame z obecnym powiatem kłodzkim. W naszym artykule przedstawiliśmy Wam atrakcje leżące zarówno w samej Kotlinie Kłodzkiej jak i okolicy.

Kotlina Kłodzka - jak zaplanować zwiedzanie?

Jeśli przyjeżdżamy tutaj bez własnego samochodu musimy pamiętać o jednej ważnej zasadzie - poszczególne części tego obszaru nie są ze sobą zbyt dobrze skomunikowane. Chcąc przejechać z Lądka-Zdroju lub Bystrzycy Kłodzkiej do Kudowy musimy brać pod uwagę przesiadkę w Kłodzku. Warto więc albo skupić się na fragmencie regionu albo dokładnie zaplanować transport z miejsca na miejsce.

Kierowcy powinni uważać na drogi, zwłaszcza zimą. Niektóre z nich (dość wąskie) przechodzą nad przepaściami, wijąc się licznymi zakrętami (np. Droga Stu Zakrętów). Śnieżne zawieje potrafią doprowadzić do zablokowania pomniejszych dróg. Podczas wyjazdów zdarzało się nam obserwować kilkudziesięcio centymetrowe zaspy usypane na asfaltowych drogach (np. okolice Kletna i Janowej Góry). Dlatego przed wyjazdem dobrze jest zapoznać się z komunikatami meteorologicznymi.

Dotrzemy tutaj pociągiem (np. połączenia Wrocław - Kłodzko) lub autobusem. Największe miasta regionu i najpopularniejsze uzdrowiska posiadają bezpośrednie połączenia z Warszawą czy Wrocławiem. Warto jednak kupić bilet z wyprzedzeniem gdyż tymi autobusami często podróżują kuracjusze działających w regionie sanatoriów.

Kotlina Kłodzka - co warto zobaczyć? Największe atrakcje oraz zabytki

Kłodzko

Największe z miast Ziemi Kłodzkiej bywa czasem nazywane "małą Pragą" i nie ma w tym określeniu wiele przesady. Zabytkowa starówka po latach zaniedbań odzyskuje swój dawny blask. Warto zwrócić uwagę na zachowane domy jak np. XVIII-wieczną kamienicę pod Jeleniem (pl. Bolesława Chrobrego 5) czy barokową kamienicę pod Wilkiem (ul. Artura Grottgera 5). Z tym drugim domem związana jest opowieść o przepowiedni, wedle której wilk miał się napić wody gdy zejdą się trzy siódemki. Proroctwo wypełniło się 7.VII.1997 roku, kiedy to wylewająca Nysa Kłodzka sięgnęła rzeźby zwierzęcia.

W centrum miasta warto obejrzeć fasadę neorenesansowego ratusza i stojącą nieopodal kolumnę wotywną z 1680 roku. Pięknem barokowego wnętrze olśniewa późnogotycka kolegiata (plac Kościelny 9). Warto poświęcić tej świątyni trochę więcej czasu gdyż wewnątrz zachowało się kilka interesujących dzieł sztuki jak chociażby renesansowa płaskorzeźba wyobrażająca Judasza w kaplicy Ogrójec czy XIX-wieczna rzeźba na grobie Arnosta z Pardubic (średniowiecznego arcybiskupa, który swoje dzieciństwo spędził właśnie w Kłodzku).

Skojarzenia z Pragą przywołuje również most gotycki św. Jana przerzucony nad Nysą, który zdobią barokowe figury świętych ustawione na balustradach. Można też zejść pod ziemię i odbyć spacer Podziemną Trasą Turystyczną (Zawiszy Czarnego 3). Powstała na przełomie lat 60. i 70. i jest efektem prac ratunkowych wykonanych pod kłodzką starówką. Spływająca z Góry Fortecznej woda podmywała piwnice powodując osiadanie i zawalanie się kamienic. Jednak dzięki pracy inżynierów większość zabytkowej zabudowy udało się ocalić.

Twierdza Kłodzka i Fort Owcza Góra

Rzecz jasna najbardziej znanym zabytkiem Kłodzka jest słynna twierdza górująca nad Starym Miastem. Budowla powstała na przełomie XVII i XVIII wieku i pełniła również funkcję więzienia, a w czasie drugiej wojny była filią obozu Gross-Rosen. Dziś można ją zwiedzać - do wyboru są różnego rodzaju warianty trasy (np. zwiedzanie nocne lub podziemne labirynty), o których możemy przeczytać więcej na: oficjalnej stronie internetowej.

Mało kto wie, że w pobliżu Twierdzy Kłodzkiej znajduje się inny obiekt militarny, który wybudowano po przejęciu twierdzy przez Prusaków. Ruiny Fortu Owcza Góra, bo to o nim mowa, znajdują się przy ulicy Wiejskiej (do naszych czasów przetrwały dobrze widoczne pozostałości umocnień i część budynków mieszkalnych).

Góry Stołowe i Rezerwat Błędne Skały

Bodaj najbardziej znanym pasmem górskim Ziemi Kłodzkiej są Góry Stołowe, na terenie których w 1993 roku utworzono Park Narodowy Gór Stołowych. Często występują tu malownicze formacje skalne, powiązane z lokalnymi legendami i opowieściami. Najpopularniejsze znajdują się w Rezerwacie Błędne Skały i na masywie Szczelińca Wielkiego.

Srebrna Góra - twierdza w chmurach

Co roku przybywają tu setki miłośników twierdz i fortyfikacji. Poza najsłynniejszą twierdzą kłodzką, której podziemia skrywają jeszcze niejedną tajemnicę, warto przyjechać również do leżącej na granicy regionu Srebrnej Góry. W okolicy wsi zachowała się dawna pruska twierdza (zbudowana po wojnach śląskich), która już od końca XIX wieku pełniła funkcje turystyczne (np. w okresie międzywojennym działała tam restauracja).

Kaplica Czaszek w Kudowie-Zdroju

To jeden z najpopularniejszych zabytków regionu, co nie powinno dziwić biorąc pod uwagę, że takich kaplic jest w Europie tylko kilka (w przeciwieństwo do ossuarium w Kutnej Horze ta zachowała swój sakralny charakter). Powstała w XVIII wieku i jestem dziełem życia księdza Wacława Tomaszka oraz grabarza Langera. Mężczyźni zbierali pozostawione w okolicy ludzkie kości (efekt wojen śląskich, wojny siedmioletniej i kilku epidemii) i przynosili do kaplicy aby zapewnić im godny spoczynek.

Szacuje się, że (łącznie z piwnicami) spoczywa tu kilkadziesiąt tysięcy osób! Makabryczny wystrój tworzą czaszki i kości anonimowych mieszkańców regionu, żołnierzy oraz twórców kaplicy.

Zamki i zamczyska

Przetrwało też kilka ruin średniowiecznych zamczysk. Podróżując turystycznymi szlakami dotrzemy do zamków: Homole (okolice Dusznik-Zdroju, zachowały się ruiny stołpu i murów), Szczerba (okolice Długopola, zachowała się brama i fragment murów) i Karpień (w pobliżu Lądka-Zdroju, resztki murów przyziemia).

Epokę nowożytną reprezentują zamki w Ratnie Dolnym (w ruinie od lat 90.), Gorzanowie i Międzylesiu (pełni obecnie funkcje hotelowe, ale możliwe jest również zwiedzanie obiektu w trakcie wycieczki z przewodnikiem - więcej informacji pod tym linkiem.

Ciekawostką jest Zamek Leśna Góra na Szczytniku. Ta piękna budowla powstała w XIX wieku z polecenia hrabiego Leopolda von Hochberg. Dziś w jej wnętrzach działa Dom Pomocy Społecznej (czasem do zwiedzania udostępnia się zamkową kaplicę), ale warto wejść na sam szczyt, z którego rozpościera się piękna panorama Ziemi Kłodzkiej.

Śnieżnik - najwyższy szczyt regionu

Najwyższym szczytem regionu jest Śnieżnik (1424 m. n.p.m.). Można nań wejść z Międzygórza (różne warianty od trzech do ponad czterech godzin) oraz z Kletna (około dwóch i pół godziny). Wejście z Międzygórza można połączyć (jeśli dysponujemy całym dniem) z wizytą w rezerwacie "Wodospad Wilczki",

Bardo

Jeśli na Ziemię Kłodzką przyjeżdżamy pociągiem to jedne z najpiękniejszych widoków z okna będziemy mieć właśnie w Bardzie. Na miastem wznosi się stroma i malownicza Góra Bardzka, której część osunęła się do Nysy w 1598 roku tworząc tzw. Obryw Bardzki. Szczyt był już od średniowiecza miejscem kultu Matki Bożej. Do dziś zachowało się kilkanaście kaplic tj. Kalwaria (najstarsze z XVII wieku).

Bardo jest nazywane Miastem Cudów a to ze względu na romańską rzeźbę Madonny Tronującej, do której do dziś przybywają pielgrzymi. To średniowieczne dzieło sztuki podziwiać można we wnętrzu barokowej Bazyliki Nawiedzenia NMP (plac Wolności 5). Inny ciekawy zabytek bazyliki to monumentalne XVIII-wieczne organy. Obok kościoła działa Muzeum Sztuki Sakralnej, umieszczone w budynkach klasztoru redemptorystów.

Oba brzegi Nysy łączy kamienny most, który powstał w XVI wieku. Zniszczony podczas II wojny światowej odbudowany został w latach 50.

Bystrzyca Kłodzka

Położona w południowej części regionu Bystrzyca Kłodzka pozostaje nieco w cieniu większego i bardziej znanego Kłodzka. Miasto poszczycić może się może zachowaną starówką. Dobrze prezentują się (niedawno odnowione) fragmenty murów miejskich z zachowanymi basztami i bramą (Brama Wodna, Baszta Kłodzka i Baszta Rycerska). Na remont czeka wiele zabytkowych kamienic, ale część z nich udało się już odrestaurować. Jednym z najbardziej charakterystycznych budynków mieszkalnych jest tzw. wójtostwo czyli pozostałość średniowiecznej wieży (ul. Podmiejska 1).

Wiele gotyckich detali zachował również św. Michała Archanioła, znajdujący się przy pl. Marii Skłodowskiej-Curie. Wyposażenie świątyni pochodzi z różnych epok (od średniowiecza aż po historyzm). Do kościoła warto podejść wąskim przejściem łączącym ulicę Kościelną z ulicą Przyjaciół. Wprawdzie ta część miasta do reprezentacyjnych nie należy, ale wysokie ściany ustawionych ściśle kamienic pozwolą wyżyć się artystycznie fotoamatorom.

Warto udać się na bystrzycki rynek czyli plac Wolności. Pomiędzy zabytkowymi kamienicami przetrwał XIX-wieczny ratusz i barokowa Kolumna Świętej Trójcy. Na nieodległym Małym Rynku zobaczymy zabytkowy pręgierz. Tam też działa Muzeum Filumenistyczne czyli placówka gromadząca eksponaty związane z krzesaniem ognia.Najpiękniejsza panorama bystrzyckiej starówki roztacza się z okolic mostu przy ulicy Kolejowej oraz ze wzgórza z zabytkową kaplicą św. Floriana (ul. Floriańska).

Wambierzyce - bazylika oraz inne atrakcje

Nazywana "śląską Jerozolimą" bazylika to perła barokowej architektury i kolejne na Ziemi Kłodzkiej miejsce pielgrzymek. Kościół w tej niewielkiej wiosce powstał już w średniowieczu. Było to związane z opowieścią o cudownym uzdrowieniu jednego z rolników. Późniejszą murowaną świątynię zniszczono podczas wojny trzydziestoletniej (z tego okresu pochodzi legenda o żołnierzu szwedzkim strzelającym do obrazu Maryi z Dzieciątkiem), podjęto więc decyzję o budowie nowego kościoła. Z powodu problemów finansowych i technicznych prace zakończono dopiero w 1723 roku. Powstała niezwykła, barokowa świątynia wyróżniająca się układem przestrzennym oraz nietypową horyzontalną fasadą. W roku 1936 kościół został wyniesiony do rangi bazyliki mniejszej przez papieża Piusa XI.

Poza monumentalną, bogato zdobioną świątynią Wambierzyce słyną jeszcze z dwóch atrakcji. Pierwsza z nich to tzw. kalwaria czyli zespół kaplic symbolizujących różne wydarzenia z życia Chrystusa. Większość istniejących tego typu założeń przedstawia sceny męki Jezusa - wambierzyckie kaplice ilustrują również dzieciństwo Zbawiciela oraz ukazują postacie świętych. Szacuje się, że przejście wszystkich dróg łączących kaplice zajmuje nawet do pięciu godzin. W jednej z kaplic znajduje się rzeźba św. Wilgefortis - legendarnej męczenniczki przedstawianej jako ukrzyżowana kobieta z twarzą Chrystusa.

Drugi ciekawy obiekt to jedna z najstarszych ruchomych szopek bożonarodzeniowych w Europie. Większość figurek powstała w drugiej połowie XIX wieku, a ich autorem był Longin Wittig. Prace mistrza kontynuował jego syn Hermann Wittig. Aby zobaczyć ich dzieło należy zakupić bilet. Więcej informacji znajdziecie na tej stronie.

Złoty Stok

Na wschodnim skraju Ziemi Kłodzkiej leży niewielkie miasteczko, które odegrało istotną rolę w historii gospodarczej Europy. Złoto na dużą skalę wydobywano tu od niepamiętnych czasów, a w epoce nowożytnej tutejsze kopalnie należały do słynnej rodziny Fuggerów. Mimo licznych katastrof, pożarów i zniszczeń z czasów wojennych prace wydobywcze prowadzono do lat 60. XX wieku. Poza złotem pozyskiwano także arszenik.

Dziś miasteczko jest istotnym punktem wielu wycieczek przemierzających drogi Ziemi Kłodzkiej. Najczęściej odwiedzana atrakcja to Muzeum Górnictwa i Hutnictwa Złota (Złota 7) - turyści będą mogli poznać dawne zwyczaje górnicze, pełną tajemnic historię wydobycia złota, zobaczyć podziemny wodospad i przejechać się podziemnym tramwajem. Od niedawna zwiedzać można też Sztolnię Ochrową, która przez lata była zalana wodą. Dodatkową atrakcją jest podziemny spływ łodzią. Na terenie Muzeum znajdziemy bar, wystawę minerałów i liczne sklepy z pamiątkami. Wszelkie informacje o rezerwacjach, godzinach otwarcia i cenach biletów znajdziecie na oficjalnej stronie obiektu.

W samej miejscowości przetrwało kilka zabytkowych domów, kościół katolicki z XIX wieku oraz dawny kościół ewangelicki (XVI-XVII wiek).

Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie

Wielu zwiedzających uważa ją za najpiękniejszą z polskich jaskiń, a to za sprawą doskonale zachowanej i niezwykle zróżnicowanej szaty naciekowej. Jaskinię odkryto przypadkiem, podczas prac przy wydobyciu marmuru. Ze względu na jej dużą wartość oraz liczne znaleziska paleontologiczne (m. in. ponad dwadzieścia czaszek niedźwiedzi jaskiniowych!) wydobycie kamienia przerwano, a obiekt oddano naukowcom. Co ciekawe eksploracja trwa nadal, a speleolodzy co roku odkrywają nowe przejścia i komory.

Uzdrowiska

Bogactwo wód mineralnych sprawia, że co roku Ziemię Kłodzką odwiedzają dziesiątki kuracjuszy. Wielu przybywa do Lądka, Polanicy, Kudowy-Zdroju, Dusznik czy Długopola-Zdroju. Nawet jeśli nie mamy w planach leczniczej wizyty w jednej z tych miejscowości to pamiętajmy, że ich uzdrowiskowy charakter odcisnął się na miejskiej architekturze.

W XIX i XX wieku wznoszono historyzujące budowle takie jak neobarokowy Zdrój Wojciech w Lądku-Zdroju, Dom Zdrojowy w Długopolu czy neoklasycystyczna pijalnia wód w Polanicy. Najczęściej towarzyszą im zadbane i dobrze zachowane parki zdrojowe, a większość pijalni wód jest dostępna też dla zwykłych turystów. Warto wspomnieć też o Teatrze Zdrojowym w Dusznikach gdzie od 1946 roku odbywa się Międzynarodowy Festiwal Chopinowski.

Narciarstwo i sporty zimowe

W regionie działają dwa duże ośrodki do których w sezonie ściągają miłośnicy sportów zimowych. Na południe od Dusznik-Zdroju znajduje się Zieleniec Ski Arena, który reklamuje się hasłem "Największy w Polsce ośrodek sportów narciarskich". Do dyspozycji turystów oddano kilkanaście tras zjazdowych i biegowych o różnym poziomie trudności. Informacje o cenach znajdziecie na tej stronie.

Niektórzy wybierają Ośrodek "Czarna Góra" (okolice szczytu o tej samej nazwie), oferujący narciarzom dziewięć tras zjazdowych. Szczegółowe informacje tutaj.

Inne

Rzecz jasna to nie wszystkie atrakcje regionu. Wiele tutejszych wsi i miasteczek może poszczycić się interesującymi zabytkami. Do takich należy chociażby Żelazno z wieżą mieszkalną i dworem von Münchhausenów oraz pałacem Hoffmanów.

Ciekawe są również dawne obiekty przemysłowe jak Turystyczna Kopalnia Węgla w Nowej Rudzie (Obozowa 4) oraz Stara Kopalnia Uranu w Kletnie. W XVII-wiecznym młynie papierniczym w Dusznikach Zdroju działa nietypowe Muzeum Papiernictwa (Kłodzka 42). W pobliżu (droga nr 8) można zobaczyć potężny wiadukt kolejowy z początku XX wieku. Zainteresowani botaniką powinni wstąpić do prywatnego Ogrodu Botanicznego w Jarkowie koło Kudowy.

Nietypową pamiątką historycznych wydarzeń jest Mauzoleum księcia Jana ziębickiego w Starym Wielisławiu, upamiętniające śmierć władcy w bitwie z husytami.

Kotlina Kłodzka i Ziemia Kłodzka - noclegi

Wybór miejsca noclegowego może okazać się bardzo ważny, zwłaszcza jeśli nie dysponujemy własnym samochodem.

Dla tych, którzy chcą skupić się na zwiedzaniu tutejszych miasteczek najlepszą bazą wypadową będzie Kłodzko (pamiętajmy, że są tu dwie stacje kolejowe: Kłodzko Miasto i Kłodzko Główne).

Osoby bez samochodu mogą mieć problemy z dotarciem poza sezonem do Parku Narodowego Gór Stołowych. Rozwiązaniem mogą być schronisko PTTK "Na Szczelińcu" lub "Przystanek Pasterka". Można też zdecydować się na nocleg w pobliskim Radkowie (około 2,5 godziny pieszym szlakiem turystycznym).

Do rezerwatu Błędne Skały dotrzemy piechotą z Kudowy (w sezonie kursują prywatne busy).

Dobrym punktem do zwiedzania wschodniej części regionu będzie Lądek-Zdrój. Rezerwując noclegi w tej miejscowości sprawdźmy dokładnie ich położenie. Niektóre obiekty znajdują się bowiem dość daleko od centrum (np. okolice Skalniaka).

Śnieżnik i szlaki południowej części Kotliny Kłodzkiej przejdziemy startując z Międzygórza.

Krótka historia regionów

W XII wieku na mocy pokoju pomiędzy Bolesławem Krzywousty a Sobiesławem I Polsce przypadł Śląsk a Ziemia Kłodzka Czechom. Podział ten zaważył na dalszych losach regionu. Przez kolejne wieki hrabstwo kłodzkie zachowywało swą odrębność od Śląska (zmieniło się to dopiero w 1816 roku kiedy zostało ono zlikwidowane). Region rozwijał się bardzo szybko w okresie średniowiecza (nie przeszkodziły w tym najazdy husytów) i u progu epoki nowożytnej. Katastrofą ekonomiczną zakończyły się wojna trzydziestoletnia i wojny śląskie. Setki ludzi umierały z powodu epidemii, a na wsiach szerzyły się niepokoje społeczne.

Sytuacja unormowała się dopiero po wojnach napoleońskich. Ziemia Kłodzka wraz z resztą Prus przeżywała rozkwit gospodarczy, dawne miasta-twierdze rozrastały się poza średniowieczne granice, budowano nowe linie kolejowe, drogi i obiekty użyteczności publicznej. Był to również początek niezwykle ważnej dla Ziemi Kłodzkiej turystyki uzdrowiskowej. Kresem całej epoki stał się rok 1945 - region znalazł się w granicach Polski, wysiedlono zamieszkujących go Niemców, a na ich miejsce skierowano przesiedleńców z Kresów.

Polityka PRL-owskich władz oraz podejście nowych mieszkańców bardzo niekorzystnie odbiły się na zabytkowej architekturze mieszczańskiej. Kamienice i wille uznawano za element obcy ("poniemiecki") i pozwalano na postępującą dewastację. Dziś wiele tych budowli powoli odzyskuje swój dawny blask.

Katastrofalna dla powiatu kłodzkiego stała się powódź tysiąclecia z 1997 roku. W Kłodzku zawaliło się kilka zabytkowych kamienic, niewielkie wioski zostały odcięte od świata - usuwanie skutków zalania trwało wiele lat. W wielu miejscach zobaczymy tabliczki na wysokości do jakiej doszła woda.

Ziemia Kłodzka często pojawia się w literaturze i filmie. W okolicach Nowej Rudy rozgrywa się akcja powieści Olgi Tokarczuk "Prowadź swój pług przez kości umarłych", bohaterowie trylogii husyckiej Andrzeja Sapkowskiego niejednokrotnie przemierzają Kotlinę Kłodzką, a opis bitwy pod Starym Wielisławiem stanowi punkt kulminacyjny "Bożych bojowników". Kręcono tu liczne filmy i seriale np. "Czterej pancerni i pies", "Boża podszewka", "Szczęście świata", "Pokot" czy "Eter". W samym Kłodzku stworzono specjalny szlak turystyczny wiodący poprzez filmowe lokalizacje.